|
Şəkil 7.11. Bertran modeli: tarazlıq
Şəkildən göründüyü kimi, N həm də hər iki firmanın son hədd xərclərinə (MC) bərabər qiyməti təyin etdiyi nöqtədir.
Beləliklə,
Yekcins məhsulların, sabit və simmetrik son hədd xərclərinin olduğu qiymət rəqabəti (Bertran rəqabəti) şəraitində firmalar qiyməti son hədd xərcləri səviyyəsində təyin edirlər.
|
Bertran tarazlığı yalnız o halda əldə olunur ki, frmaların bir-birinin qiymət davranışları barədə gümanları doğru çıxmış olsun.
Beləliklə, tam rəqabətli nəticəyə firmaların sayının artması hesabına, daha doğrusu, məhz n/(n+1) nisbəti 1-ə yaxınlaşdıqda nail olacağını söyləyən Kurno modelindən fərqli olaraq, Bertran modeli yalnız bir satıcının olduğu xalis inhisardan duopoliyaya keçid baş verən kimi tam rəqabətli nəticənin əldə oluna biləcəyini deyir (Bertran paradoksu). Modellərdən çıxan nəticələrin belə köklü şəkildə fərqlənməsinin əsas səbəbi budur ki, Kurno modelində olan hər bir duopolist azalan qalıq tələb əyrisi ilə qarşılaşır, halbuki Bertran modelində olan duopolist rəqibinin qiyməti üzrə mükəmməl elastikliyə malik tələb əyrisi ilə üzləşir ki, bu zaman qiymətin son hədd xərclərinədək aşağı salınması hər zaman mənfəətli olur.
Bununla belə Bertran modelindən çıxan qənaət o qədər də inandırıcı görünmür. Real bazarlarda firmaların sayının (ikidən çox) artması, bir qayda olaraq, tarazlıq qiymətinin aşağı düşməsinə gətirib çıxarır, halbuki Bertran modelinə əsasən, heç bir qiymət dəyişikliyi baş verməməlidir. Bundan başqa, sahə bazarlarının əksəriyyətində hətta yalnız 2 rəqib olanda belə mənfəət 0-ın üstündə olur.
Bertran modeli ilə bağlı qeyd olundu ki, son hədd xərclərindən yuxarı qiymət tarazlıq halı ola bilməz. Çünki belə qiymət zamanı heç olmasa bir firmada qiyməti aşağı salmağa və rəqibinin bazar payına sahib olmağa stimul yarana bilər. Bu, Bertran modelinin şərtlərinə uyğundur, lakin reallığa nə qədər cavab verir? Bu sualın cavabını aşağıdakı amillərdə axtarmaq lazımdır:
|
