Saqlash vazirligi toshkent farmatsevtika instituti dori turlari texnologiyasi kafedrasi

TUSHUNCHA TAHLILI
AMALIY KO‘NIKMA
Yig’ma 
-
ta’siri bir
-
biriga o’xshash dorivor o’simliklar aralashmasi. Ba’zan
Suvli ajratma olish 3 bosqichdan iborat:
unga boshqa quruq dori
moddalari, efir moylari va b. qo’shiladi. Ta’sir
1-bosqich. 
O‘simlik xom ashyosi suv bilan namlanadi va
etishiga qarab damlama
va qaynatma holida ichiladi yoki tamaki kabi
erituvchi uni ichiga kiradi. Kapillyar kuchlar ta‗si-rida
chekiladi
o‘simlik suvni o‘ziga shimadi. Suv xujayralararo bo‘shlikni
to‘ldiradi, xujayra devorlari va devor yon-laridan xujayra
Suyuq dori turlari -
agregat holatiga ko‘ra suyuq holda bo‘lgan dori t
urlari
ichiga kiradi. Bu xodisani endoosmos deymiz.
Damlama va qaynatmalar – bu 
o‗simlik xom ashyosidan ajratib olingan
2-bosqich. 
―Birlamchi sharbatning‖ hosil bo‘lishi. Xujayra
ichidagi moddalar bilan erituvchi to‘qnashib chin eritma,
yoki ekstraktlarni suvdagi eritmasidan tashkil topgan suyuq dori turi
YUMB, kolloid eritmalar, ya‗ni modda-larni konsentrlangan
eritmasi hosil bo‘ladi.
3-bosqich. 
Moddalarni o‘simlik xom ashyosidan suyuq
muxitga o‘tishi massa almashinuvi deyiladi. Natijada
birlamchi sharbatni yuqori konsentratsiyalari xujayra ichida
osmotik bosim hosil qiladi, bu esa xujayradagi bor narsalar
bilan osmotik bosimi kam bo‘lgan moddalarni o‘rab olgan
suyuqlik o‘rtasida diffuzion almashinuvi bo‘ladi. Birinchi
galda harakatchan molekulalar ajraladi, sekinrok YUMB
diffundirlanadi.
Uslubiy ta‘minot va mashg‗ulot jihozlanishi:
DF X; XI; dori moddalari, o‘simlik hom
ashyolari, tarozi, tarozi toshlari, o‘lchov kolbalari, har xil o‘lchamdagi shish idishlar, infundir 
apparati, ma‘ruza, darslik, prezentatsiyalar, ma‘lumotnomalar, adabiyotlar, tarqatma materiallar.
Asosiy matn
Damlama va Qaynatmalar deb, maxsus usul bilan dorivor o‘simliklardan yoki ularning 
konsentratlangan tayyorlangan suvli ajratmalarga aytiladi.
Damlama va Qaynatmalar ichish va sirtga ishlatish uchun mo‘ljallangan. Ularning 
tarkibiga turli , har xil xususiyatga ega bo‘lgan dorivor moddalar ham kirishi mumkin .
Suvli ajratmalarning dori shakli sifatida afzalliklari:
o‘simlik xom ashyosi tarkibiga kiruvchi biologik faol va boshqa moddalarning kompleks 
ta‘siri natijasida maksimal terapevtik aktivligi:
ko‘pgina kiyoviy moddalarga qaraganda noxush ta‘siridan xoli ekanligi:
o‘simlik xom ashyosida saqlanadigan ba‘zi bir moddalar uchun ularni toza xolda ajratib 
olish metodikalari ishlab chiqilmaganligi va kiyoviy tuzilishi. Aniqlanmaganligi sababli, ularni 
sintez qilish yoki boshqa yo‘llari bilan olish mumkin emas:
texnologik jarayonni soddalagi.
saqlash jarayonida ularning turg‘un emasligi (mikroblarga sezgirligi, kimyoviy turg‘un 
emasligi sababli saqlash muddati qisqa):
ajratmalarning sifatiga ko‘pgina omillar ta‘sir etishi tufayli, ularning nostandartligi:
texnologik jarayon anchagina vaqt talab qiladi.

---

Damlama va Qaynatmalar tayyorlash ha-idagi ko‘rsatmalar XI (147 bet) davlat 
farmakopeyasi «Damlama va qaynatma» ma-olasida berilgan.
Ajratmalarga ta‘sir etuvchi moddalarning to‘liq va tez ajralib chiqishiga ta‘sir qiladigan 
omillar: