Microsoft Word Hazir secilmis eserleri mir celal doc



Yüklə 2,54 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə16/54
tarix30.12.2021
ölçüsü2,54 Mb.
#18854
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   54
ƏR VƏ ARVAD 
 
Qarovul batalyonunda üç aydan artıq idi ki, təlim keçirdik. Bir gün 
komandir məni çağırdı: 
- Sənə, - dedi, - tapşırıq var. Şəhərə adam aparacaqsan! 
Apardıqlarımın əsir olduğunu biləndə sevindim. Nədənsə mən, bunları, 
Hitler ağlına uyub gələn bu sarı qulları görmək istəyirdim. Alman dilini 
bilməsəm də, onlarla maraqlanırdım. Güman edirdim ki, onları anlamaq 
üçün dindirmək o qədər də lazım deyil. Sifətlərindən çox şey oxumaq olar. 
Birinci səfərdən sonra daha bir də mən öz batalyonumuza qayıtmadım. 
Sənətim cəbhədən arxaya, düşərgəyə  əsir daşımaq oldu. Almanların 
sifətində axtardığımı da oxudum. Onlar göygöz, uzun və iri çənəli, 
müstəqim və yekə burunlu, qaşqabaqlı, yerəbaxan adamlardır. Gözlərindən 
əlamət yağır, deyirsən bu, əlində  bıçaq, kəsməyə getdiyi ətliyi  əlindən 
qaçırmış və bir də tutacağından ümidini kəsmiş bir qəssabdır. 
Vaxtı ilə maraqlandığım əsirlər, indi mənə eyni ölçü və qəlibdən çıxmış, 
fris adlanan kibrit qutuları kimi bir-birinə oxşar, adi, quru görünürlər. Mən 
onların yalnız sayını yadımda saxlayıram. 
Ancaq birini və onunla əlaqədar bir mənzərəni unutmamışam, 
unutmayacağam. 
Mən bütün müharibə boyu heç vaxt bu qədər işləməmişdim. Biz hər 
vasitədən, hər dəqiqədən istifadə edib əsirləri lazımi yerlərə  gətirdik.  Əsir 
de ki, qurtarmırdı. Göydən yağan qarın sayı vardı, ön cəbhədən bizə  tərəf 
ötürülən  əsirlərin sayı yox idi. İndi mən düşmən ölüsünü əsirdən faydalı 
sayırdım. "Heç olmasa, - deyirdim, - bu lənətə  gəlmiş  oğlu bizə başağrısı 
vermir". 
  


