Muhandislik geologik tadqiqotlar

asosi
, yuqori qismidan chiqqan joyini
surilish cho’qqisi
deb 
ataladi. 
Surilish yuzasining oz-ko’pligiga qarab, surilayotgan tog’ massasi, yaxlit 
bir butun, yoki ayrim-ayrim bo’laklardan tashkil topgan bo’ladi. Agar surilayotgan 
massa, ayrim-ayrim yirik bo’laklardan iborat bo’lsa, surilib tushayotgan umumiy 
massaning yuzasi pog’onasimon bo’lib, zinasimon surilishlar hosil bo’ladi. 
Surilish uyumi
deb, yonbag’irliklarda hosil bo’lgan katta chuqurliklarga 
aytiladi. Ayrim yonbag’irliklarda ko’chki hodisalarining har yili sodir bo’lishi 
natijasida, qiyalikda bir qator surilish uyumlari hosil bo’ladi, uyimlari bir-biridan 

---

88 
ajratib turadigan joylarni –
surilish ayirgichlari
deb ataladi. Surilish uyimining 
shakli va chuqurligi, turlicha bo’lib, qurilishning turiga, hosil bo’lish sharoitiga va 
joyning geomorfologik tuzilishiga bog’liq. 
Surilish bazisi
deb - surilish yuzasining qiyalik chizig’i bilan kesishgan 
joyiga aytiladi. 
Surilish bazisi qiyalikning chizig’iga baravar, undan balandda yoki pastda 
joylashgan bo’lishi mumkin. Agar surilish bazisi qiyalik chizig’idan pastda 
joylashgan bo’lsa, surilish natijasida yonbag’irlikning eng pastki qismi 
ko’pchiganga o’xshab, yuqoriga ko’tarila boshlaydi. Bunday joylar surilishning 
o’sish zonasi
deb ataladi. Ba’zi bir qiyalikda bir necha marta surilish bo’lib, 
ularning surilish bazislari turlicha bo’ladi. Surilishning bunday ko’rinishi 
ko’p 
yarusli surilishlar
deyiladi (14.2-rasm).
14.2 – rasm
. Pog’onasimon surilish sxemasi: 1 – lyossimon tog’ jinslari;
2 - qumtoshlar; 3 – qumlar; 4 – gillar. ( B.O.Mavlonov va S.Zoxidov rasmi). 
Surilish natijasida hosil bo’lgan pog’onasimon suppachalar