O. A. Shermatov b. Z. Nosirov d. T. Islamova m. Ya. Qobulova d. B. Axmadaliyeva r. D. Imomov

1ooEI
Mm =_______ __ (4.2)
1ooKI
bunda: Mm -Mehnatning mavso‘miylik koeffitsiyenti;
1oEIk - bir yildagi yoki oydagi eng ko‘p ish kuni;
1oKIv - bir yilda yoki oydagi eng kam ish kuni.
Uning miqdori xam 1-1,2 atrofida bo‘lgani maqsadga muvofikdir. Kam Mehnat sarflanadigan oylarda ishlab chiqarishning boshqa soxalarini tashkil etish maqsadga muvofikdir. Bu masalani xar bir korhona uzi ichki imkoniyatlaridan kelib chikkan xolda xal etishi mumkin.
Mehnat resurslari qishloq xo‘jaligini rivojlantirishda ishlab chiqarish resurslarining eng faol omili sifatida katta ahamiyatga ega. Ular ishlab chiqarish jarayonida ongli ravishda katnashib, ko‘prok, sifatlirok mahsulotlarni talabni kondiradigan miqdorda yetishtirishga, ish va hizmatlarni bajarishga xarakat kiladi. SHunday ekan, ulardan yil davomida to‘lik, samarali foydalanishga Yerishish lozim. Buning uchun Mehnat resurslaridan foydalanilayotganlik darajasini aniqlash kerak. Uni aniqlash uchun quyidagi ko‘rsatkichlardan foydalaniladi:
Mavjud bo‘lgan Mehnat resurslaridan foydalanish koeffitsiyentini aniqlash uchun ishlab chiqarish jarayonida haqiqatda katnashgan mehnat resurslari miqdorini (kishi)
xo‘jalikda shartnoma (buyruq) bo‘yicha mavjud bo‘lgan mehnat resurslari miqdoriga taksimlanadi. U quyidagi formula yordamida aniklanadi:

2-MAVZU. O‘ZBEKISTONDA AGRAR ISLOHOTLARNING MOHIYATI, BOSQICHLARI VA ASOSIY YO‘NALISHLARI 11
Reja. 11
Tayanch so‘z va iboralar. 12
Nazorat va tekshirish uchun savollar. 28
1.Agrar soha deganda nimani tushunasiz 28
3-MAVZU.AGROSANOAT MAJMUASINING MOHIYATI, TARKIBI VA VAZIFALARI. 28
6-MAVZU. QISHLOQ XO‘JALIGIDA MEHNAT RESURSLARI VA ULARAN FOYDALANISH SAMARADORLIGI. 66
3-jadval 108
Ko‘rsatkichlar 109
10-MAVZU. «QISHLOQ XO‘JALIGIDA INVESTITSIYALAR (KAPITAL QO‘YILMALAR) MANBALARI, ULARNING IQTISODIY SAMARADORLIGI». 129
Reja: 129
11-MAVZU. QISHLOQ XO‘JALIGIDA INNOVATSIYALAR VA ULARDAN FOYDALANISH SAMARADORLIGI. 135
Reja: 140
Nazorat uchun savollar: 197
Nazorat uchun savollar 215
19 -MAVZU. QISHLOQ XO‘JALIGINING IXTISOSLASHTIRISH VA INTEGRATSIYALASHNING SAMARADORLIGINI OSHIRISH 233
Nazorat uchun savollar 295
Chorva hayvonlari barcha turdagi mahsulotlarni insonlar iste’moli uchun qariyb tayyor va sanoat uchun natural xom-ashyo sifatida ishlab chiqaradi. Natijada asosan o‘simlik va boshqa ozuqa resurslari nobud bo‘lmasligiga bevosita sharoit yaratadi, iqtisodiyot tarmoqlari shu jumladan, qishloq xo‘jaligining ijtimoiy-iqtisodiy samaradorligini oshiradi. 314
Demak, qo‘ychilik, shu jumladan qorako‘lchilikni ko‘paytirish imkoniyatlaridan foydalanish bozor iqtisodiyoti qonunlari talablariga to‘laroq javob bermayotir va hokazo. 332
4.Qishloq xo’jalik iqtisodiyoti o’z maqsadlariga erishishda ko’proq qaysi usullardan foydalanadi 355
YAMQ-yalpi mahsulot qiymati, so’m 364
Berilgan ma’lumotlar 365
10-jadval 365
Hosildorlik 365
A) ishlab chiqarish samaradorligi 369
V) ishlab chiqarish resurslari unumdorligi 369
D) mehnat unumdorligi. 370
Xo’jalikda asosiy fondlardan foydalanish ko’rsatkichlarini aniqlash 381
2.Ishlab chiqariladigan mahsulot hajmiga ta’siriga ko’ra tannarxning qanday turlari bor 399
3.Mahsulot yetishtirish uchun sarflangan jami harajatlar miqdorining puldagi ifodasi - bu……… 399
4.Mahsulot tannarxi qanday aniqlanadi 399
Boshoqli don 407
2.O’rtacha yillik bir xodim hisobiga olingan yalpi mahsulot qanday aniqlanadi 411
3.Bir birlik eqin maydoniga to’g’ri kelgan mahsulot miqdori nima 411
4.Ekin maydoni birligiga to’g’ri kelgan mahsulot miqdori nima 423
5.Mavjud ekin maydonlaridan yetishtirilgan mahsulotlarni miqdordagi yigindisi qanday nomlanadi 423
6.Mahsulotning tovarlilik darajasi qanday aniqlanadi 423
2.O’rtacha yillik bir xodim hisobiga olingan yalpi mahsulot qanday aniqlanadi 440
3.Bir birlik eqin maydoniga to’g’ri kelgan mahsulot miqdori nima 441
2.O’rtacha yillik bir xodim hisobiga olingan yalpi mahsulot qanday aniqlanadi 444
3.Bir birlik ekin maydoniga to’g’ri kelgan mahsulot miqdori nima 444
MUSTAQIL TA’LIMGA OID TOPSHIRIQLAR 448
O‘ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O‘RTA MAXSUS TA‘LIM VAZIRLIGI 461
O’ZBEKISTON RESPUBLIKASI OLIY VA O’RTA MAXSUS TA’LIM VAZIRLIGI 461
+Mehnat unumdorligi 497
=Ishlab chiqarish samaradorligi 497

Bu ko‘rsatkichning darajasi birga yakin bo‘lgani yaxshi. SHunda u mavjud Mehnat resurslaridan foydalanish yuqori bo‘lganligidan dalolat beradi.
Mehnat resurslarining xo‘jalik faoliyatida katnashishi (1 oyda, 1 yilda). Uning miqdorini xo‘jalik faoliyatida jami sarflangan vaqtni sarflangan Mehnat resurslarining umumiy miqdoriga taksimlash natijasida aniqlash mumkin, bu quyidagi formula yordamida aniqlanadi:
Bu ko‘rsatkichning mutlak (absolyut) miqdori aniklanayotgan davrdagi (oyda, yilda) bir kishining ish vaqti fondidan yuqori bo‘lmaydi. Mehnat resurslarining xar bir guruxi uchun amaldagi qonunlarda yillik yoki oylik ish vaqti fondi belgilanadi. Uning miqdorini bir yildagi kalendar kunlar miqdoridan barcha turdagi bayram (agar u qonun bo‘yicha dam olish kuni hisoblansa), dam olish xamda ta’til (otpuska) kunlarini ayirish orkali aniklanadi. Respublikada yillik ish vaqti fondi 276-286 kun miqdorida belgilangan. Bu iqtisodiy faol Mehnat resurslarining yillik ish vaqti fondi hisoblanadi. Usmirlar uchun bu fond ularni ijtimoiy jixatdan himoya kilgan xolda belgilangan. Xuddi shunday imtiyozlar inson salomatligi uchun zarur ishlarni bajaruvchilar uchun xam o‘rnatilgan.
Mehnatning unumdorligi darajasi.
Mehnat unumdorligining mutlak (absolyut) darajasini aniqlash uchun haqiqatda sarflangan jami ish vaqti miqdorini shu davrda ishlab chikilgan mahsulot miqdoriga, qiymatiga xamda bajarilgan ish xajmiga taksimlash zarur. Bu Mehnatni tejash iqtisodiy qonunining talabi.
Amaliyotda esa u haqiqatda ishlab chiqarilgan mahsulotning, bajarilgan ishning miqdori yoki qiymatini unga sarflangan ish vaqtiga taksimlash natijasida aniklanmokda. Bunday usulda ular bir-birlarini inkor etmaydi, balki tuldiradi.