«Mikroiqtisadiyyat» fənnindən kollokvium sualları və cavabları

Şəkil 1.Valrasa görə bazar 

Şəkil 2.  A.Marşalla görə bazar 

tarazlığının yaranması 

 

tarazlığının yaranması 

---

14 

 

11.İstehlakçı  və istehsalçı artıqlığı 

İstehlakçı artıqlığı – istehlakçıların bazar mübadiləsi prosesində əldə etdikləri əlavə faydalılıqdır  ki,  bu  da 

faktiki  olaraq  nemətə  ödədikləri  qiymətin  həmin  nemətə  görə ödəməyə  hazır  olduqları  qiymətdən  az 

olduğuna görə əldə edilir.  Bazar tələbini ayrı- ayrı  istehlakçıların  tələbi  şəklində  təsəvvür  edək  (şəkil1).  

Müxtəlif    istehlakçılarda  nemətin  dəyərinin  subyektiv  qiymətləndirilməsi  müxtəlif  olajaq  və  deməli, 

ödəməyə hazırlıq da müxtəlif olajaq. 

Birinji istehlakçı nemət vahidinə görə 95 man.,ikinjisi – 85, üçünjüsü –  70, dördünjüsü – 60, beşinjisi isə – 

50 man. ödəməyə hazırdır. Yalnız beşinji alıjının pul qiymətləndirməsi nemətin tarazlı qiymətilə üst-üstə düşür. 

Həqiqətən də bütün istehlakçılar  50 manatla bərabər eyni bazar qiymətilə neməti alajaqlar. Bir halda  ki, 

ödənişə  hazırlıq  istehlakçının  nemət  vahidini  əldə  etmək  xətrinə  çəkməyə  razılaşdığı  alternativ  xərjlərin 

kəmiyyətini əks etdirir, onda daha aşağı qiymətə nemətin alışı istehlakçıya faydalılıq artıqlığını, ona pulsuz çatan 

faydalılıq  gətirir.  Bu  artıqlığın  kəmiyyəti  istehlakçının  ödəməyə  hazır  olduğu  qiymətlə  faktiki  olaraq 

ödədiyi qiymət – qara rənglənmiş düzbujaqlılar – arasındakı fərqi təjəssüm etdirir. Hər  bir istehlakçıda bu jür 

artıqlığın kəmiyyəti müxtəlif olajaq, beşinji istehlakçı isə  onu, ümumiyyətlə almır. 

Bütün  istehlakçıların  aldığı  əlavə  faydanı  jəmləsək,  istehlakçının  ümumi  artıqlığını  alarıq  ki,  o  da 

istehlakçıların bazar mübadiləsinə görə götürdükləri əlavə faydalılığı təjəssüm etdirir. Faktiki olaraq bu – həmin 

həjmdə  faydalılığı  əldə  edərkən  alıjıların  qənaət  etdiyi  pul  vəsaitləri  məbləğidir.  Bizim  misalda  o,  (95- 

50)+(85-50)+(70-50)+(60-50)+(50-50)=110  man.  təşkil  edir.  Aydındır  ki,  bazar  tələbinin  fasiləsiz  xətti 

üçün istehlakçının məjmu artıqlığının  kəmiyyəti   tarazlı qiymət xəttinin üstündə yerləşən və ordinat oxu 

ilə bazar tələbi xəttinin məhdudlaşdırdığı üçbujaqlının sahəsi kimi müəyyən  edilir.