Nizomiy nomidagi toshkent davlat pedagogika universiteti b

 

10. “Matematik topishmoq” o‟yini 

    Boshlang‟ich sinflarda o‟tiladigan matematika darslarining sifatini yanada 

takomillashtirishda,  o‟quvchilarga  chuquroq  bilim  o‟rgatishda,  fikrlash 

qbiliyatini o‟stirishda matematik topishmoqlarning ahamiyati katta. 

          Bir daraxtda o‟n ikki butoq, 

          Uch yuz oltmish besh (olti) yaproq. 

          Yaproqlarning bir yog‟i qora, 

          Bir yog‟i oq. 

          (yil, oy, kun, kecha, kunduz) 

         Kelishardi izlab buloq               1+2=3 

          Bir echki – yu ikki uloq.             3•2=6 

          Ularda bor necha quloq,             3•4=12 

          Qancha oyoq hamda tuyoq?        12•2=24 

           O‟ynar 3 ta qiz bola, 

          Go‟yo ochilgan lola. 

          Do‟stlar kelishdi beshta.            3+5=8 

          Ayt, ular bo‟ldi nechta? 

---

 

39 

          Oppoq tovuq don cho‟qir, 

          Suv  ichadi qorasi. 

          Necha tovuq bo‟ladi, 

          Qo‟shilganda olasi (3 ta) 

 

            3 ta   echki, 4ta  qo‟y 

            Qani, Erkin sanab ko‟r                    3+4=7      3*2=6(shox)                                                                                                                

            Nechta  quloq, nechta  shox 

7*2=14(quloq) 

            Bor  ekan-a, aytib ber? 

         Hayvonotlar  bog‟ida 

         Beda  kemtir quyonlar. 

         Qirg‟ovullar  sayr  qilib 

         Xotirjam  yurar  donlab. 

                                     Ellikta  erur  boshi, 

                                      Bir  yuz qirqta  oyog‟i. 

                                      Qancha  quyon, qirg‟ovul, 

                                         Toping, o‟g‟lim, buyog‟in.   

Yechilishi: 4X+2(50-X)=140 

                   4X+100-2X=140 

                    2X=140-100 

                    2X=40 

                    X=40:2 

                     X=20    50-20=30 

         Bunday 

matematik 

topishmoqlar 

o‟quvchilarning 

bilimini 

mustahkamlash, fukrini charxlashga yordam beradi. 

Bundan  tashqari    xalq  ertaklaridan   foydalanish ham  yaxshi samara beradi. 

Ertak bilan har xil ishlash mumkin: darsni ertak syujeti bo‟yicha tashkil qilish, 

topishriqlarni  ertak  qahramoni  nomidan  berish,  matematik  mazmundagi  ertak 

tuzish, ertak mazmuniga ko‟ra savol-javob o‟tkazish va b. 

---

 

40 

       Masalan  “Nol  haqidagi  ertak”  yuzasidan  o‟quvchilarga  berish  mumkin 

bo‟lgan savollarning ba‟zi namunalarini keltiramiz:  

1. 

Qanday  daryolar  mamlakatini  kesib  o‟tadi?  Bu    daryolarga  qanday 

umumiy  nom  berish  mumkin?  (Amallar).  Nimalar  sahroni  kesib 

o‟tmoqchi bo‟lishibdi? (Sonlar). Sonlar raqamlardan nimasi bilan farq 

qiladi? 

2. 

Nol qo‟shilgan son nega norozi bo‟ldi? (01, 02) 

3. 

Ertak  so‟zlarini  ifodalavchi  ikkita  misol  keltiring.  “…  ikkitadan 

bo‟lib  turish va katta  sondan kichik sonni  ayirish: kimda  kichik  son 

chiqsa, o‟sha ko‟p suv oladi”. Nega nol bilan juft tashkil qilgan son 

yutqazib qo‟ydi? Sonlar har bir juftga bir xilda suv tegadigan bo‟lib 

juftlashishlari mumkinmi? Misollar keltiring. 

4. 

Nega  nol  bilan  juftlikda  turgan  son  ko‟paytirish  daryosidan  suv 

ololmadi?  

5. 

Nega  bo‟lish  daryosidan  o‟tganda  o‟tganda  sonlar  nol  bilan 

juftlashishni xohlashmadi? 

6. 

Birinchi son ikkinchi sondan necha marta katta yoki kichik: 7 va 70, 3 

va 30,  50 va 5? 

       Ertakni bayon qilishni bolalardan taklif qilish mumkin. 

       Shuni ham qayd etish kerakki, takrorlash va mustahkamlash darslarida 

ertaklardan foydalanish darsni jonlantiradi.  

       Ertak bilan ishlashning boshqa shakllarini o‟qituvchi o‟zi ijodiy tashkil 

etishi mumkin. [10]