Microsoft Word etno kitab son srift 12
Yüklə 1,89 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
ETNOPSİXOLOGİYA
90 uğursuzluğa görə başqa qrupları günahlandırmaqda ifadə olunur. Etnosentrizm həm də güzgülü qavrayış analmı ilə da bağlıdır. Güzgülü qavrayış münaqişə edən tərəflər, pozitiv əlamətlərlə özünü, neqativ əlamətlərlə isə qarşı tərəfi qiymətləndirilir. Buna görə də öz qrupunu yüksək əxlaq və mənəvi əlamətlərlə, sülhpərvər, insansevər və altruist, əks tərəfi isə qəsbkar, insanlığın düşməni ona qənim kəsilən və yalnız isə özünün eqoist marağını ifadə edən sosial-psixoloji hadisədir. Müasir dövrdə dünya daha çox avropasentrizm və ya amerikansentrizm adlı psixoloji fenomenlə qarşılaşmışdır. Bu meyarlardan kənarda qalan hər şey antidemokratik və qeyri- humanist adlandırılır. Etnosentrizmin ən sadəlöhv forması, onun daşıyıcılarının öz dəyərlərini bütün planet sakinləri üçün universal hesab etmələridir. Məsələn, avropasentrizm görə eynicinsli insanlar arasında nigahın qadağan olunması antidemokratik və qeyri- humanist hərəkətdir. Avropada əhalinin 70% vətəndaş nigahı əsasında ailə qurur. Bu ideyanın dünyanın digər ölkə və xalqlarına təqdim və təbliğ olunması da müvafiq etnosentizmdən qaynaqlanır. Etnosentrizmin məzmunu belədir: “biz”, “onlardan” yaxşıyıq; bizim qrup, etnos, xalq, millət başqalarından daha xeyirxah, sülhpərvər, humanistdir. Ona görə də biz daha yaxşı yaşamağa layiqik, hamı bizimlə hesablaşmalı və hörmət etməlidir.Ona görə də ehtiyatlı olmalıyıq ki, başqaları bizim əraziyə soxulmasınlar, çünki bura yalnız bizə aiddir. Əgər kim isə bura gələrsə, onu çıxartmaq lazımdır. Burada etnosentrizm ərazi instinkti ilə bağlıdır”. Bu fikrə istinadən demək olar ki, monoetnik tərkibli ölkə vətəndaşlarında etnosentrizm, polietnik ölkələrlə müqayisədə daha güclüdür. Buna misal olaraq müasir Ermənistanı qeyd etmək olar. Hal-hazırda Ermənistan polietnik ölkə olduğu üçün, orada ermənilərdən başqa demək olar ki, heç bir xalqa rast gəlinmir. Hesab etmək olar ki, etnosentrizm sosial-psixoloji fenomen olduğu üçün o əsasən, etnoslararası münasibətdən, sosial-siyasi şəritdən, dövlətin milli siyasətindən, aparılan ideolji təbliğatdan asılıdır. İnsan qavrayışı həmişə keçmiş qavrayış materiallarına |