O’zbekiston respublikasi oliy va o’rta maxsus ta’lim vazirligi farg’ona politexnika instituti r. J. Tojiev, R. X. Mirsharipov
Yüklə 8,76 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
23 2.2. Transportlovchi vositalarning ishlab chiqarishdagi ahamiyati Korxonalardagi transportlar xizmat qilish joyiga ko’ra tashqi, ichki va tsexlararo transportga bo’linadi. Tashqi transport iste’molchilar va ta’minlovchilar bilan aloqa bog’lashga xizmat kiladi. U ta’minlovchilardan korxonaga xom ashyo, ishlab chiqarishga zarur materiallarni olib kelish bilan birga korxonalardagi omborlardan tayyor mahsulotlarni iste’molchi-larga yetkazib ham beradi. Tashqi transport vositasi sifatida avtotransport, temir yo’l transporti, havo transporti va ba’zi hollarda suv transportidan ham foydalaniladi. TSexlararo transport vositalari materiallarni, yarim fabrikatlarni tsexlararo tarqatish va ishlab chiqarish jarayonida hosil bo’lgan chiqindilarni va tayyor mahsulotlarni belgilangan joyga transportirovka qilishda qo’llaniladi. Korxona ichida davriy va uzluksiz ishlaydigan transport vositalaridan foydalaniladi. Davriy ishlaydigan transport vositalariga avtomobillar, traktorlar kiradi. Uzluksiz transport vositalariga esa turli xildagi konveyerlar, yopiq quvurlar, pnevmo- va gidrotransport vositalari kiradi. Transport xizmati va transportlovchi mashinalar ko’pchilik korxonalar faoliyatida asosiy o’rinlardan birini egallaydi. Tashiladigan yuklarning katta qismi korxona tashqi transport vositalari, temir yo’l va avtomobil transporti, turli xil konveyerlar orqali amalga oshiriladi. Kimyo va qurilish materiallari sanoatida yuqorida aytib o’tilgan transportlardan tashqari, ichki transport xizmati vositalari, yopiq quvurlar – uzoq masofaga quvurlar orqali suyuqlik va gaz uzatadigan qurilmalar, pnevmotransport (kukunsimon materiallarni qisilgan havo yordamida transportlovchi qurilma) va gidrotransport (xom ashyo va materiallarni suyuklik yordamida tashuvchi) vositalari orqali amalga oshiriladi. Korxonalarda texnika va texnologiyaning rivojlanishi va ular ish faoliyatining takomillashishi natijasida ishlab chiqarish jarayonlarini kompleks avtomatlashtirish, korxona transport xo’jaliklarini to’xtovsiz va doimo bir me’yorda ishlab turishi kabi muhim omillar samarasini oshiradi. Hozirgi vaqtda korxonalardagi transport vositalari quyidagi muhim vazifalarni bajaradi: 1. Asosiy va yordamchi tsex va uchastkalarni moddiy – texnika manbalari va xom ashyo bilan ta’minlash. 24 2. Yuklarni ortish-tashish va tashish jarayonlarini mexanizatsiya va avtomatizatsiya yordamida bajarish. 3. Transportlovchi vositalardan unumli foydalanish, transport xo’jaligida band bo’lgan ishchilarni mashina va jihozlarni unumdorligini doimo o’stirib borish bilan birga sarf-harajatlarini kamaytirish. 4. Texnologik jarayon va transport xizmati o’rtasidagi o’zaro aloqani tashkil etish va ta’minlash. Yuklarni transportirovka qilish yo’nalishiga qarab transport vositalari gorizontal, vertikal yo’nalishda harakatlanishi mumkin. Transport vositalaridan foydalanish, yuk ortish va tushirish ishlari og’ir va sermehnat jarayonlar guruhini tashkil etib, ularni mexanizatsiyalash va avtomatlashtirish katta ahamiyatga ega. Korxona ichki transport xizmati ishlarini to’g’ri va maqsadga muvofiq tarzda tashkil etish natijasida mahsulot tannarxi pasayib, korxona texnik-iqtisodiy ko’rsatgichlari yanada yaxshilanadi. |