MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

            Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 

355 

çalışmışlar.  Azərbaycan  türk  ziyalıları  tayfa  və  xanlıq 

şüurundan əl  çəkərək çağdaş dövrün tələblərinə  uyğun millət 

olmanın  əhəmiyyətini  anlamışlar.  Artıq  A.A.Bakıxanov, 

M.F.Axundzadə,  H.B.Zərdabi,  S.Ə.Şirvani  kimi  Azərbaycan 

mütəfəkkirləri  hər  hansı  milli  və  dini  məsələyə  bir  tayfa, 

yaxud  bir  bölgənin  miqyasında  deyil,  Qafqaz-Azərbaycan 

türklərinin  səviyyəsində  yanaşmağa  çalışmışlar.  Doğrudur, 

onların  Azərbaycan  xalqının  yenidən  millətləşmə  prosesinə 

baxışları  bir  qədər  fərqli  olmuşdur.  Bu  baxımdan  onlardan 

bəziləri    bu  çar  Rusiyasının  apardığı  siyasət  nəticəsində  bir 

sıra  hallarda,  milli  kimliyini  və  milli  dilini  «tatar», 

«müsəlman»,  hətta  «fars-persian»  kimi  qələmə  vermişlər. 

Bütün  hallarda  onların  ilk  addımları  nəticəsində  milli  şüurun 

çağdaş dövrün tələblərinə uğyun şəkildə formalaşması prosesi 

başlamışdır. 

Şübhəsiz,  milli  şüurun  yenidən  bərpası  prosesində 

Azərbaycan  türkləri  əsas  rol  oynamışlar.  Çünki  bu  bölgədə 

istər  say,  istərsə  də  tarixi  gerçəklik  baxımından  yalnız 

Azərbaycan türkləri buna hazır idilər. Bu baxımdan XIX əsrin 

sonu  –  XX  əsrin  əvvəllərində  baş  qaldıran  milli  oyanış 

prosesində  aktiv  iştirak  edən  Azərbaycan  türkləri  və  onun 

aydınlarının  (A.A.Bakıxanov,  H.B.Zərdabi  və  b.)  əsas 

xətlərindən biri türklük olmuşdur. XX əsrin əvvəllərində milli 

şüurun  formalaşdırılması  yolunda  ciddi  addımlar  atan  milli 

ideoloqlar  da  (Ə.Hüseynzadə,  Ə.Ağaoğlu,  Ə.Topçubaşı, 

M.Ə.Rəsulzadə və b.) sonunda anlamışlar ki, milli varlıqlarını 

ifadə  etmək  üçün  ən  güclü  silahlardan  biri  etniklikdir-

türkçülükdür.  

Onlar  bu  qənaətə  dini  şüurun  istənilən  effekti 

verməməsindən  sonra  gəlmişlər.  Bu  mənada,  ilk  dövrlərdə 

---