Microsoft Word 00 KeyNote Speakers Materiallar
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
Yüklə 22,28 Mb. Pdf görüntüsü
|
- Bu səhifədəki naviqasiya:
- İNVESTİSİYA MÜHİTİ Emil QAFAROV
- IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- İstehlakçılar Satış kanalları IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
- THE GLOBAL FINANCIAL CRISIS OF 2008 AND THE PROBLEMS OF US ECONOMY Giorgi ROSTIASHVILI
- AZƏRBAYCAN BÜDCƏ GƏLİRLƏRİNİN NEFT QİYMƏTLƏRİNDƏN ELASTİKLİYİNİN MODELLƏŞDİRİLMƏSİ Xətai ALIYEV
- MÜƏSSISƏDƏ MARKETİNQ FƏALİYYƏTİNİN ANALİZ METODLARI
|
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
515 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan İNVESTİSİYA MÜHİTİ Emil QAFAROV Azərbaycan Texniki Universiteti qafarov-emil88@mail.ru
AZƏRBAYCAN
Azərbaycan Respublikası prezidenti cənab İlham Əliyevin “Azərbaycan 2020: gələcəyə baxış” İnkişaf Konsepsiyasının hazırlanması barəsində sərəncamında ölkə iqtisadiyyatının əsas inkişaf istiqamələri bir daha bəyan edilmişdir: “Hazırda Azərbaycan yeni inkişaf mərhələsinə qədəm qoyur. Bu mərhələnin əsas hədəfi çoxşaxəli, səmərəli və innovasiya yönümlü iqtisadiyyatın formalaş- dırılması, sosial sahədə önləyici inkişaf trendinin təmin olunması və əhalinin rifahının layiqli, qabaqcıl beynəlxalq standartlara uyğun səviyyəyə çatdırılması, habelə elmin, mədəniyyətin inkişafında, ictimai həyatın bütün istiqamətlərində yeni nailiyyətlərin əldə olunmasıdır”. Bu vəzifələr obyektiv zərurəti əks etdirməklə bərabər Azərbaycan iqtisadiyyatının əsas strateji hədəflərini də müəyyən etmişdir. Bu baxımdan, ölkədə müəssisələri innovativ inkişafa və investisiyalara meyilləndirən iqtisadi mühitin formalaşdırılması dövlətin əsas vəzifələrindən biri kimi qəbul oluna bilər. Dəyişən və artan bazarlarda tələbatların ödənilməsi vasitəsilə fəaliyyətin uzunmüddətli inkişafının və səmərəliliyinin təmin edilməsi müvafiq investisiya fəaliyyətinin planlaşdırılması və reallaş- dırılmasını müasir iqtisadi sistemin zəruri elementinə çevirmişdir. Milli iqtisadiyyatımızda artan sürətlə davam etməkdə olan müsbət meyillər və dünya iqtisadiy- yatına inteqrasiya prosesləri müəssisələrin fəaliyyət istiqamətlərinin və miqyaslarının artırılması üçün münbit zəmin yaradır. Digər tərəfdən isə bazarlarda rəqabətin artması, iqtisadiyyatın dövlət tənzim- lənməsinin təkmilləşməsi və güclənməsi, dünya iqtisadiyyatında qeyri-sabitliyin artması, iqtisadi ehtiyatların qiymətlərinin sürətlə yüksəlməsi, inflyasiya proseslərinin güclənməsi və digər belə amillər səmərəli surətdə istifadə edilməsi istiqamətində, mahiyyətcə, yeni problemlər qoyur. Bu problemlərin yaratdığı təhlükələrdən mümkün qədər az itkilərlə ya keçilməsi üçün müəssisələrdən yeni qabiliyyət və bacarıqlar tələb olunur. İntestiya mühitinin iqtisadi subyektlərin investisiya motivasiyasına təsir göstərən amillərin məcmusu kimi təqdim etmək olar. Tələb və təklifin qarşılıqlı təsiri, rəqabət və kapitalın sərbəst axını ilə yaranan bazar mexanizmi dövlət tənzimlənməsi ilə birlikdə qeyd olunan vəzifələrin həllində müəssisələrə istiqamətverici təsir göstərərək onlatı daxili elementlərini dəyişməyə və xarici təsirlərə uyğunlaşmağa-sistem olaraq keyfiyyətcə yeni səviyyəyə keçməyə yönəldir. İnvestisiya mühitini bazar mühitinin tərkib elementlərindən biri olaraq iki hissəyə ayırmaq olar: makromühit və mikromühit. (Cədvəl 1.)
