Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
88 Valideynlər, dostlar, yaxınlar və digər sosial institutlar daima bizə həmin normaları xatırladırlar. Digər sosializasiya institutları da həmin müvafiq normaları təbliğ edir və davranışda möhkəmləndirməyə çalışırlar. Artıq yaşa dolduqdan sonra həmin qaydaları bizə heç də heç kim xatırlatmır. Qəbul edilmiş davranış normalarına münasibət bütün yaş dövrlərində eyni olmur. Müşahidələr göstərir ki, həmin qaydalar ən çox yeniyetməlik dövründə pozulur. Bir növ yeniyetmələr həmin normalara şübhə ilə yanaşır və onların hakimiyyətini qəbul etmək istəmirlər.Bu səbəbdən də onlar həmin yaş dövründə yeni davranış modeli və nümunəsi axtarırlar. Bu yaş dövrü ötüb keçdikdən sonra, yeniyetmələrin böyük əksəriyyətində reakkulturasiya (öz mədəniyyətinə yenidən daxil olma) baş verir. Reakkulturasiya bir tərəfdən sosial mühitlə, digər tərəfdən isə fərdi-psixoloji xüsusiyyətlə bağlı olaraq baş verir. Bəzən elə olur ki, reakkulturasiya yeniyetməlik yaşının sonunda, bəzən də elə olur ki, fərdin yaşlılıq mərhələsində baş verir. Adətən bu proses, yəni fərdin akkulturasiyası əmək fəaliyyətinə başladıqda özünü göstərir. Insanlar müvafiq mədəniyyət normalarının mənimsəməklə kifayətlənmirlər, həm də ətrafdakı insanların da hərəkətlərini qiymətləndirir və onların müvafiq normalara uyğun olub- olmadığını müəyyən edirik. Beləliklə, öz mədəniyyətimizə daxil olmaqla təkcə müvafiq davranış normalarını mənimsəmirik, həm də başqa insanların da hərəkətlərini necə qavramağı və şərh etməyi öyrənirik. Mədəniyyət hər bir insanda psixoloji qaydalar, ustanovka, attiyudların özünəməxsus birliyi kimi mövcuddur. Bu qaydalar bizim insan, şəxsiyyət və əxlaqi dəyərlər haqqında olan fikir və hisslərimizlə bağlıdır. Etnosentrizm-hər bir insan üçün səciyyəvi olan psixi hadisədir. Sadəcə olaraq, insanların bir qsmi onun olduğunu dərk etdiyi üçün etiraf edir, digər qismi isə fərqli şərh və izahın olmasını qəbul etmir. Müasir psixoloji ədəbiyyatlarda (D.Matsumoto, 2008) etnosentrizmin 2 növü göstərilir: çevik və qeyri-çevik etnosentrizm. |