MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 401
Onlar yaxşı anlayırdılar ki, son əsrlərdə turklər mədəniyyət və adət-ənənələrə münasibətdə geriləyiblər. Özəl- liklə, türklər vaxtilə mədəniyyət gətirdikləri millətlərin (farsların, ərəblərin və b.) təsir altına düşmüşlər. Belə ki, 19- cu əsrə qədər Anadolu türkləri osmanlılıq, Qacarlar iranlılıq anlayışı altında yarı ərəbləşmiş, yarı farslaşmış, Qafqaz və Orta Asiya türkləri isə tatarlıq adı altında yarı ruslaşdırılmış bir hala gətirilmişdir. Başqa sözlə, son bir neçə əsrdə türk imperiyalar və türk dövlətləri sürətlə milli mənəvi dəyərlərdən ayrı salınmış, onun yerini isə fars, ərəb, çin, rus, ingilis mədəniyyəti tutmağa başlamışdır. Belə bir məqamda, yəni türk milli şüuru Türk-Turan mədəniyyətindən (adət-ənənələrindən, əxlaqından, törələrindən) uzaq düşdüyü, yaxud da düşürüldüyü vaxtda Avropa alimlərinin Türk mədəniyyəti və adət-ənənələri ilə bağlı kəşfləri bir nicat yolu kimi başa düşülürdü. Qərb alimlərinin Turan tarixi və mədəniyyəti araşdırmaları Osmanlı, Qafqaz, Azərbaycan, Krım, Orta Asiya türkləri üçün, onun hansı formada çatdırılmasından asılı olmayaraq yeni bir şeylər idi. Şübhəsiz, Türklərin Avropa alimlərinin «kəşf»lərinə möhtac halında qalması səbəbsiz deyildi. Türk millətinin aydınları başa düşürdülər ki, artıq xalq bir neçə yüz il bundan qabaq öz mədəniyyətini və adət-ənənələrini bilən və ona əməl edən bir xalq olmaqdan uzaqlaşmışdır. Ona görə də, başlıca olaraq tarixə və mədəni dəyərlərə əsaslanan milli şüur birliyini yenidən bərpa etmək lazım gəlirdi. Bu baxımdan Avropa alimlərinin Türk mədəniyyəti və tarixi sahəsindəki «kəşf»ləri Türk xalqları, özəllikldə Osmanlı və çar Rusiyası türkləri arasında daha çox öz təsirini göstərdi. Osmanlı türkləri çökməkdə olan imperiyanı qurtarmaq üçün |