MahirəNərimanqızı
Yüklə 3,32 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
www.elmler.net
-
Virtual İnternet R esurs M ərkəzi Faiq Ələkbərov Milli ideologiya probleminə tarixi-fəlsəfi baxış (II hissə) 59
birdir, hamı eyni bir Atanın (Allahın – F.Ə.), sevən bir Atanın övladlarıdır, fərq yalnız Ona itaət edənin dərəcəsindədir. Bu ideya Quranda ümumi müddəa şəklində deyil, aydın və rəsmi şəkildə ifadə edilmişdir: «müsəlmanlar qardaşdırlar»» [251]. Q.Mustafayev yazırdı ki, «İslam millətçiliyi»ni irəli sürməklə Ə.Ağaoğlu və digər milli-burjua ziyalılar açıq şəkildə olmasa da, üstüörtülü olaraq dini-millətçilik yolunu birinci plana çəkir və müsəlmanları-türkləri dini millətçiliyin bayrağı altında toplamağa çalışmışlar: «Burjua millətçiləri Azərbaycan xalqının maarif və mədəniyyəti yolunda maarifçilərin mübarizəsini islam maarifi və mədəniyyəti uğrunda mübarizə istiqamətinə yönəltməyə çalışır, onların köməyi ilə islam dini ilə elmi barışdırmaq, «islam mədəniyyətini» «qərb mədəniyyətinə» qarşı qoymaq, islamı müasirləşdirmək, islam ruhaniliyini çarizmin təsirindən xilas edib, islam millətçiliyi axınına cəlb etmək istəyirdilər» [159, 97]. Bizcə, sosial-demokratların, o cümlədən bolşeviklərin kommunizm utopiyası kimi, mütərəqqi islamçıların da bəzən «İslam birliyi» ideyasını siyasiləşdirmələrində qeyri-adi heç nə yoxdur. Başqa sözlə, sosial-demokrtalar kommunizm ideyasına hansı şəkildə yanaşırdılarsa, bir qədər fərqli şəkildə islamçılar da «İslam birliyi» ideyasının gerçəkləşməsinə bir o qədər ümid bəsləyirdilər. Digər tərəfdən o fikirlə də razılaşmaq olmaz ki, Ə.Ağa- oğlu və digər milli aydınlarımız İslam mədəniyyətini Qərb mədəniyyətinə qarşı qoymuşdular. Doğrudur, yuxarıda da qeyd etdiyimiz kimi, bu cür mühafizəkar ziyalılarımız olmuşdur, ancaq hər iki mədəniyyətin ortaq nöqtələrindən çıxış edən mütəfəkkirlərmiz də var idi. Ə.Ağaoğlu da məhz belə bir mövqe tutaraq İslam mədəniyyəti ilə Qərb mədəniyyətinin bir-birini inkar etmədiyini vurğulamışdır: «Birləşmə mənasında keçmişə |