MergedFile

5.2.2. İşin hissələrə bölünməsi 
İş
in  strukturu  onun  ayrı–ayrı  hissələrinin  formal  təsvirindən  asılıdır. 
Yuxarıda qeyd edilən struktur təşkilediciləri işin məzmunundan asılı olaraq 
müxtəlif dərinliyə qədər hissələrə bölünə bilərlər. İşin hissələrə bölünməsi 
oxucuya  müəllifin  ideyalar  ardıcıllığı,  onların  həyata  keçirilməsi,  eyni 
zamanda  işin  əsas  xəttini,  ayrı-ayrı  hissələri  arasındakı  münasibətləri  və 
müəllifin bu bölmələrə ayırdığı diqqəti göstərir. 
Bu  baxımdan  fəsillərin  və  alt  fəsillərin  kifayət  dəqiqliklə  və  məntiqi 
bölünməsini planlamaq üçün onlar arasında olan məntiqi asılılıqlar öncədən 
analiz edilməlidirlər. Burada aşağıdakı aspektlər fərqləndirilir: 
 Üst, eyni və ya aşağı təbəqəyə aid olmaq; 
 Bir–birinin əksinə olmaq; 

---

Yazma metodikası 
 
 
 
94 
 Səbəb–nəticə münasibəti; 
 Məqsəd–vasitə münasibəti; 
 Hissə–tam münasibəti; 
 Əvvəlki və ya sonrakı münasibət.  
Elmi  mövzunun  aspektləri  arasında  belə  bir  münasibətin  olması  əlyaz-
manın  uyğun  hissəsində  öz  əksini  tapmalıdır.  Tələbə  yalnız  intensiv 
ə
dəbiyyat  araşdırmasından  və  mövzu  üzrə  müəyyən  kompetensiya  əldə 
etdikdən sonra ilkin strukturu və mündəricatı hazırlaya bilər. 
İş
in  ilkin  strukturunun  hazırlanması  və  onun  müəyyən  məntiqlə 
düzülməsi  təkcə  oxucu  üçün  bir  köməkçi  vasitə  deyil,  eyni  zamanda  o 
müəllifin  özü  üçün  də  vacib  alət  sayılır.  İlkin  formada  hazırlanmış  bölmə 
siyahısı ilk baxışdan işin yerinə yetirilmə planı kimi də interpretasiya edilə 
bilər. Ona görə də, tələbə mövzunu seçdikdən və analiz etdikdən sonra işin 
ilkin strukturunu işləməli və mündəricat tərtib olunmalıdır.    
İş
in  məntiqi  strukturunun  tərtibində  tədqiqat  problemi  və  onun 
çözülməsinə təsir edən amillər nəzərə alınmalıdır. Şəkil 5.2–dən göründüyü 
kimi,  burada  problemin  özünün  struktur  təşkilediciləri  əhəmiyyətli  rol 
oynaır.  
Birinci  halda  bütün  prosedurlar  bir  problem  ətrafında  cərəyan  etsə  də, 
ikinci və üçüncü hallarda öncə ayrı–ayrı problemlər ayrılıqda həll olunur və 
sonda onların nəticələri qoyulmuş məqsədə uyğun olaraq ümumiləşdirilir.  
Bir  çox  hallarda  mövzunun  işlənməsi  zamanı  hər  hansı  iş  ardıcıllığına 
riayət  olunması  yoxlanmalıdır.  Adətən  3  hal  mövcuddur.  Ən  az  yayılmış 
sərbəst  həll  ardıcıllığıdır.  Burada  müəllif  işin  bir  neçə  hissəsini  paralel 
işləyə  bilər.  Məntiqi  məcburi  ardıcıllıq  tələb  edən  işlərdə  işin  strukturu 
ə
vvəlcədən  müəyyən  qədər  təyin  edilir.  Burada  tədqiqatçı  problemin  həll 
yolunun  tələb  etdiyi  ardıcıllıqdan  kənara  çıxa  bilməz.  Məsələn, 
“Keyfiyyətlə  bağlı  xərclərin  qeyd  olunması,  planlanması  və  nəzarəti”  
mövzusundan  göründüyü  kimi  tədqiqatçı  öncə  məlumatları  toplamalı, 
planlamalı və sonda nəzarəti araşdırmalıdır. Üçüncü halda tədqiqat zamanı 
işləmə ardıcıllığının seçilməsi qeyri–sərbəstdir. İlkin olaraq vacib problem 
və onun hissəsi işlənir, sonra digərləri. 
 
 

---

Yazma metodikası 
 
 
  95