MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

            Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 

301 

Bütün  bunlarla  yanaşı  Ağaoğlu  hesab  edirdi  ki,  türk-

müsəlman xalqlarının Qərb mədəniyyətini  mənimsəməsi, heç 

də onların  milli  şəxsiyyətini  və özünəməxsusluğunu itirməsi 

demək  deyildir.  Çünki,  yalnız  əsasən  dil  və  başqa 

özünəməxsusluqları  (menitalitet)  nəzərə  almasaq,  hər  bir 

millətdə  dəyişməyən,  ölümsüz  bir  özəllik  yoxdur.  Belə  ki, 

tarix boyu hər bir millətin həyatında bir neçə dəfə din, hüquq, 

əxlaq  sahələrində  dəyişikliklər  olmuşdur  [8,  33].  Bir  sözlə, 

Ağaoğlunun fikrincə, hər bir millət özünəməxsus xüsusiyyət-

ləri saxlamaqla yanaşı, həmişə dəyişməyə, inkişafa meyillidir. 

Bu baxımdan mədəniyyət sahəsində məğlub durumda qalan və 

Qərb  mədəniyyətini  mənimsəmək  məcburiyyətində  olan 

müsəlman-türk xalqları da, bu addımı atmaqla milli şəxsiyyət-

lərini itirməyəcəklər.  

Fikrimizcə,  məhz  bu  düşüncənin  təsiri  altında  da 

Ağaoğlu əvvəlcə Sovet Azərbaycanına gəlmək istəmiş, ancaq 

son anda fikrini dəyişərək Atatürkün Türkiyəsi uğrunda çalış-

maq  qərarı  vermişdir.  Həmin  dövrdə  Atatürkün  Türkiyəsi  də 

Qərb  mədəniyyətinə  yönəlik  yol  tutmuşdu  ki,  Ağaoğlu  üçün 

bu da, əsasən məqbul idi. Çünki bütövlükdə Ağaoğlu Türkiyə-

nin  Qərb  mədəniyyətinə  meyilli  olmasına  baxmayaraq 

razılaşmadığı məqamlar da vardı. Bu da ondan irəli gəlirdi ki, 

Ağaoğlu  Qərb  mədəniyyətini  və  demokratiyasını  tam  olaraq 

Türkiyədə  tətbiqinin  tərəfdarı  idi.  Onu  «Sərbəst  insanlar 

ölkəsində» utopik, siyasi-fəlsəfi əsər yazmağa məcbur edən də 

din, əxlaq, cəmiyyət, dövlət və demokratiya sahələrində Qərb 

ölkələrinin əldə etdiyi nailiyyətlərin xeyli qisminin Türkiyədə 

gerçəkləşməməsi idi [5, 186]. Şübhəsiz, Ağaoğlu Qərb mədə-

niyyətini  və  demokratiyasını  həddən  artıq  ideallaşdırmaqla 

yanlışlığa yol verirdi. Bu baxımdan Atatürk onun Qərb mədə-

---