O„zbekiston Respublikasi Sog„liqni Saqlash Vazirligi Toshkent farmatsevtika instituti Psixologiya

 
 
 
 
 
 
 
 
Ma‟lumotning anglanganligi 
Xotira faol jarayon bo‟lib, u shaxsning u yoki bu turli ma‟lumotlar bilan ishlash 
malakasiga, unga munosabatiga, materialning qimmatini tasavvur qilishiga bevosita 
bog‟liq bo‟ladi. Eng xarakterli narsa shuki, inson faqat eshitgan ma‟lumotining 10 
foizini, eshitgan va ko‟rgan narsasining 50 foizgachasini, o‟zi faol bajargan ishlarining 
deyarli 90 foizini yodda saqlaydi. Bu ko‟plab psixologik eksperimentlarda isbot 
qilingan. Shaxsning o‟zi o‟ylab topib, o‟zi bevosita bajargan ishlari juda oson esga 
tushadi. Bu hodisa psixologiyada generatsiya effekti deb ataladi. 
Haqiqatan ham xotiraning imkoniyatlari juda keng. Inson 20 mingdan 100 
minggacha so‟zni eslab qolishi mumkin. Masalan, mashhur kompyuter dasturchisi Bill 
Geyts minglab kodlarni yoddan biladi, deyiladi. Sarkarda Aleksandr Makedonskiy esa 
askarlarini nomma-nom sanab bergani haqida rivoyatlar bor. O‟z navbatida kishi 
xotirasi juda ko‟p omillarga bog‟liq ekanini ham unutmaslik lozim. Kimdir ko‟rganini, 
kimdir eshitganini yaxshiroq eslab qoladi. Shuningdek, kishi xotirasida qiziqqan 
narsasi tezroq o‟rnashadi. Ba‟zan esa ma‟lum hissiy kechinmalar unutilgan voqealarni 
qayta jonlantirgan holatlar uchrab turadi. Hatto til o‟rganishga qobiliyati yo‟q, deb 
hisoblangan kishilar begona mamlakatga tushib qolganida, xotiralaridagi yangi qirralar 
kashf etilgani ham tajribalarda o‟z isbotini topgan. Yoshi qirqdan oshgan kishilar gap 
orasida «Xotira chatoq-da, qarichilik endi!» deb qo‟shib ketishi odatiy hol. Aslida esa 
bunday emas. Ana shu bahonaga tayanadiganlar ko‟pincha faol o‟rganish davri 
tugaganidan keyin o‟rganishga ishtiyoqni yo‟qotishadi va xotirani zo‟r berib 
ishlatmasliklari natijasida shu ko‟yga tushib qolishadi. Vaholanki, xotirani charxlash 
kundalik ishiga aylanib qolgan, yoshi etmishga etgan aktyorlar butun boshli matnlarni 
qiynalmasdan yodlay olishlari barchaga ma‟lum. Germaniya va AQSh kabi bir qator