kanalları isə müəssisənin məhsullarının bazarda irəliləməsi və satışının təşkilində bilavasitə iştirak edən müstəqil vasitəçilərin məcmusudur. Səh 82
olar:
- məhsullar şəxsi məqsədləri üçün istifadə edən ayrı-ayrı şəxslər və ev təsərrüfatları-son istehlakçəlar; - məhsulları başqa məhsulların istehsalından istifadə edən təşkilatlar-müəssisələr; - məhsulları mənfəət qazanmaq məqsədilə başqa alıcılara satmaq üçün alan vasitəçılər; - məhsullar kommunal öidmətlərin göstərilməsi istifadə edən və ya ehtiyacı olanlara verilməsi üçün alan dövlət təşkilatları; - məhsulları öz fəaliyyətini təmin etmək üçün alan dövlət təşkilatları və s. İstehlakçıların alıcılıq qabiliyyəti, seçmə meyarları, ailə vəziyyəti, mədəni səviyyələri və başqa belə xüsusiyyətləri investisiyaların yönələcəyi bazar seqmentlərini formalaşdırır.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
516 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan
Cədvəl 1. İnvestisiya fəaliyyətinin mikromühiti. Rəqiblər. Son dövrlərdə çevik istehsal sistemlərinin yaradılması, yeni süni materialların mənimsənilməsi, rəqabətin qlobal xarakter alması, kapitalın və işçi qüvvəsinin ölkələrarası axınına maneələrin azalması istehsal amilləri üzrə üstünleklərin qısaömürlü olmasına gətirmişdir. Belə ki, transmilli iri korporasiyalar istehsal amillərini dünya bazarlarında axtarır və fəaliyyətlərini beynəlxalq səviyyədə təşkil edirlər. İstehsal amillərinin mövcudliğu, onların qiyməti, keyfiyyət səviyyəsi, istismara yararlılıq dərəcəsi, bu ehtiyatlardan istifadədə məhdudiyyətlər, mövcud rəqabət mühiti və digər belə amillər müəssisənin iqtisadi mehitibi formalaşdırır. Daxili tələbatın həcmi iqtisadi imkanların qiymətləndirilməsi üçün əsas göstəricilərdən hesab olununr. Daxili tələbatın böyüklüyü və artım templərinin yüksəkliyi yerli və xarıcı investisiyaların cəlb edilməsi və risklərin azaldılması üçün zəmin yaradır. Bu tələbatın xarıcı bazarlara ötürülməsi mexanizmləri (turizm, sosial-mədəni əlaqələr,fəal işgüzarlıq mühiti və s.) isə tələbatın daha da genişlənməsinə və yerli müəssisələrin xarıcı bazarlara çıxışı imkanlarını xeyli artırır. Köməkçi sahələr-təchizatçılar alıcı-müəssisələrin istehsal səviyyələrinin yüksəldilməsində və yeniliklərin tətbiqində böyük rol oynayırlar. Onlar öz alıcılarına yeni texnolodiyaların imkanlarını birinci dərk etməkdə kömək edirlər. Hər bir müəssisə digəri üçün alıcı və ya təchizatçı rolunda çıxış edə bilər. Müəsssisə güclü və imkanlı alıcı kimi öz təchizatçılarının inkişafına təkan verir və yaxud öz alıcılarını qabaqcıl texnologiya və istehsal metodları ilə tanış edir. Buna görə də təchizarçıların seçilməsi zamanı belə cəhətlərin nəzərə alınması rəqabətqabiliyyətlilik möqteyi-nəzərdən çox mühümdür.