88 
 
Şiddətli yanvar şaxtası  kəsib tökürdü. Elə bürünmüşdük ki, ancaq 
gözlərimiz işıldayırdı. Tonyarımlıq maşında 11 nəfər  əsir gətirirdik. Yol 
qarovulu, deyəsən təkər səsindən bizi tanımışdı. Maşını dayandırdı. Yeni və 
topal bir alman soldatını maşına çıxartdı, getməyimizə icazə verdi. Topal 
özünü maşının küncünə yıxdı. Mən dil bilməsəm də, dərhal soruşardım ki: 
"Ay həpənd, bir qıçla Berlindən bura gəlmisən, bəlkə sənin iki qıçın olaydı, 
onda neylərdin?" Adətən əsir düşənlər yemək istəyir, soyuqdan şikayətlənir, 
yalvarırlar. Topalda bunu görmədim. O, yalın olsa da, aylardan bəri 
qırxılmamış üzündə və sıx saqqalında buz bağlansa da, əzab çəkdiyini hiss 
etdirmirdi. Güman edirdim ki, bu, möhkəmlikdən, ya məğrurluqdandır. 
Sonra bildim ki, bunların heç biri deyil, topalın işlərində ayrı sirr var. 
Topal kürəklərini maşının divarına söykəmiş, bir qıçı ilə çömbəltmə 
oturmuş, ayıq və iri gözlərini mənim üzümə dikmişdi. Belə baxışları biz tez 
seçirik və gözdən qoymuruq. Ürəyimə  gəldi ki: "Bəlkə bu hərif məni 
xamlamaq, qaranlıqda cumub, əlimdən silahı qapmaq istəyir. Bəlkə o özünü 
maşından yerə atmaq niyyətindədir". 
Bunlar inanmalı  zənlər deyil. Tək tutulmuş topal bir soldat nəyə ümid 
edib silaha tamah sala bilər? Özünü maşından atması isə ölümü satın 
almaqdır.  Əksinə, bəlkə  də onun belə ayıq-sayıq dayanması sevincdəndir. 
Komandirinin əlindən qurtarıb, qurbağa ilan əlindən qurtaran kimi, görəsən 
haçan qollarını qaldırıb, özünü bizim səngərə atıb. 
Olmadı, uzun və  şaxtalı yolda topal məni rahat buraxmadı. Hətta ona 
müraciət edib acdığını, papirosdan korluq çəkib-çəkmədiyini soruşdum. 
Başı ilə rədd etdi. 
Maşınımız artıq gurultu və atışına səslərindən uzaqda, demək olar ki, 
dərin arxada idi. Gecənin və  qışın lap oğlan vaxtı idi. Qarı  xışıldadaraq, 
ötən maşını və arabir öskürək səslərini nəzərə almasaq, kainat donmuş buz 
parçasına bənzəyirdi. Qəhrəmanlarımıza arxalanaraq, səssiz yatan sovet 
kəndləri sanki yenicə azad olduqları faşizm zülmünün acılarını unutmaq 
üçün dincəlirdilər. Bu ağaclıq həyətlər içində, kirəmitli evlərdə yaşayanları 
xəyalıma gətirib, ürəyimdə deyirdim: "Dincəlin, dincəlin, analar, atalar, 
balalar! Üstümüzə gələn yağıları tutmuşuq, budur, mənim qarşımda yazıq-
yazıq dayanıblar. Sovet qanunu icazə versəydi, bu gecə, elə lap bu saat mən 
hamımızın acığını, keçirdiyiniz təhlükəli günlərin, yuxusuz gecələrin, yanan 
xanimanların, qarətlərin heyifini, öldürülən ata və oğulların hamısının 
  
 
 
  


89 
 
qanını alardım..." Onlar - cəbhəyə xidmət üçün bütün günü zəhmət çəkib tər 
tökən sovet kəndliləri mənim bu xitabımı  eşitməsələr də, arxayındırlar. 
Onlar öz talelərini Kommunist partiyasına, Stalinə, Qızıl Orduya 
tapşırandan bəri fədakar çalışmağa, arxayın və qayğısız dincəlməyə adət 
etmişdilər. Ehtimal ki, onlar bu saat mənim  əsir aparan maşınımın səsini 
eşidir, ürəklərinə ancaq bu gelir: "Əsgərlərimizdir, nə lazımsa edirlər". 
Topal rahatlanmırdı. Ayağını qabağına qoyub, qurdalanırdı. Ondan 
sorğu-sual edir, ona yalvarır, ya canını aradan çıxardığı üçün təşəkkürmü 
edirdi? Bəlkə don vurmağından qorxurdu, şaxta kəsik yerə daha bərk təsir 
edir. Bu adam kəsik qıçının yerini tutmalı, sızıldamalı idi. Soyuqdan 
qorunanlar  şinellə ayaqlarını örtür, saman içinə soxulurdular. Topal isə 
ayağını qabağına qoyub nə isə qurdalanırdı. Mən  əyilib işarə ilə ondan 
soruşdum: "Nə olub ayağına? Bəlkə döyənəyin-zadın var? Tısbağa başını 
qınına çəkən kimi topal dərhal qıçını altına çəkib gizlətdi. Elə mahir oturdu 
ki, kənardan baxan deyər: "Yazığın iki qıçı da kəsilib". Bəlkə qorxudan 
elədi? Mən onunla artıq məşğul olduğumu qəbahət bilib, özümü danladım: 
"Şikəst adamdır, - dedim, - nə işin var!" -Üzümü o biri yana çevirdim, topalı 
öz öhdəsinə buraxan kimi dayandım. Yarım saat çəkmədi ki, yenə topalın 
qurcuxduğunu sezdim. Silaha söykənib altdan fikir verirdim. Bu dəfə 
topalın qıçı qabağa çıxmamışdı. Sağ  əli dala getmişdi, nə isə qurdalanır, 
saman xışıltısı içində  hərdən ayaqqabısının altından üzülən mıxların səsi 
təkrar olunduqca, hərif ara verib, mənə və ətrafındakılarına baxmırdı. Artıq 
topalın nə ilə  məşğul olduğu mənə  məlum idi. İşarə ilə qarovul yoldaşımı 
çağırdım. Hərə bir yandan tutub, topalın qollarını sarıdıq, sonra çəkməni 
çıxardıb yoxladıq. Padoş altından bir büküm kağız çıxarıb, fənər işığında 
baxdıq. Alman hərfləri ilə yazılmışdı. Yoldaşım almanca bilsə  də, heç bir 
şey demədi. Yəni axıra qədər oxumağa macal da olmadı. Kağız içindən bir 
cüt mirvari qaşlı  qızıl sırğa çıxdı. Yoldaşım kağızı büküb, hamısını  mənə 
tapşırdı: "Bunu, - dedi, - uzağa aparmaq lazım deyil, səhra xəstəxanasına 
təhvil verərsən..." 
Deyəsən, topal müalicə olunası idi. Ürəyimdə dedim: "Bu əsir bizə ucuz 
başa gəlməyəcək, qorx ki, həkimlərdən qıç iddia eləyə!" Səhər açılhaaçılda 
G.  şəhərindən on iki kilometr aralı, səhra xəstəxanasına getmək üçün biz 
topalla düşməli olduq. Topalı qabağıma qatıb, aparıram. Əlbəttə ki, padoşun 
arasından yalnız kağızlar çıxsaydı, 
  
