Muhandislik geologik tadqiqotlar

Bu yerda
:

ск 
- grunt skeletining hajmiy massasi;

- gruntning zichligi; 

с
- suvning zichligi. 
Tabiatda gilli gruntlarni namlik miqdoriga qarab, qattiq, plastik va
oquvchan holatlarda bo’ladi. Gruntlarning bir holatdan, ikkinchi holatga o’tishdagi 
namligi - 
xarakterli namligi
deb ataladi. 
Gruntning plastikligi deb, tashqi kuch ta’sirida har-xil shaklga kira olishi 
va kuch ta’siri yuqolgandan keyin ushbu shaklni saqlab qolish xususiyati 
tushuniladi. Plastiklik, tarkibida gil zarrachalari ko’p bo’lgan, gillarga xos bo’lgan 
xususiyatdir. 
Tashqi kuch ta’sirida, gilli jinslarning deformatsiyalanishi, ularning namlik 
darajasidagi holatiga bog’liq bo’ladi. Gillarning plastikligini ifodalash uchun, 
plastiklik soni degan tushuncha kiritilgan. Plastiklikning quyi va yuqori chegaralari 
bo’ladi. Ular o’rtasidagi farq - plastiklik sonini bildiradi. 

---

152 
Gruntning plastik holatidan, oquvchan holatga o’tishidagi namligi,
plastiklikning yuqori chegarasi (Wt) deb yuritiladi. 
Gillar plastikligi yuqori chegarasidagi (oqish chegarasidagi) namlik
darajasini aniqlash uchun, chinni kosachaga gilni suyuq hamir holiga keltirib 
solib, uning yuzida chuqur iz qoldiriladi, shundan so’ng, kosacha qo’l kafti bilan 
3 marta yengil silkitilganda iz yuqolib, yuzaga qo’shilib ketishi lozim.
Gruntning yumshoq holatidan qattiq holatidagi o’tishidagi namligi
plastiklikni quyi chegarasi deb ataladi. Plastiklikni quyi chegarasidagi namlikni 
aniqlash uchun, gilli jinsni distillangan suvda qorib, xamir tayyorlaymiz va undan 
3 mm qalinlikdagi tayoqchalar tayyorlab, uni barmoq bilan yerda yurg’izib 
aylantiramiz. Agar xamirdan tayyorlangan tayoqcha ezib aylantirilganda, 
uvalanib, mayda bo’lakchalarga bo’linib ketsa, gilning shu holatidagi namligi, 
plastiklikni quyi chegarasidagi namligi deb qabul qilinadi. Plastiklikni yuqori 
chegarasi (Wt) bilan, quyi chegarasi (Wp) orasidagi ayirma - plastiklik soni deb 
ataladi va uni Ip bilan belgilanadi. 
I
p
=kW
t
-Wp (19.10) 
Quyidagi jadvalda turli jinslar uchun plastiklik soni keltirilgan