Sosial və mədəni amillər İqtisadi siyasi- hüquqi və təbii amillər Elmi-texniki tərəqqi və təbii amillər Kütləvi informasiya vasitələri və ictimai təşkilatlar Makromühit Müəssisənin daxili mühiti
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
517 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan THE GLOBAL FINANCIAL CRISIS OF 2008 AND THE PROBLEMS OF US ECONOMY Giorgi ROSTIASHVILI Tbilisi State University rostiashviligiorgi@gmail.com GEORGİA
It was apparent that the world was shocked by financial crisis which had started in the end of 2007 in the USA and lasted for several years. Everything started with a “second chance” mortgage loans and corruption schemes with rating agencies. As a result of financial markets integration financial crisis became overwhelming and impacted other countries too. I find the above mentioned research topic to be very significant theoretically as well as practically, because there is no comprehensive study on this topic in Georgia. I should definitely stress the practical importance of the paper, as the analysis of the economic problems of Georgia's strategic partner might be very useful for our own future economic growth. Especially if we take into account that the USA has a large-scale economy and industry, besides its significance in the world economy. The most important task of my research is to make parallels between the possible root causes of the Global Financial Crisis in 2008 originating from the United States to modern reality, and to analyze the essence of the crisis and response policy. While analyzing the US economic problems, research will focus on social problems – unemployment, and the unfair treatment of consumers by the financial industry. It will also examine the institutional changes in US financial industry comparing to economic policies of three important presidents: Obama, FDR and Reagan. The aim of research The research aims at identifying the causes for global financial crisis, comparing modern and old fashioned ways of crisis management , comprehensively analyzing the crisis with the help of systemic approach. It also intends to analyze the institutional changes and reforms consequently to the crisis. I am applying for the scholarship under one out of four main pillars: Governance, institutional change and political behavior. I would like to underline the importance of institutional reforms and governance system, because there was a lack of control and monitoring, also there were black holes in a structure of financial markets : how the rating agencies were depended on the companies while companies represented the major source of income for rating agencies. So the incorrect structure of the financial market is something government can regulate by institutional reforms in financial field. So in my opinion we can focus on institutional changes and government fiscal, economic and other policy changes.
Identifying the main causes for the crisis, clarifying internal and external factors of the crisis Under this direction the author intends to overview the state of US economy and US economic and fiscal policies in pre-crisis period. The main focus will be on originating external and internal factors of the crisis. The changes from late 1990s (real GDP increase in the USA =4.1%) to 2001 recession, and later towards 2007 when the giant financial bubble burst started. There has been some findings also connected to the fiscal policy change in pre-crisis period. Some experts outline economic and non-economic causes for the crisis. Few of them claim that both had taken equally significant role in developing crisis. Comparative analysis of the economic theories in terms of crisis management, focus on institutional reforms and policy making The biggest challenge for modern economists has been revealed when crisis went into its transitional phase. Which economic theory or model could be the best for the crisis, will there be any different theories that could work better in order to prevent crisis? Those questins arose and scholars developed their articles, even books on the need of new and feasible methods for eradicating crisis causes.
I would like to pay more attention to the institutional environment and regulations, monitoring system to review all those factors from governance (management) perspective. How the state can develop feasible system according to its socio-economic structure and policy so that avoid the crisis.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
518 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan People’s participation in this case is crucial to a good governance. Developing a successful economic- fiscal model is difficult enough without high level of engagement of experts, civil society organizations, professional organizations etc. Which modern theory should we trust to help people in social problems such as unemployement caused by crisis? As I consider any research project ought to be benefit oriented, I should focus on real findings how our society can get more benefit from developing a “good model” for life. One of the most significant issue in nowadays Georgia, USA, Europe as well is unemployement. I would like to come closer to the issue – unemployment during crisis, before crisis and after crisis. This three life cycles approach to unemployement intends to develop a theory how can we act in different phase of economic rise, stability or recession regarding unemployment. Outcome The global financial cirisis was caused by a complex set of the problems. It spreaded worldwide due to integrated financial markets. We can’t find an explanation of the causes based on one factor separately. We ought to discuss all internal and external factors in order to get a clear view of the problem.
AZƏRBAYCAN BÜDCƏ GƏLİRLƏRİNİN NEFT QİYMƏTLƏRİNDƏN ELASTİKLİYİNİN MODELLƏŞDİRİLMƏSİ Xətai ALIYEV Qafqaz Universiteti xaliyev@qu.edu.az AZƏRBAYCAN
Azərbaycan iqtisadiyyatında 2005-ci ildən sonra müşahidə olunan neft bumu əsaslı ciddi iqtisadi böyümə digər sosial-iqtisadi göstəricilərdə olduğu kimi büdcə gəlirlərinin də əhəmiyyətli dərəcədə artmasına səbəb oldu. Burada həm “Əsrin Müqaviləsi” çərçivəsində Azəri-Çıraq-Günəşli (AÇG) yataqlarından neft hasilatının kəskin artması və Bakı-Tblisi-Ceyhan neft boru kəməri vasitəsiylə xam neft ixracına başlanılmasının, həm də neft qiymətlərindəki ciddi yüksəlişin təsirini nəzərə almaq lazımdır. Nəticə olaraq neft bumu sonrasında Azərbaycan Respublikası dövlət büdcəsinin xərcləri, müvafiq olaraq da gəlirləri kəskin şəkildə artırıldı. Belə ki, neft bumunun başladığı 2005-ci il ilə müqayisədə 2010-cu ilin büdcə gəlirləri 5.6 dəfə, 2013-cü ildə isə 19.5 milyard manat olmaqla 9.6 dəfə artmışdır. Sonrakı illərdə proqnozlaşdırılan büdcə gəlirləri miqdarında müəyyən dərəcədə azalmalar müşahidə olunmuşdur. Xüsusilə 2016-cı ilin dövlət büdcəsinin proqnozlaşdırılan gəlirləri 14.5 milyard manata qədər azaldılmışdır. Bu azalmanın əsas səbəbi isə neft qiymətlərində 2014-cü ilin sonlarından başlayan azalmadan qaynaqlanır. Nəzərə almaq lazımdır ki, dövlət büdcəsi gəlirlərinin ən böyük maliyyə qaynağı Azərbaycan Respublikası Dövlət Neft Fondundan (ARDNF) birbaşa transferlərdir. Bu transferlərin 2015-ci ilin iyul ayına olan məcmu miqdarı 59.3 milyard manat olmuşdur. Burada nəzərə alınması digər vacib məsələ dövlət büdcəsi gəlirlərinin neftdən (neft qiyməti və hasilatından) asılılığının ARDNF transferləri ilə bitmədiyidir. Çünki büdcənin transfer xarici gəlirləri neft sektorunda fəalliyyət göstərən fiziki və hüquqi şəxslər tərəfindən ödənilən vergiləri, həmçinin də ARDNF-in ödədiyi mənfəət vergisini əhatə edir. Digər tərəfdən, ölkənin neft sektoru digər sektorlar üçün də tələb yaradaraq dolayısıyla onların istehsalının artmasına, nəticə olaraq da büdcəyə qeyri-neft daxilolmaların artmasına səbəb olur. Vurğulanan bu iki faktor Azərbaycan Respublikası üçün büdcə gəlirlərinin neft qiymətlərindən elastikliyinin ekonometrik olaraq qiymətləndirilməsini zəruri edir. Mərkəzi Bankdan əldə olunan 2001-ci ilin yanvarından 2015-ci ilin dekabr ayına qədərki aylıq dövlət büdcəsi gəlirləri, www.tradingeconomics.com məlumat bazasından alınan ölkə üçün aylıq bazada ortalama olaraq gündəlik neft hasilatı göstəriciləri və www.indexmundi.com verilənlər bazasından götürülən ortalama aylıq neft qiymətləri istifadə olunmaqla Azərbaycan üçün büdcə gəlirlərinin neft qiymətləri və hasilatına elastikliyi qiymətləndirilmişdir. IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
519 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Ekonometrik qiymətləndirilmə aparılmazdan əvvəl dəyişənlərin integrasiya sırası Gücləndirilmiş Dickey-Fuller (ADF) Vahid Kök Testi vasitəsi ilə yoxlanılmışdır. Qeyd edək ki, bu test verilmiş zaman sıralarının qeyri-stasionarlığını sıfır hipotezi olaraq götürür. ADF testi nəticələrinə əsasən dəyişənlərin I(1) olduğu müəyyən olunmuşdur. Bundan sonra qısa və uzun müddət üçün elastiklik əmsallarının qiymətləndirilməsi məqsədiylə Gecikməsi paylanmış avtoregressiv modelə məhdudiyyət testi (ARDLBT) yanaşması istifadə olunmuşdur. Bu yanaşma digər bənzəri yanaşmalardan nümü- nələrin sayının az olması halında tətbiqinin daha əlverişli olması, endogenlik probleminin olmaması, əmsalların qiymətləndirilməsində Ən Kiçik Kvadratlar (ƏKK) metodunun tətbiqinin mümkün olması kimi bir sıra üstünlükləri var. Bundan əlavə ARDLBT yanaşması ilə qısa və uzun müddətli dövr əmsallarını eyni zamanda hesablamaq mümkündür. Həmçinin də bu yanaşma reqressorların I(1) və I(0) və ya bunların qarışığ olmasından asılı olmayaraq qiymətləndirmələrdə istifadə oluna bilər. ARDLBT yanaşmasının tətbiqi və uzunmüddətli dövr əmsallarının hesablanılması üçün bütün mərhələlər keçildikdən sonra aşağıdakı reqressiya tənliyi əldə edilmişdir: ( ) = − .
+ . ∗ ( . ) + .
∗ ( ) + Burada
Azərbaycan dövlət büdcəsi gəlirlərini (milyon manatla), . dünya baza- rında neftin 1 barelinin qiymətini (1 ABŞ dolları ilə), isə ölkə üzrə ortalama günlük neft hasilatı miqdarını (min barrel ilə) göstərir. Neft hasilatı burada daha çox kontrol dəyişən olaraq modelə daxil edilmişdir. Amma nəzərə alsaq ki, Azərbaycanın neft hasilatı da azalan tendensiya yaşamaqdadır və/ya yaxın gələcək üçün azalacağı gözlənilir, bu faktorun büdcə gəlirləri üzərində təsirinin qiymətləndirilməsi də faydalıdır. Model nəticələri neft qiymətlərindəki dəyişmənin dövlət büdcəsi gəlirləri üzərində əhəmiyyətli təsiri olduğunu sübut edir. Uzun müddətli dövr əmsalı həm statistik, həm də iqtisadi olaraq əhəmiyyətlidir. Nəticələr göstərir ki, neft qiymətləri ilə büdcə gəlirləri arasında müsbət asılılıq var. Neft qiymətlərindəki 1%-lik artma/azalma büdcə gəlirlərində 1.42%-lik artma/azalmaya səbəb olur. Bu isə büdcə gəlirlərinin neft qiymətlərinə olan elastilkiyinin nə qədər ciddi ölçüdə olduğunu göstərir. Dövlət büdcə gəlirlərinin neft hasilatı miqdarına olan elastikliyi isə 0.46-dır. Yəni, 1%-lik neft hasilatındakı artış büdcə gəlirlərinin 0.46% artmasına səbəb olacaq. Eyni təsir azalma şərti üçün də keçərlidir. Yəni, neft hasilatının 1% azalması halında büdcə gəlirlərinin 0.46% azalacağı gözləniləndir. Neft qiymətlərinin 2014-cü il göstəriciləri ilə müqayisədə 4 dəfə azalması nəzərə alınarsa bu qiymətləndirmədən əldə olunan nəticələrin nə qədər əhəmiyyətli olduğu görülər. Azərbaycan dövlət büdcəsinin neft qiymətlərinə elastikliyi hökümətin maliyyə siyasətində lüzumsuz xərcləmələrin azaldılması və vəsaitlərin istifadəsinə nəzarətin artırılması da daxil olmaqla bir sıra dəyişikliklərə səbəb olmuşdur. Yaxın gələcək üçün də neft qiymətlərində ciddi artış gözlənilməməsi dövlət büdcəsi gəlir qaynaqlarının diversifikasiya olunması və effektivliliyinin artırılması şərtiylə büdcə xərcləmələrinin azaldılması qısa və orta müddətli dövr üçün qaçınılmazdır.
