MəMMƏdov qəRİb xəLİlov mahmud



Yüklə 4,78 Mb.
səhifə34/751
tarix28.12.2021
ölçüsü4,78 Mb.
#16756
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   751
Abiotik faktorlar bütün qeyri-üzvi mühit faktorların məcmusunu təşkil edib bitki və heyvanların həyatına 

və yayılmasına təsir göstərir. Onlar fiziki, kimyəvi və edafik faktorlara bölünür.  



Fiziki faktorların  mənbəyi fiziki vəziyyət və ya hadisə (mexaniki, dalğalı  və s.) sayılır. Məsələn, 

temperatur,  əgər o, çox yüksəkdirsə, yanma (yanıq), çox aşağı olduqda isə donma (donuşluq) baş verir. 

Temperaturun təsirinə digər faktorlar da təsir göstərə bilər, məsələn, suda-axın, quruda isə külək, rütubətlilik və 

s.  


Kimyəvi faktorlar - mühitin kimyəvi tərkibi ilə  əlaqədar təsir göstərir. Məsələn, suyun duzluluğu çox 

olarsa, su hövzəsində həyat olmaya bilər (Ölü dəniz), bununla belə saf suda dəniz orqanizmlərinin əksəriyyəti 

yaşaya bilmir. Quruda və suda heyvanların həyatı kifayət qədər oksigenin miqdarından asılıdır.  

Edafik və ya torpaq faktorları – torpaqda yaşayan orqanizmlərə  təsir göstərən torpağın və dağ 

süxurlarının kimyəvi, fiziki və mexaniki xassələrinin məcmusu. Torpaq kimyəvi komponentlərinin (biogen 

elementlərin), temperaturunun, rütubətliliyinin, strukturunun, humusun miqdarının və s.-in, bitkinin böyümə və 

inkişafına təsiri yaxşı məlumdur.  

Lakin orqanizmlərə yalnız abiotik faktorlar təsir göstərmir. Orqanizmlər qruplaşmalar əmələ gətirir. Burada 

onlar qida resursları,  ərazi uğrunda mübarizə edir, yəni bir-birlərilə  rəqabət mübarizəsinə girir. Bu zaman 

növdaxili, həm də xüsusilə növarası  səviyyələrdə  yırtıcılıq, parazitlik və digər mürrəkəb qarşılıqlı  əlaqələr 

yaranır. Bu isə canlı aləmin faktorları və ya biotik faktorlar hesab olunur.  




Yüklə 4,78 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   30   31   32   33   34   35   36   37   ...   751




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin