Səlahəddin Xəlilov

Azərbaycanda elm və onun aktual problemləri 
 
 
- 88 -
qoydular?  Yaxud  postsovet  məkanının  başqa  xalq-
ları.  Maləsəf,  Rusiyada  da  «fəlsəfə  axtarışı»  mark-
sizm klassiklərinin sadəcə atılması ilə başladı. İkinci 
addım  isə  qeyri-marksist  fəlsəfə  tarixinə  daha  çox 
yer  vermək  oldu.  O  dərəcədə  çox  ki,  bəzən  mark-
sizm  fəlsəfə  tarixindən  bütövlükdə  çıxarıldı.  Tarix-
dən çıxarıldı, amma fəlsəfə kurslarının əsas məzmu-
nundan  çıxarıla  bilmədi.  Məqsəd  kimlərinsə  yalnız 
üzdə  olan  izini  çıxartmaq  olanda  yerində  nə  isə  şi-
kəst bir şey qalır.     
Bəlkə  biz  gözləyək,  ruslar  nə  vaxt  fəlsəfə 
prioritetlərini  müəyyənləşdirib  qurtaracaqlar,  ondan 
sonra biz də onlardan, tərcümə edərik. Yeri gəlmiş-
kən,  Rusiyada  da  bu  qeyri-müəyyənlik  hələ  aradan 
götürülmədiyindən,  fəlsəfə  dərslikləri  daha  çox  də-
rəcədə tarix üzərində qurulur. Məsələn, Lomonosov 
universitetində  hazırlanan  və  Rusiya  universitetləri 
üçün  əsas  dərslik  kimi  təsdiqlənmiş  kitabda  nə  az, 
nə  çox  430  səhifə  fəlsəfə  tarixinə  ayrılmışdır  ki, 
bundan İslam dünyasına və ümumiyyətlə Şərq fəlsə-
fi  fikrinə  heç  yarım  səhifə  də  pay  düşmür.  Deməli, 
bu bizim üçün örnək ola bilməz.   
Amma  bizim  boylanmağımız  üçün  ikinci  bir 
ünvan da vardır. Bu – Türkiyədir. Lakin burada fəl-
səfi  fikir  iki  əks  cəbhəyə  parçalanmışdır.  Qərb 
meylli  dərsliklər  elə  Moskvada  çıxanları  xatırladır. 
İslam yönlü fəlsəfəçilərin yazdıqları isə bir növ orta 
əsrlərdə  itərək  müasir  dövrün  düşüncə  tərzini  əks 

---