 


90 
 
bu adamın böyük xəfiyyə, ya kəşfiyyat işləri ilə  məşğul olduğunu zənn 
edərdim. Sırğaları görən kimi hərifin "fəziləti" məlum oldu. Gündə 
tutduğumuz qarətkərin biri də budur. Sırğaları  da  ya  qızına, ya arvadına, 
kim bilsin, bəlkə də, bir qıçı ilə təşrif aparacağı Berlin fahişəxanalarında ilk 
rast gəldiyi mütrübə verəcək idi. Bu gümandan, ya hansı bir duyğudansa 
darıxırdım. Sənətim mənə qəribə gəldi. Tez qayıtmaq arzusu ilə yeyinlədim, 
topalı da tərpətdim. O, qoltuq ağacı ilə iri addımlar atır, nə buzdan, nə 
qardan qorxurdu. Sanki mənim süngümdən qurtulmaq üçün bacardıqca 
yeyin, bacardıqca aralı gedirdi: 
- Urus! 
Mən bu səsi eşidəndə döyükdüm. Çağıran kimdir, haradan, kimi çağırır! 
Cığır kimi dar yolda heç kəs yox idi. 
- Urus, səndən xahiş edirəm! 
Daha da təəccübləndim. Topal rusca bilirmiş! 
Mən ona geri dönməyə və dayanmağa icazə vermədim. Topal yerişinin 
sürətini və ahəngini dayandırmadan xahişini mənə söyləyirdi. Üç addım 
aralı arxada getsəm də, topalın sözlərini yaxşı eşidirdim. Bu anda kənardan 
baxan deyərdi: "Topal arxadakına yox, yanınca gedən görünməz bir adama 
xitab edir". 
- Rus, səndən xahiş edirəm ki, məni özün öldür! 
- Faşist, buna mən boyun oluram, ştabda işinə baxarlar. O dünyalıq 
olsan, xahişinə əməl olunar! 
- Sırğalar sənin halalın, gəl sən məni öldür. 
Əvvəl gülməyim gəldi, sonra da hirsim tutdu: 
- Belə danışsan, - dedim, - avtomatla cavab alacaqsan! Meyitini cığırda 
qoyacağam! 
Mən çaxmağı tərpədəndə topal diksindi, geri baxıb yalvardı: 
- Əl saxla, qələt elədim! 
Mən topalı daha da yeyin getməyə, susmağa məcbur etdim. 
Xəstəxanaya çatanacan o, nə bir kəlmə danışdı, nə öskürdü, nə  də 
asqırdı. 
Əsiri həyətdə, darvaza ağzında saxlamışdım. Təhvil gözləyirdim. Başı 
sarıqlı bir qadının "Vaqner" deyə qışqırıb, həyətə atıldığını gördüm. Topal 
bu səsdən diksindi. Almanca nə isə  tələsik bəzi sözlər dedi və qadını 
özündən kənar etməyə çalışdı. Nəzarətçi qadını tutub, içəri apardı. Mən də 
topalı kənara çağırıb saxladım. Beş dəqiqə çəkmədi ki, xəstəxana rəisi çıxdı. 
Mən əsiri də, onun ayaqqabısının 
  


91 
 
altından çıxan  şeyləri də  təhvil verdim. Bildiklərimi danışdım, qayıtmağa 
icazə istədim. Rəis mane oldu: 
- Dayanın, - dedi, - bu matahınız bizə lazım olmayacaq. Sabaha qədər 
gözləyin, bəlkə aparmalı oldunuz. 
 
