Səlahəddin Xəlilov

Elm  və onun təşkilati formaları 
 
 
- 35 -
Nəyi isə dərk eləmək, başa düşmək hələ azdır. 
Öyrənilənləri  həyatda  tətbiq  etməyi  bacarmaq  la-
zımdır.  Əgər  bilik  hər  hansı  fəaliyyət  proqramına 
daxil edilə bilmirsə, istifadəsiz qalırsa o, passiv  ha-
fizəyə keçərək tədricən unudulur, və  ya xüsusi sax-
lanma vasitələri ilə (kitab və s.) gələn nəsillərə ötü-
rülür.  Bu  cür  "lazımsız"  biliklər  "lazımlı  bilikləri" 
tamamlamaq üçün lazım olur. Yaxud sonradan əldə 
olunmuş  yeni  biliklərlə  birləşərək  istifadə  olunmaq 
imkanı  əldə  edir.  "Saxla  samanı,  gələr  zamanı".  Bu 
el  hikməti  özünü  bilik  sahəsində  də  doğrultduğun-
dan  biliklərin  sistemə  salınması  və  tətbiqdən  asılı 
olmadan,  nisbi  müstəqil  bir  sərvət  kimi  yeni  nəsil-
lərə ötürülməsi ənənə halını alır. Nəticədə, bir tərəf-
dən,  müstəqil  elm  sahələrinin  əsaslarını,  fənləri  öy-
rədən  təhsil  sistemi  formalaşır,  digər  tərəfdən,  yeni 
bilik əldə etmək özü məqsədə çevrilir və nisbi müs-
təqil  elmi  fəaliyyət  sahəsi  yaranır.  Bir-biri  ilə  sıx 
əlaqədar olan və məntiqi yolla biri digərindən alına 
bilən  müəyyən  qrup  biliklər  sistemi  formalaşır  ki, 
bunlar da gələcək elmi fənlərin əsasını təşkil edir.  
O  vaxt  ki,  hər  bir  adam  yalnız  özünə  lazım 
olan  bilikləri  öyrənməklə  kifayətlənirdi  –  o  vaxt 
arxada  qalır.  Elm  sağlam  şüur  və  əxlaqi  meyar  hü-
dudlarını  keçərək  özünə  münasibətdə  yeni  düşüncə 
tərzi  tələb  edir.  Əgər  o  dövrdə  Sədi  öz  dediklərinə 
əməl  etməyən  alimi  əlində  çıraq  gəzdirən  kora 
bənzədirdisə,  indi  belə  korlardan  kənarda  elmin  in-

---