MÜƏSSISƏDƏ MARKETİNQ FƏALİYYƏTİNİN ANALİZ METODLARI
Sumqayıt Dövlət Universiteti
AZƏRBAYCAN Müasir bazar iqtisadiyyatı çox dinamikdir. Ona görə də hər bir müəssisədən rəqabətə dözmək üçün müasir idarəetmə texnologiyalarından istifadə etmək tələb olunur. İdarəetmənin mühüm komponenti olan marketinq fəaliyyətini müasir tələblərə uyğun inkişaf etdirmədən müəssisələrin davamlı inkişafını təmin etmək mümkün deyil. Lakin nəzərə almaq lazımdır ki, bütün müəssisələrdə marketinq fəaliyyətini həyata keçirmək o qədər də asan deyil. Belə ki, müəssisələrin marketinq fəaliyyəti üçün əlavə xərclərin edilməsi tələb olunur. Digər tərəfdən, marketinq fəaliyyətinin həyata keçirilməsi üçün kadr potensialı da vacibdir. Təəssüf ki, Azərbaycanda kiçik və orta müəssisələrin əksəriyyətində səmərəli marketinq fəaliyyəti həyata keçirmək üçün maliyyə və kadr potensialı kifayət etmir.
IV INTERNATIONAL SCIENTIFIC CONFERENCE OF YOUNG RESEARCHERS
520 Qafqaz University 29-30 April 2016, Baku, Azerbaijan Marketinq fəaliyyətinin idarə edilməsinin əsas aspektlərindən biri marketinq fəaliyyətinin analizinin aparılmasıdır. Belə analizin daha səmərəli aparılması isə analiz metodunun düzgün seçilməsindən çox asılıdır. Qeyd edək ki, marketinq fəaliyyətinin analizinin aparılması metodları çoxdur. Elə bu “çoxluq”-dan konkret müəssisə üçün düzgün analiz metodunun seçilməsi mühüm məsələdir. Konkret analiz metodunun seçilməsi digər faktorlarla yanaşı həm də müəssisənin fəaliyyət sahəsindən və həcmindən asılıdır. Belə ki, xidmət sahəsində fəaliyyət göstərən müəssisənin marketind analizi üçün nəzərdə tutulan metod kənd təsərrüfatı sahəsində və ya sənaye sahəsində fəaliyyət göstərən müəssisə üçün səmərəli olmaya bilər. Lakin marketinq fəaliyyətinin idarə edilməsinin elə xüsusiyyətləri var ki, hansı sahədə fəaliyyət göstərməsindən asılı olmayaraq bütün müəssisələr üçün xasdır. Məsələn, marketinq fəaliyyətinin idarə edilməsinin dörd əsas elementi bütün müəssisələrə aiddir: analiz, planlaşdırma, motivasiya və nəzarət. Marketinq fəaliyyətinin idarəedilməsinin analiz mərhələsi – müəssisənin fəaliyyətində və əmtəə bazarınında baş verən proses və hadisələrin iqtisadi, statistik və digər tədqiqat metodları ilə qiymətləndirilməsi, izah etməsi, modelləşdirilməsi və proqnozlaşdırmasıdır. Marketinq fəaliyyətinin analiz metodu- müəssisənin fəaliyyətinin nəticələrinə təsir edən müxtəlif faktorların, həmçinin əmtəə bazarında baş verən proses və hadisələrin öyrənməsi, ölçməsi və ümumiləşdirməsi üsuludur. Marketinq fəaliyyətinin analiz metodunun düzgün seçilməsi çox mühüm məsələdir. Belə ki, bu metodun düzgün seçilməsi və düzgün analizin aparılması müəssisənin gələcəkdə marketinq fəaliyyətinin səmərəliliyinə mühüm təsir göstərə bilər. Lakin qeyd edək ki, hər hansı müəssisə üçün hansı analiz metodunun seçilməsini bir mənalı iddia etmək olmaz. Metodun seçilməsi müxtəlif amillərdən asılı ola bilər. Məsələn, problemi öyrənən bəzi müəlliflər belə hesab edir ki, analiz tədqiqatına bazarın, rəqiblərin, istehlakçıların, qiymət və müəssisənin daxili potensialının analizi cəlb edilməlidir. Bu halda xarici təsir faktorlarını əhatə edən bazarın və rəqiblərin analizi ilə yanaşı 4P konsepsiyası əsasında əmtəə siyasətinin analizi (product), qiymət siyasətinin analizi (price), satış
Qeyd edək ki, analizə cəld edilən iqtiqamətlərin hər biri uyğun analiz metodunun tətbiqini tələb edir. Belə ki, hər bir istiqamətin özünəməxsus aspektləri var. Məsələn, bazarın analizi iqtiqamətinin bir neçə aspektini ayırmaq zəruridir: 1) bazarın perspektivliyi və cəlbediciliyi; 2) bazarın həcminin qiymətləndirilməsi; 3) bazarda əmtəə strukturunun tədqiqi; 4) bazarda əsas iştirakçıların ümumi analizi; 5) bazarda tələb və təklifin qiymətləndirilməsi; 6) bazar seqmentləşdirilməsi ; 6) bazarın inkişaf modelini qurmaq və satışı proqnozlaşdırmaq.
metodları tətbiq etmək olar : 1)matritsa GE (və yaxud matritsa Mak-Kinzi) 2)bazarın həcminin proqnozlaşdırılması metodu; 3) “Delfi” ekspert qiymətləndirməsi metodu; 4)əmtəə bazarının “portretinin” formalaşması metodu; 5) müqayisəli analiz; 6) statistik analiz metodu; 7) SWOT-analiz; 8) PEST-analiz; 9) tələbin proqnozlaşdırılması metodu; 10) çevik seqmentləşdirmə metodu; 11) komponent seqmentləşdirmə metodu; 12) zaman sıralarının analizi və proqnozlaşdırılması metodu. Rəqiblərin analizi istiqamətində isə 1) bazarda liderin müəyyən edilməsi; 2) rəqiblərin üstünlüyünün və çatışmazlığının öyrənilməsi; 3) rəqiblərin biznes –proseslərinin və kompleks marketinqin müqayisəli analizi; 4) sahənin iqtisadi drayverlərinin (bazarın ölçüsü, inkişaf tempi, sahədə gəlirlilik dərəcəsi, rəqiblərin və istehlakçıların sayı, bazara girişin asanlığı) müəyyən edilməsi. Rəqiblərin analizi istiqaməti üzrə tətbiq edilə bilən mümkün analiz metodları olaraq aşağıdakıları seçmək olar: 1)Porter matritsası; 2) strateji qrupların xəritəsinin qurulması; 3)bençmarkinq; 4) rəqiblərin çeklərinin analizi; 5) müqayisəli qiymətləndirmə metodu; 6) əsas rəqiblərin SWOT analizi; 7) məhsulların və müəssisələrin rəqabətqabiliyyətliliyinin faktor analizi. Marketinq fəaliyyətinin əsas iqtiqamətlərindən biri olan əmtəə siyasətinin analizi istiqaməti də bir neçə aspektdən ibarətdir: 1) satışın ümumi dinamikası; 2) əmtəə assortimentinin tədqiqi; 3) Əmtəənin həyat tsikli (ƏHT) mərhələlərinin müəyyən edilməsi; 4)mal və xidmətlərin təqdim edilməsi; 4)rəqiblər arasında brendin tədqiq edilməsi; 5)berndin bazar qiymətinin tədqiq edilməsi; 6) istehlakçıların məmnunluğu və inamı; 7) istehlakçılara xidmətin keyfiyyəti. Bu istiqamətdə analizlərin aparılması üçün seçilməsi mükün olan metodlar arasında əsasən 1) BMQ (Boston Məsləhət Qrupu) matritsası; 2) ABC (firmanın ehtiyatlarının vaciblik nöqteyi-nəzərdən təsnifləşdirilməsinə imkan verən) metod; 3) XYZ-analiz; 4) təqdimat xəritəsinin qurulması; 5)holl-test ( adətən mənzildə aparılan və malın necə qavranılmasını tədqiq edən, formalaşdırılmış və ya yarı-formalaşdırılmış sorğu); 6)sərbəst assosiasiyalar metodu; 7) istehlakçılarla sorğu; 8)Brand Strength metodu geniş yayılıb. |