MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

         

Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)

 

174 

174 

kimidir. Çünki o cənablar dilsizlərin dili, karların qulağı, korların 

gözü  idilər.  Müxtəsər,  bir  bölük  maarif  yetimi  olan  Qafqaz 

müsəlmanlarının  ataları  idi»  [162,  111].  Ə.Hüseynzadə, 

Ə.Ağaoğlunun  Azərbaycanda  olmadığı  bir  dövrdə  onların 

yolunu  davam  etdirən  Ə.Müznib  də  Azərbaycan  türkçülüyü 

ideyasını 

müdafiə 

edən 

M.Ə.Rəsulzadə, 

Ü.Hacıbəyli, 

N.Yusifbəyli,  Ə.M.Topçubaşı  və  başqaları  kimi,  bir  millətin 

varlığının  milli  dilinin  və  milli  adətlərinin  qorunub 

saxlanılmasından asılı olduğunu hesab etmişdir [162, 31].  

XX  əsrdə  yaranmış  Azərbaycan  türkçülüyü  ideyasının 

formalaşmasında mühüm rol oynamış mütəfəkkirlərimizdən biri 

də  Firidun  bəy  Köçərlidir  (1863-1920).  F.B.Köçərli  də  digər 

çağdaşları  Ə.Hüseynzadə,  M.Ə.Rəsulzadə,  Ə.Ağaoğlu  və 

başqaları  kimi,  bütün  türklərin,  o  cümlədən  Azərbaycan 

türklərinin oyanışı, inkişafı və birliyi yolu kimi milli (türkçülük)-

dini  (islamçılıq)  birliyi  görmüş,  eyni  zamanda  demokratik 

(yeniləşmə  və  mədəniləşmə)  ideyalarla  çıxış  etmişdir. 

F.B.Köçərlinin  milli  və  müstəqil  Azərbaycan,  Azərbaycan 

türkçülüyü  ideyası  ilə  bağlı  əsas  xidməti,  ilk  növbədə 

Azərbaycan 

türk 

ədəbiyyatının, 

türk 

ədəbi 

dilinin 

formalaşmasına  və  İslamın  əsil  mahiyyətinin  dərk  olunmasına 

sərf etdiyi danılmaz əməkdir.  

İlk  öncə  qeyd  edək  ki,  1900-cu  illərdə  Azərbaycan 

tarixində ilk dəfə, 1900-cu illərdə F.B.Köçərlinin müəllifliyi ilə 

rus  və  türk  dilində  «Azərbaycan  türklərinin  ədəbiyyatı»  kitabı 

nəşr  olunmuşdu.  Köçərlinin  fikrincə,  milli  ədəbiyyat  ona  görə 

lazımdır ki, başqa millətlər kimi Azərbaycan türkləri də öz milli 

ədibləri  və  şairlərini  tanısın  və  onlarla  fəxr  etsinlər:  «Aya,  biz 

Azərbaycan 

türklərinin 

seretelliləri 

və 

çavçavadzeləri 

olmayıbdırmı?  Bizim  milli  şairlərimiz  ərseyi-dünyaya 

---