* * * 
 
 
Mənə bir gecə istirahət verilmişdi. 
Dünyada çox ləzzətli  şeylər var ki, adam onların qədrini ancaq əldən 
çıxanda bilir. Əsgərlikdə, cəbhə  həyatında yuxudan alınan ləzzəti heç 
şeydən almaq mümkün deyil. Yuxu, həsrətlə adı  çəkilən  şeylərdən biridir. 
Doğrudur, topalın taleyi ilə, onunla görüşə  gələn yaralı qadın ilə, rəisin 
qəbul etmək istədiyi "matah" ilə maraqlanırdım. Bilmək istəyirdim ki, 
görəsən bu nə əhvalatdır. Tutduğumuz adam nəçidir? Ancaq yuxu, istirahət 
bu marağıma üstün gəldi. Qarovul otağında başımı  əleyhqaz çantasının 
üstünə qoyduğumu bildim, bir də  səhər qarovul rəisinin səsinə oyandım. 
Xəstəxana siyasi işçiləri topalın xasiyyətnaməsini müəyyən etmişdilər. Sən 
demə, həmin bu topalın adı Vaqnerdir. Özü Berlində eses deyilən jandarm 
dəstələrində "adam döymək vəzifəsində" çalışarmış. Sonra Hitler onu 
Stalinqrada göndərmişdir ki, orada döyülməli adamlar çoxdur, arvadı - 
həmin bu başı sarıqlı qadın onu davaya yola salanda çox tapşırıqlar 
vermişdi: 
- Vaqner, - demişdi, - kimi döyəcəksən, çoxmu, azmı döyəcəksən mənə 
dəxli yoxdur. İstəyirsən gündə yüz adam döy, öldür. Bundan xanımına bir 
şey çıxmırsa, zəhmətin hədərdir. Yeddi ildir sənin evində arvadam, bu yeddi 
ildə azı bir yeddi yüz adam döymüşsən, çoxunun nəfəsini kəsmişsən, mənə 
nə  mənfəəti çıxıb? Söz olanda da bəhanə  gətirirsən ki: "Dustaqdır, 
dustaqdan nə qopardım!" Di buyur, bu da əsir, bu da urus! Gedirsən, 
qulluğun öz yerində, evinə, arvadına da bir gün ağla! Bax bu mənim üst-
başım, bu da boyun-boğazım. Üzüyə, sırğaya, saata həsrətəm. Daha bu 
gündə də məni bəzəməsən, bizimki getdi! Açığını deyirəm, cəbhədən mənə 
hədiyyə göndərməsən, sənə dua eləməyəcəyəm. Allah səni partizan 
gülləsindən qorumayacaq! 
Vaqner arvadına vədə veraıişdi: 
- Mariya! Mənim  əlləşdiyim, çarpışdığım hamısı  sənin üçün deyilmi? 
Özümə qalsa yeddi yüz nədir, yeddi adam döyüb çörəyimi çıxardaram. 
Sənin güzəranını yaxşılaşdırmaq, tələblərini ödəmək üçün 
  


