MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

            Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 

213 

«kiçik,  zəif»  [20,  54]  bir  təşkilat  idi  ki,  bu  qüvvə  ilə 

Cümhuriyyəti devirmək əsla mümkün deyildir.  

Azərbaycanda milli təmayülçülük cərəyanı. 1920-ci 

illərdə  Mərkəzə-Moskvaya  və  onun  müdafiə  etdiyi  «sollar»a 

qarşı  mübarizədə  əsas  rolu  «sağlar»  adlandırılan  milli 

təmayülçülər 

oynamışlar. 

Xüsusilə, 

Azərbaycan 

rəhbərliyində təmsil olunan «sağlar»dan Nəriman Nərimanov, 

Əyyub  Xanbudaqov,  Mahmud  Xanbudaqov  və  başqaları 

hesab  edirdilər  ki,  bolşevik  ideyaları  Azərbaycana  təlqin 

edilərkən  Rusiya  təcrübəsi  kor-koranə  tətbiq  edilməməlidir, 

yəni  yerli  şərait,  milli  adət-ənənələr,  məişət  xüsusiyyətləri 

nəzərə  alınmalıdır. 

Eyni  zamanda 

«sağlar»  Sovet 

Azərbaycanının  müstəqil  bir  respublika  kimi  qorunub 

saxlanılması, rəhbərlikdə əsasən, milli kadrların – Azərbaycan 

türklərinin təmsil olunması uğrunda mübarizə aparırdılar. Bir 

sözlə,  onlar  Sovet  Rusiyasının  Azərbaycanda  apardığı 

mərkəzçilik-beynəlmiləlçilik  siyasətinə  etiraz  edirdilər.  Sovet 

Azərbaycanında  mübahisə  obyekti  olan  milli  məsələni 

mühacirətdə  izləyən  M.Ə.Rəsulzadə  yazırdı:  «Heç  bir 

repressiyaya  baxmayaraq  Azərbaycanda 

milli  ovqat 

kommunizmi  get-gedə  daha  çox  üstələyirdi.  Millətin  və 

dövlətin  müstəqilliyi  ideyası  təkcə  xalq  kütlələrinin  geniş 

təbəqələrinə  deyil,  kommunistlərin  özlərinin  ən  mərhəm 

dairələrinə  də  nüfuz  edirdi.  Azərbaycan  Kommunist  (b) 

Partiyasının 

katibi 

Xanbudaqova 

qədər 

hər 

cür 

təmayülçülüyün  ana  xətti  «Mərkəz  Azərbaycanın  daxili  işinə 

qarışmamalıdır» tələbindən gəlib keçirdi» [180, 36].  

Milli  təmayül  xəttinin  tərəfdarlarının  başlıca 

prinsipləri  aşağıdakılar  idi:  1)  Yerli  türk xalqlarının  tərbiyəsi 

və irəli çəkilməsi; 2) Müsadirənin  dayandırılması;  3) Əhalini 

---