Psixiatriya ruhiy kasalliklarning kelib chiqishi, patogenezi, klinik
Yüklə 1,38 Mb. Pdf görüntüsü
|
|
SHIZOFRENIYANI DAVOLASh
Medikamentoz davolash. Shizofreniyani davolash va xurujlar profilaktikasida neyroleptiklar 40 yildan ko‘proq vaqt davomida qo‘llanib kelmoqda. Bu vaqt oralig‘ida bu dori vositalarini samaradorligi ishonchli tarzda isbotlandi. Neyroleptiklar fikrlash buzilishlarini, vaxima, vasvasa, gallyutsinatsiya va boshqa shizofreniyani belgilarini yo‘qotadi. Shuning bilan birga bu dori vositalari negativ simptomlarga har doim ham samara bermaydi. Neyroleptiklarning ta‟siri. 1. Global antipsixotik ta‟siri. Psixozni turli ko‘rinishlarini to‘xtatish kasallikni progredientligini kamaytirish. Bunday ta‘sirni shok metodlariga o‘xshatish mumkin. Neyroleptiklarni bunday ta‘siri emotsiotrop ta‘sir bilan bog‘liq bo‘lib kuchli affektlarni (qo‘rquv, vahima, ishonchsizlik, maniya, depressiya) kamaytirishga qaratilgan. Psixotik simptomlar (vasvasa, gallyutsinatsiya ) bir necha kun yoki xaftadan so‘ng yo‘qolib boradi. Psixozga qarshi ta‘sir bilan birga nojo‘ya ta‘sirlar (rigidlik, ikkilamchi sedatatsiya) paydo bo‘la boshlaydi. Neyroleptiklarni global antipsixotik ta‘sirini ularni kamaytirishi bilan bog‘lashadi. 2. Birlamchi sedativ ta‟siri. Gallyutsinatsiyalar vasvasa yoki manikal qo‘zg‘algan bemorlarga tez tinchlantiruvti ta‘sir ko‘rsatadi. Psixomotor tormozlovchi ta‘sirdan tashqari tashqari bradipsixizm, diqatni kamaytiruvchi, gipnotik, vigilitetni pasaytiruvchi ta‘sir ham ko‘rsatadi. Davolashning birinchi xaftasi davomida bu simptomlar odatda kamayib boradi. Shuning bilan birga ayrim neyroleptiklar o‘zgacha ta‘sir ko‘rsatishi mumkin. Bunday ta‘sir preparat dozasi oshirilganda yoki xolikolitilar qo‘llanganda kuzatiladi. Birlamchi yoki spetsefik bo‘lmagan sedativ ta‘sirni ikkilamchi spetsefik ta‘sirdanfarqlash kerak. Ikkilamchi sedatatsiya faqat neyroleptik terapiya uchun xos bo‘lib, global antipsixotik ta‘sirni bir qismi hisoblanadi. Ikkilamchi sedatatsiya affektiv indeferentligi, emotsional reaktsiyalarni neytralligi va uzoq payt qo‘langanda ham yo‘qolmasligi bilan 176 xarakterlanadi. Neyroleptiklarni bunday effekti tufayli nevrozsimon va psixopatsimon sindromlarda yaxshi samara beradi. 3. Selektiv antipsixotik ta‟siri. Neyroleptiklarni alohida simptomlarga masalan, vasvasa, gallyutsinatsiya, fikrlash buzilishi,xulq-atvor buzilishiga ko‘proq ta‘sir etishi.bu ta‘sirlar ikkilamchi bo‘lib, global antipsixotik va sedativ ta‘sirdan so‘ng paydo bo‘ladi. Shuning uchun bu ta‘sirni paydo bo‘lishi uchun uzoq muddat neyroleptiklar qabul qilish lozim. 4. Faollashtiruvchi ta‟siri (dezingibirlovchi, antiautistik). Bu ta‘sir sekin paydo bo‘lib boradi va katatonikbelgilarni, autistik buzilishlarni kamayishi bilan bog‘liqdir.ruhan aktivlovchi ta‘sir negativ simptomlar bor bemorlarda ayniqsa namoyon bo‘ladi. Ularda apatik-abulik simptomlar nisbtan kamayadi. Bemorlarni initsiativligi oshadi, muloqotga kirishuvchanligi yaxshilanadi, psixoterapiya, reabilitatsiyaga kirishuvchanligi oshadi. Aktivlovchi ta‘sir davolashni birinchi bosqichlarini o‘zida bilina boshlaydi. Ayniqsa kuchli global antipsixotik ta‘sirga ega neyroleptiklar qo‘llanilganda. Bu ta‘sir akataziya va tasikineziya bilan birga keladi. Hozirgi paytda dezingibirlovchi va antiaustik ta‘siri birinchi o‘rinda bo‘lgan nevroleptiklar gurihi paydo bo‘ladi. Masalan, sulpirid, karpipramin, amisulpirid, ritakserin, klokapramin. Ba‘zi avtorlar antidefitsitlar ta‘siri deb ham ko‘rsatishadi. Dezingibirlovchi neyroleptiklarni uzoq muddat qo‘laganda dofamin retseptorlarini sezuvchanligi oshib ketishi va psixotik simptomlarni qaytalanishimumkin. Hozirgi paytda bunday ta‘sirlardan xoli bo‘lgan atipik neyroleptiklar (rosperidon,seranvel, sertindol, olanzapin) paydo bo‘ldi. Bunday neyroleptiklar antidefitsitar ta‘sir bilan birga sezilarli darajada psixozga qarshi ta‘sirga xam ega. 5. Depressogen ta‟siri. Neyroleptiklarni uzoq muddat qo‘llaganda o‘ziga xos neyroleptik depressiya chaqirishi. Neyroleptikni turiga qarab depressiya depressiya ham xar xil bo‘ladi. Sedativ neyroleptiklar ta‘siri da sust apatik depressiya kuyali antipsixotik neyroleptiklar ta‘sirida geperventil depressiya paydo bo‘ladi. 177 6. Neyrotrop ta‟siri. Bu ta‘sir ekstrapiramid nerv sistemasida dofamini blklanishi bilan bog‘liq bo‘lib, turli nevroligik buzilishlar bilan namoyon bo‘ladi. O‘tkir paroksizmlardan to surunkali qaytmas o‘zgarishlar ham kuzatilishi mumkin. 7. Somatotrop ta‟siri. Neyroleptiklarni neyro-vegetativ va endokrin nojo‘ya ta‘siri hisoblanib, qon bosimini tushishi kuzatiladi. Neyroleptiklarni tanlashda asosiy e‘tibor global antipsixotik va birlamchi sedativ ta‘sirlarga qaratiladi. Yüklə 1,38 Mb. Dostları ilə paylaş:
|