92 
 
mən bu peşəni tutmuşam. Doğrudur, indiyəcən korluq olub, amma daha 
bundan sonra yox! Odur, qoşunumuz basıb Asiyanın lap sərhədlərinə gedib. 
Oralarda o qədər yağlı adamlar var ki, Allah canıma dəyməsə, kötək altında 
hamısının dərisini soyacağam. Sənin bir ayağın poçtda olacaq! Həftədə bir 
bağlama alacaqsan! Parçasından, qızılından, qumaşından... Rusiya dəryadır 
- yemək, dağıtmaqla qurtaran deyil, kefini kök elə! 
Bu  söhbətlər Mariyanın ürəyinə  yatmışdı.   Ərinin  sinəsinə yaslanmış, 
əzizlənmişdi: 
- Bir cüt qızıl sırğa göndərəcəksənmi? 
- Mütləq taparam. 
- İpək parça da istəyirəm. 
- Arxayın ol! Stalinqrad Özbəkistanın qapısıdır. Özbəklərin ipəyini 
sən də geyməyəcəksən, bəs kim geyecək! 
- Saatsız qayıtma ha! 
- Saat nədir, qızıl qolbaq da olacaq! 
- İnanım sənə? 
- Etiqadını möhkəm elə! 
- Vaqner, bəlkə bunları alanacan sənə güllə dəydi. 
- Mariya, əmin ol, mənə urus gülləsi kar etməz! Sən bağlama gözlə! 
- Mən də sənə vaqon-vaqon salam, öpüş göndərərəm! 
Deyəsən, bu yerdə Vaqnerin yadına vacib bir şey düşdü: qayıdıb 
Mariyasının alnından öpdü: 
-  Əzizim, - dedi, - Rusiya çox soyuq olur. Salamla, öpüşlə  qızışmaq 
olmaz. Bacarsan, rast gəlsə,  əlinə keçsə, sən də  mənə bir cüt uzunboğaz 
çəkmə tədarük elə. 
- Özün oradan taparsan! 
- Deyirlər zabitlər macal vermir. Ayaqqabını özləri götürürlər. 
Mənim rütbəm balacadır. Qorxuram verməyələr. Sən gözdə-qulaqda ol! 
Ər-arvad öpüşüb-görüşüb ayrılmışdılar. 
 
* * * 
 
Vaqner xanımına vəfalı  çıxmışdı. Səfərindən ay yarım sonra Mariyaya 
bir cüt ipək corab göndərmiş, üzr istəmişdi: "Mariya, bu siftəsidir, 
Kislovodskdan bir fəhlənin ayağından çıxarmışam. Çək ayağına, dalısını 
gözlə!" 
  
 


93 
 
Bundan sonra Mariya tamam bir ay gözləmiş,  ərindən bir xəbər 
almamışdı. Ünvanına təcili teleqram vurmuş, sifarişləri haqqında 
soruşmuşdu. Vaqner cavab verirdi ki: "Sırğa hazırdır, gələn tapıb, göndərə 
bilmirəm!" Mariya bu şad xəbəri eşidən kimi komandirdən izin alıb,  ərini 
ziyarətə  gəldi. Ürəyində dedi: "Həm ziyarət, həm ticarət! Kişinin  əl-ayaq 
elədiyi  şeyləri gətirərəm. Soldatlar səliqəsiz olurlar. İndi Urusyət 
kəndlərində  yığışdırmalı çox ev şeyi var. Bir-iki çamadan doldurub 
gətirsəm, qənimətdir". 
Bu iştahla səfərə çıxan xanım, Stalinqrad yolunda faciə xəbərini eşitdi. 
Vəziyyət necə idisə, Mariya gedən vaqonu stansiyaların birində açıb 
qoydular. Qatarlar ağzını  qərbə çevirmişdi. Düzü-dünyanı tutan qarın sayı 
var idi, Stalinqrad cəbhəsindən qaçan zabitin, soldatın sayı yox idi. Mariya 
ərinin yoldaşlarını bir gündə gördü ki, görməsə idi ondan yaxşı idi. İndi o, 
sırğanı yaddan çıxarmışdı, başının hayında idi. Haman axşamkı  şaxta 
Mariyanın qulaqlarını ixtisar edib, sırğa qayğısından qurtardı. Ayağını 
qoruyan,  əri üçün gətirdiyi boğazlı  çəkmə oldu. Mariyanın hər dəqiqəsi: 
"Neyləyim - necə eləyim?" ilə keçirdi ki, Sovet qoşunları bir həmlə ilə 
stansiyanı  əhatə edib, soldatları  və Mariyanı  əsir tutdular. Mariyanı 
qulaqlarını müalicə üçün xəstəxanaya aparmışdılar. 
Mariya Vaqnerə  çəkmə  gətirmişdir. Halbuki Vaqner özünə  qıç axtarır. 
Vaqner arvadına sırğa gətirmişdir; arvadı isə qulaq hayındadır. Mən 
bunların - bu qarətçi  ər-arvadın gözlərində yanıb-sönən canavar iştahına 
tamaşa eləmək istəyirdim. 

Yüklə 2,54 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   12   13   14   15   16   17   18   19   ...   54




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin