Xalıq mektebi yaki ana tili mektebi dáwirinde bala oqıwda este saqlawdı, sóylewdi, jazıwdı úyrenedi, baslawısh mektep kónlikpesin payda etedi. Bunıń ushın geometriya, geografiya, medicina tiykarları pánlerinde úyreniwi tiyis.
Gimnaziya dáwirinde oqıw ornınıń wazıypası bala túsinigin, oylaw qábiletin rawajlandırıwdan ibarat bolıp, olarǵa klassikalıq tiller, medicinalıq bilimler, ádepnama hám diniy bilimler beriliwi kerek.
Universitet, akademiya dáwirinde oqıw orınları oqıwshılardıń shaxsın, ózine bolǵan isenimin ósirip, rawajlandırıwı tiyis.
Komenskiydiń pedagogikalıq teoriyasında tálim – oqıtıw, yaǵnıy didaktika tiykarǵı orındı iyeleydi. Onıń didaktikasında tábiyǵıylıq metodı tiykarǵı roldi oynap, bul metodtıń ózgesheligi balanıń jasın, bilim dárejesin, psixologiyalıq ózgesheliklerin esapqa alıp, sabaqtı tábiyat barlıǵına sáykeslendirip ótiwden ibarat. Ol máselen, qus ózine uya jasaydı, ol ıssı hám jumsaq bolmaǵı kerek. Mektepte tap sonday bolıwı kerek dep kórsetedi.
«Ullı didaktika» kitabında didaktikalıq principler berilip, sabaq processinde oqıtıwshı olardan paydalanıwı lazımlıǵı kórsetiledi. Komenskiy kórsetpelilik principin teoriyalıq tárepten dálillep berdi. Ol kórsetpelilikti oqıtıwdıń «Altın qaǵıydası» dep atadı. «Sezimler arqalı túsiniletuǵın nárselerdiń súwretleri» kitabında úyrenip atırǵan nárselerdi uslaw, kóriw, jew, iyiskelew kerekligin aytıp, bull úyrenilip atırǵan materialdıń tereń bolıwına hám uzaq waqıt este saqlap qalıwǵa alıp keledi dep kórsetedi.
Komenskiy sanalılıq principin túsindiriwde oqıtıwda onıń mánis-maǵanasın túsinbey awızeki yadlawǵa qarsı shıǵadı. Ol «Aqıl-sezim menen jaqsı túsinip alınǵan nárseden basqa hásh bir nárseni zorlap yadlatpaslıq kerek» dep jazadı. Sonıń menen birge oqıwshılarǵa hádiyselerdiń sebebin ańlatpaq, hár bir nárseni tolıq túsindirip bolǵansha tek sol nárse ústinde toqtamaq kerek degen pikirdi bildiredi.
Komenskiy tálimniń sistemalı bolıwın talap etedi. Oqıw materialı oqıwshılarǵa tiykarǵı qaǵıydalar sıpatında anıq bayan etiliwi kerek, oqıtıwda dáliyillerden juwmaqqa, mısallardan nızamlılıqqa ótiw, dáliyiller hám mısallardı qaǵıydalar sistemasına salıp, ulıwmalastırıp beriw kerek, keri jaǵdayda hádiyselerdiń sistemasız úyinshigi payda bolıp qaladı.Konkretten abstraktqa, ańsattan qıyınǵa, ulıwmalıqtan jekkege ótiw kerek: birinshi gezekte zat, yaǵnıy hádiysege ulıwma túsinik berip, keyin onıń túrli táreplerin dara-dara úyreniw kerekligin kórsetedi.
Dostları ilə paylaş: |
