(q),yarımsakit(ys) və sakit(s) növlərə ayırırlar.Qayanayan polad köhnəlməyə
meyillidir,istiliyə az davamlı olduğundan onlardan istifadə məhduddur.Fğvqaladə
halların normativinə gğrə qaynayan poladdan hazırlanan aparatlar 20-200
0
C
tempraturda ,1,6 MPa (17kqq/sm
2
) izafi təzyiqdə işləyə bilər.Sakit poladdan (C
T
3)
hazırlanan avadanlıqlar isə 6 MPa (60 kqq/sm
2
)təzyiqdə və (-30) - 425
0
C
tempraturda işləyə bilər.
Qaynayan poladdan hazırlanan aparatlardan aşağı tempraturda istifadə etmək
çox təhlükəlidir.Belə poladdan hazırlanan aparatlardan maye qazlardan istifadə
zamanı böyük qəza baş vermişdir.Təxminən -25
0
S-də təzyiqin az miqdarda artması
nəticəsində çən ,dağılmış ,qazın partlayışı baş vermiş,bu qəza aşağı tempraturda
qaynayan poladdan hazırlanmış digər avadanlıqlarda da baş vermişdir.
Sakit poladdan hazırlanmış avadanlıqları aşağı tempraturlu texnoloji
proseslərdə istifadə etmək olar.Karbonlu sakit poladdan hazırlanmış avadanlığı -
30
0
S,az legirləmə ni -40
0
S,manqanla legirləməni -70
0
S,xromnikellini isə -196
0
S
tempraturda ,yəni yüksək soyuğluq texnikasında istifadı etmək olar.
Yüksək tempraturda gedən texnoloji proseslərdə istiliyı möhkəm
və istiliyə
davamlı konstruksiya materiallarından istifadə etmək lazımdır.
Poladların istiliyə davamlılıq qabiliyyəti müəyyən işçi tempraturda və xidmət
müddətində dağılmaya qarşı möhkəmliyi ilə xarakterizə olunur.
Sürüşmə yaranması ondan ibarətdir ki, yüksək tempratur və gərgin iş altında
avadanlığın elementlərində deformasiya baş verir.Gərginlik zamanı
deformasiyanın toplanması baş verir.Sürüşmə (xırıltı) detalın divarının çökməsinə
səbəb olur və gərginlik daha da artır.Gərginliyin artması öz növbəsində sürüşməni
intensivləşdirir və beleliklə detalın divarı o qədər nazilir ki, sınma
(aralanma,qırılma)baş verir.
Karbonlu poladlarda sürüşmə 300-400
0
S də nəzərə çarpacaq olur,700=800
0
S də tam yararsız hala düşür.Belə ki, onların möhkəmliyi hədsiz dərəcədə azalır.
Ona görədə poladın sürüşməyə(xırıltıya davamlılığını artırmaq üçün -500 -
600) Cr,Mn,Mo ilə az legirlənmiş poladlardan istifadə olunur
Sürüşmənin digər təzahürü relaksiyadır.Relaksiya isti kommunikasiyalarda
bolt və şpilkaların boşalmasıdır və bu baş verdikdə maye və ya qaz axını baş
verir.Bu isə hər vaxt qəza baş verməsinə səbəb ola bilər.Ona görədə bolt,qayka və
şpilkaları dövri olaraq çəkmək lazımdır.
Konstruksiya materiallarının istiliyə davamlılığı onların uzun müddət yüksək
tempraturda mühitin korroziya təsirinə müqaviməti ilə müəyyən edilir.
Buxar qazanlarında divarların istiliyi hədsiz qızması nəticəsində metalın
oksidləşməsi baş verə bilər.Oksidləşməyə
səbəb yanma məhsulunda olan
oksigendir.
Pasa yaranması nəticəsində (pas,oksidləşmə məhsulu)qazanı divarında çökmə
(boğulma)baş verər və suda dağılma ilə nəticələnə bilər.
Karbonlu və molibdenlə üzlənən poladlarda 450 S də 1-ci ,480 S də 2ci dəfə
qrafitlə.mə gedir.Bu isə metalın zərbə özlüyünün azalmasına və digər xassələrinin
pisləşməsinə səbəb olur.
Korroziyaya qarşı möhkəmliyi artırmaq üçün ,poladın istiyə davamlılığını
yüksəltmək üçün xrom əlavə olunur.O isə plyonka yəni ortuk əmələ gətirir.
Metalların mexaniki xassəsini qiymətləndirmək üçün onların istismarı zamanı
imitasiya formalı yoxlama keçirilir.Materialın davamlılığını daha düzgün
proqnozlaşdırmaq üçün normativ texniki sənədlərlə müəyyən edilir.
Çoxsaylı mexaniki yoxlama üsulları mövcuddur .Onlardan xüsusi qrupa aid
olanı texnoloji nümunə adlanır və bu üsulla metalın konkret hansı texnoloji proses
üçün yararlı oldğu müəyyən edilir.Onlardan metalın verilən bucağı qədər
əyildilməsidir və s..
Dostları ilə paylaş: