3. Muloqotni ijtimoiy hayot qonuniyatlari bilan bog‘lab olib borish. Yosh avlodning o‘sib ulg‘ayishi va shakllanishiga hayot, ijtimoiy
muhit qonuniyatlari ham muntazam ta’sir etadi. Muhit ijtimoiy omil-
larning eng muhim xususiyati bo‘lib, u shaxsga ijobiy yoki salbiy ta’sir
ko‘rsatishi mumkin. Muhit deganda, shaxsning tarbiyalanib, shaklla-
nishiga ta’sir etuvchi tashqi olam voqealari, hodisalar majmui tushu-
niladi. Muhit tushunchasi o‘zida geografik-hududiy, ijtimoiy va mikro-
muhit xususiyatlarini ifodalaydi. Ayniqsa, oila, maktab, do‘stlar davrasi,
tengqurlar kabilarni o‘z ichiga oladigan mikromuhit shaxsni tarbiyalash
jarayoniga muhim ta’sir etishi pedagog va psixolog olimlar tomonidan
e’tirof etilgan. Oila muhiti o‘quvchining tarbiyasi va barkamol inson
sifatida shakllanishida o‘ziga xos muhim tarbiyaviy ta’sirga ega. Shuning
uchun o‘qituvchi muloqotni tashkil etishda ota-onalar, mahalla faollari,
o‘quvchilar jamoasi faollari, uchastka nozirlari bilan doimiy aloqada
bo‘lib, ular bilan birgalikda faoliyat olib borishi kerak. Muloqotda
ijtimoiy hayot qonuniyatlarini hisobga olish, o‘quvchilarni maqsadli
tarbiyalashda muvaffaqiyatlarga erishish uchun zamin yaratadi.
4. Muloqotni tashkil etishda mehnat faoliyatining o‘rni. Ta’lim
muassasalarida o‘quvchi mehnat faoliyati bilan o‘z qobiliyati va iste’-
dodini namoyon qiladi. Mehnat – yosh avlodni yuksak ongli, mustaqil
fikrlay oladigan, xulq-atvorini namoyon qiluvchi, kasbiy qobiliyatlarini
uyg‘otuvchi, tarbiyaviy jarayonning eng qadimiy va sinalgan vositasidir.
O‘quv mehnati va ijtimoiy foydali mehnat o‘quvchi shaxsiga ijobiy ta’sir
etadi, bu ikki faoliyat birligi bolani jismonan chiniqtiradi va
faollashtiradi, xulq mukammalligini ta’minlaydi, tashabbuskor va izla-
nuvchan qilib shakllantiradi. Shunday ekan, o‘qituvchi o‘quvchilar bilan
muloqotni ularning mehnatsevarligiga yoki dangasaligiga qarab belgilasa
ham bo‘ladi. Ta’lim muassasalarida bolalarni ilk yoshidan boshlab
mehnatsevarlik ruhida, mehnatga muhabbat va mehnat qiluvchilarga
hurmat ruhida tarbiyalashda o‘zaro muloqotning o‘rni cheksiz. Ta’lim
muassasalarida o‘qishning o‘zi ham mehnatdir. Muloqotdan maqsad,
ta’lim-tarbiyaviy faoliyatda muvaffaqiyatlarga erishish uchun u mehnat
tarbiyasi bilan aloqadorlikda olib borilishi lozim.
