axborotni soxtalashtirish deyiladi;
-
autentiflkatsiya — axborot zaxirasi egasi deb e ’lon qilingan shaxs xaqiqatan
xam axborotning egasi ekanligiga beriladigan kafolat; bu bandning buzilishi
xabar mualliflni soxtalashtirish deyiladi;
-
apellyatsiya qilishlik — yetarlicha murakkab kategoriya, lekin elektron
biznesda keng qoMlaniladi. Kerak bo‘lganda xabaming muallifi kimligini isbotlash
mumkinligi kafolati.
Yuqoridagidek, axborot tizimiga nisbatan quyidagicha tasnifni keltirish
mumkin:
-
ishonchlilik — tizim meyoriy va g ‘ayri tabiiy xollarda rejalashtirilganidek
o ‘zini tutishlik kafolati;
-
aniqlilik — xamma buyruqlarni aniq va to‘liq bajarish kafolati;
-
tizimga kirishni nazorat kilish — turli shaxs guruxlari axborot manbalariga
xar xil kirishga egaligi va bunday kirishga cheklashlar doim bajarilishlik kafolati;
-
nazorat qilinishi — istalgan paytda dastur m ajmuasining xoxlagan kismini
tulik tekshirish mumkinligi kafolati;
-
identifikatsiyalashni nazorat kilish — xozir tizimga ulangan mijoz aniq
o ‘zini kim deb atagan bulsa, aniq o ‘sha ekanligining kafolati;
-
qasddan buzilishlarga to'sqinlik — oldindan kelishilgan m e’yorlar
chegarasida qasddan xato kiritilgan m a’lumotlarga nisbatan tizimning oldindan
kelishilgan xolda o ‘zini tutishi.
Axborotni himoyalashning maqsadlari quyidagilardan iborat:
- axborotning kelishuvsiz chiqib ketishi, ugirlanishi, yukotilishi, o ‘zgartirilishi,
soxtalashtirilishlam ing oldini olish;
- shaxs, jam iyat, davlat xavfsizliligiga bo‘lgan x a v f - xataming oldini olish;
- axborotni yuk kilish, o ‘zgartirish, soxtalashtirish, nusxa kuchirish, tusiklash
bo‘yicha ruxsat etilmagan xarakatlaming oldini olish;
- hujjatlashtirilgan axborotning mikdori sifatida xukukiy tartibini ta ’minlovchi,
axborot zaxirasi va axborot tizimiga xar kanday nokonuniy aralashuvlaming
kurinishlarining oldini olish;
- axborot tizimida mavjud bo‘lgan shaxsiy m a’lumotlarning shaxsiy
maxfiyligini va konfidentsialligini saklovchi fukarolaming konstitutsion xukuklarini
himoyalash;
davlat
sirini,
konunchilikka
mos
hujjatlashtirilgan
axborotning
konfidentsialligini saklash;
- axborot tizimlari, texnologiyalari va ulami ta’minlovchi vositalami yaratish,
ishlab chikish va kullashda sub’ektlam ing xukuklarini ta’minlash.
11
