MahirəNərimanqızı

www.elmler.net

 - 

Virtual İnternet R

esurs M

ərkəzi

 

         

Faiq Ələkbərov              Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə)

 

554 

554 

tətbiqini  təklif etmişdir. Ancaq H.Zərdabi isə onlardan fərqli 

olaraq həm hər iki mədəniyyətdən yararlanmağın faydalı olun-

masını irəli sürmüş, həm də ümumilikdən xüsusiliyə doğru ad-

dım ataraq konkret Qafqaz-Azərbaycan müsəlmanlarının-türk-

lərinin milli oyanışı üçün əməli işlər görməyə çalışmış, Azər-

baycan milli ideyasının yaranması prosesini sürətləndirmişdir. 

Fikrimizcə,  19-cu  əsr  mütəfəkkirlərmizin  Azərbaycan 

milli  idyeasının  yaranması  yolunda  atdıqları  ilk  addımlar 

səmərəsiz  qalmamış,  onların  davamçıları  (Ə.Ağaoğlu, 

Ə.Hüseynzadə,  Ə.Topçubaşov,  M.Ə.Rəsulzadə,  N.Yusifbəli 

və  b.)  azərbaycançılığın  milli  ideyaya  çevrilməsi  yolunda 

mühüm  addımlar  atmışlar.  Şübhəsiz,  onlar  bu  işə  başlarkən 

sələflərinin  Azərbaycan  milli  ideyası  yolunda  atıdığı  ilk 

addımlardan  ciddi  «dərs»  almış,  bu  milli  dərs  əsasında  milli 

və  müstəqil  Azərbaycan  yaratmağa  çalışmışlar.  Bizcə, 

Azərbaycan  milli  ideyasının  müəyyənləşməsi  zamanı  milli 

ideoloqlar sələflərinin hər birinin ideyalarından yararlanmağa 

çalışaraq, onların milli dünyagörüşləri əsasında islamlaşmağı, 

türkləşməyi  və  yeniləşməyi-avropalaşmağı  bir  xətt  olaraq 

qəbul etmişlər. 

Bu  mənada  Ə.Ağaoğlunun  İslam-Türk  birliyinə 

əsaslanan  «İslam  millətçiliyi»,  Ə.Hüseynzadənin  türkləşmək, 

islamlaşmaq  və  avropalaşmaq  «üçlüy»ü,  M.Ə.Rəsulzadənin 

və  N.Yusifbəylinin  bu  «üçlük»  əsasında  Azərbaycan 

türkçülüyü  ideyasını  –  azərbaycançılığı  irəli  sürməsi  bir 

təkamülün  nəticəsi  idi.  Bu  təkamülün  kökü  nə  qədər 

qədimlərə  gedib  çıxsa  da,  çağdaş  mərhələdə  onun  yeni 

cizgiləri 19-cu əsrdə meydana çıxmış, 20-ci əsrin əvvəllərində 

isə Azərbaycan milli ideyasının və onun bariz nümunəsi olan 

---