MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi
Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)
358 358 mahiyyəti və hədəfi artıq büllurlaşmış olan milli hərəkat öz zahiri simasına ad taparaq islami etiketdən çıxır, milli türk simasını alırdı. Çünki kollektiv vicdan islami mahiyyətini çoxdan tərk etmiş, ictimai münasibətlərdə dinin bağlayıcılıq yerini dil almış olurdu» [154, 23]. Beləliklə, M.B.Məmməd- zadənin təbrincə desək, xanlıqlar dövründəki parçalanmış türk şüuru artıq aradan qalxmağa başlamış, tayfa-xanlıqlar şüurunun yerini kollektiv şüur – milli şüur (türklük) tutmuşdur. Rəsulzadə də yazırdı ki, artıq Azərbaycan insanının şüurunda bir neçə yerə bölünmüş xanlıqlar deyil, Azərbaycan milli ideyası şüuru formalaşmışdır. Halbuki yüz il əvvəl Azərbaycan Türk Xanlıqları hakimiyyətlərini çar Rusiyasına qeyb etdikləri zamanı belə, Azərbaycan xalqı bugünkü Azərbaycan birliyinə malik deyildilər. Bu baxımdan Azərbaycan Türk Xanlıqları çar Rusiyasının işğalına məruz qaldıqdan sonra, milli birliyi-Azərbaycan birliyini bəlkə də, heç romantik şəkildə belə xəyal etməyən bir millət indi onu əldə etmişdirsə, deməli, gerçək Azərbaycan birliyi şüuru olduğu halda Azərbaycanın istiqlalı qaçılmazdır [188, 54]. Şübhəsiz, 20-ci əsrin əvvəllərində milli şüurun formalaşması prosesinə dünyada və çar Rusiyasında baş verən tarixi olaylar da öz təsirini göstərdi. Bir tərəfdən tayfa- xanlıqlar şüurundan uzaqlaşma, digər tərəfdən ümmətçilikdən millətçiliyə keçid türklük əsasında milli şüurun yaranması ilə nəticələndi. Bu isə, öz əksini «türk kimliyi», «türk dili», «türk mədəniyyəti», «türk tarixi», «türk ədəbiyyatı» anlayışlarında tapdı. Xüsusilə, «Açıq söz» qəzetinin şüarı olan türkləşmək, müasirləşmək və islamlaşmaq milli şüurun formalaşmasında həlledici rol oynadı. |