Mühazirə mətnləri Müh. İstehlak mallarinin keyfiyyət ekspertizasi metodlari istehlak

                                          Yuyulma dərəcəsi, % 

 

             

 Şəkil  3.  Məişət  paltaryuyan  maşınında  ağ  parçanın     

yuyulma  dərəcəsinin  balla  qiymətləndirilməsi 

 

Ekspert  qiymətləndirilməsi  zamanı  subyektivliyin  azaldılması  üçün  müxtəlif 

metodlardan  istifadə  edilir.  Bu  zaman  ekspert  rəylərinin  toplanma  formasının 

seçilməsi xüsusiylə mühüm məsələdir. Rəylərin toplanmasının  fərdi, kollektiv və 

qarışıq  formalarını  göstərmək  olar.  Bu  formalardan  hər  birinin  aşağıdakı 

növmüxtəliflikləri  vardır:  anketləşdirmə,  müsahibə  götürmə,  diskussiya,  iclas, 

işgüzar  oyun.  Keyfiyyətin  qiymətləndirilməsində  çox  vaxt  onlar  birgə  istifadə 

edilir ki, bu da görülən işlərin səmərəliliyini  və obyektivliyini yüksəldir. Ekspert  

rəylərinin  toplanmasına  belə  yanaşma  (qarışıq  forma)  problem  tam  aydın 

olmadıqda,    kollektiv  müzakirə  zamanı    ekspertlərdə  fikir  ayrılığı  yarandıqda, 

yaxud fərdi rəylər üst-üstə düşmədikdə tətbiq edilir.  

Subyektiv 

qiymətləndirmə 

zamanı  həmçinin  ranqlama,  bilavasitə 

qiymətləndirmə, müqayisəetmə kimi metodlar tətbiq edilir . 

Q

iy

m

ətl

ən

d

irm

ə  

şk

al

as

ı, 

 b

al

 

---

 Ranqlama 

metodunda 

ekspert 

tədqiq 

olunan 

obyektləri 

nisbi 

əhəmiyyətliliyindən  (üstünlüyündən)  asılı  olaraq  ranqlayır.  Bu  zaman  daha  üstün 

tutulan  obyektə  adətən  birinci  ranq,  ən  az  üstün  tutulana  isə  mütləq  qiymətcə 

düzülən obyektlərin sayına bərabər sonuncu ranq verilir. Tədqiq edilən obyektlərin 

sayı az olduqca belə düzülmənin dəqiqliyi artır.  

Bir ekspert tərəfindən ekspertiza obyektlərinin üstün tutmaqla (ranqlar üzrə) 

yerləşdirilməsi  zamanı  ranqların  cəmi  obyektlər  sayının  H  vahiddən  başlayan 

bütün  natural  sırasındakı  ədədlərin  cəminə  bərabər  olmalıdır 









2

:

1





H

H

. 

Sorğuya  görə  ranqlama  obyektlərinin  yekun  ranqı  hər  bir  obyekt  üçün  ranqların 

cəmi  şəklində  müəyyənləşdirilir.  Bu  zaman  birinci  ranq  ən  az  ranqlar  cəmi  olan 

obyektə,  sonuncu  yer  ən  çox  ranqlar  cəmi  olan,  yəni  ən  az  əhəmiyyətli  obyektə 

verilir.  

Bilavasitə qiymətləndirmə metodu (bal metodu) tədqiq edilən obyektlərin 

əhəmiyyətliliyə görə bal verməklə düzülməsidir. Daha  əhəmiyyətli obyektə qəbul 

edilmiş şkala üzrə daha yüksək bal verilir. Qiymətləndirmə şkalasının diapazonu, 

bir qayda olaraq, 0-dan 1-ə, 5-ə, 10-a, yaxud 100-ə kimi qəbul edilir. Sadə halda 

qiymət 0 yaxud 1 bal ola bilər. Bəzi hallarda qiymətləndirmə sözlə yerinə yetirilir, 

məsələn, «çox əhəmiyyətli», «əhəmiyyətli», «az əhəmiyyətli». Sorğunun 

nəticələrinin işlənməsini daha əlverişli etmək üçün belə qiymətləndirmə ball 

şkalasına keçirilə bilər (məsələn, uyğun olaraq 3,2,1 bal). 

Bilavasitə qiymətləndirmə ekspertlərin tədqiq edilən obyektlərin xassələri 

haqqında tam məlumatlanmasına əminliyi zamanı tətbiq edilməlidir. 

Qiymətləndirmənin nəticələrinə görə hər bir tətbiq edilən obyektin ranqı və çəkisi 

(əhəmiyyətliliyi) müəyyənləşdirilir. Misal kimi 10-ballıq şkala üzrə 3 obyektin 

qiymətləndiriliəsi cədvəl  1-də verilmişdir. 

         Hər bir obyektin yeri ekspert qiymətləndirilməsinin nəticəsinə görə aşağıdakı 

düsturla təyin edilir: 

---

,

1

1

1











