ŞƏMİstan nəZİRLİ general əLİ AĞA Şixlinski VƏ Sİlahdaşlari hərb tariXİNDƏn araşdirmalar



Yüklə 2,52 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə31/33
tarix03.02.2017
ölçüsü2,52 Mb.
#7389
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   33

AZƏRBAYCAN OĞULLARI STALİNQRAD 

DÖYÜŞLƏRİNDƏ

“Azərbaycan!  Əziz  Vətən,  ana  torpaq!  Sən  bizi 

bəslədin,  böyütdün,  bizdən  heç  nə  əsirgəmədin.  Sən 

bizi sevirsən, bizim üçün bu sevgi çox əzizdir, dünya-

da heç bir şey bu sevgini əvəz edə bilməz. Biz böyük 

nizamilər,  babəklər,  koroğlular  ölkəsi  olan  sənə, 

sənin bu sevginə and içirik ki, tapdalanmış torpaqla-

rımız və təhqir edilmiş, vəhşicəsinə divan tutulmuş 

hər bir vətəndaşımız üçün düşməndən amansız inti-

qam  alacağıq.  Bu  yolda  canımızı  və  qanımızı 

əsirgəməyəcəyik”.

1942-ci ildə Stalinqrad uğrunda 

döyüşdə həlak olmuş 

naməlum Azərbaycan əsgərinin 

cibindən tapılmış məktubdan

Bu məktub yetmiş il əvvəl yazılmış olsa da, zənnimizcə, bu 

gün də məzmununu itirməyib. Yağı düşmənlə üzbəüz durduğu-

muz bir vaxtda müasir gəncliyimizi Vətən, Azərbaycan və Qara-

bağ  sevgisi  naminə  daha  fəal  və  mübariz  olmağa  çağırır.  Bu 

cümlələrdəki sözlər hər bir Azərbaycan oğlunun ən ümdə arzu-

suna çevrilməlidir.


General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları

460


Yetmiş il əvvəl şəhid olmuş vətənpərvər eloğlumuzun düş-

mənə nifrət hissi ilə yazdığı qısaca məktubdan görünür ki, azad-

lıq  yolunda  ulu  babalarımızın  andına  sadiq  qalmış  və  onların 

layiqli nəslindəndir.

Stalinqrad uğrunda döyüşlərdə əbədi şöhrət qazanan Azər-

baycan oğulları çox idi. Bir döyüşdə altmış səkkiz faşisti məhv 

edən lənkəranlı balası Baloğlan Abbasov mahir snayperçi olub. 

Cəmi əlli bir gün döyüş cəbhəsində mərdliklə vuruşan baş ser-

jant yüz altı faşist qırmışdı. “İgidliyə görə” medalı ilə təltif olu-

nan Baloğlan Abbasov iyirmi üç yaşında 1942-ci ilin noyabr hü-

cumlarında qəhrəmanlıqla həlak oldu.

“Volqanın o tayında faşistlərə yer yoxdur. Onların ayağı Sta-

linqrada dəyməyəcək. Burdan Bakıya getmək iştahını faşistlərin 

gözündə  qoyacağıq”  amalı  ilə  döyüşən,  sərrast  atıcı  Baloğlan 

Abbasov qəhrəmanlıqla həlak olandan sonra “Qırmızı Bayraq” 

ordeni ilə təltif olundu.

Məşhur rus yazıçısı Pyotr Pavlenkonun 1943-cü ildə Moskva-

da “Baloğlan Abbasov” adlı çox maraqlı kitabçası nəşr olundu. 

Eloğlumuzun qəhrəmanlığından iftixar hissi duyan müəllif əsə-

rin sonunda yazırdı:

Əgər  azərbaycanlı  şair  qəhrəman  haqqında  mahnı  demək 

istəyirsə, qoy bu mahnını Baloğlan Abbasova həsr etsin. Həmin 

mahnı öz müəllifinə sonsuz şöhrət gətirər.

Əgər azərbaycanlı sədaqət andı içmək istəsə, qoy o, cəsarətlə 

Baloğlan Abbasovun adına and içsin.

Əgər o, bənzəmək istədiyi qəhrəmanın adını çəkmək istəsə, 

qoy cəsarətlə Baloğlan Abbasovun adını çəksin.

Rəssamlar! Mən sizdən Baloğlan Abbasov haqqında tablolar 

yaratmağı xahiş edirəm.

Heykəltəraşlar! Mən sizdən bu sadə igidin heykəlini yarat-

mağı xahiş edirəm.

Ey insanlar! İyirmi üç yaşında əbədiyyətə qovuşan Baloğlan 

Abbasovu unutmayın.


Şəmistan Nəzirli

461


İgidlik göstərib onunla kifayətlənən adam hələ qəhrəman 

deyildir; əsil qəhrəman o şəxsə deyirlər ki, başqalarını da Ba-

loğlan Abbasov kimi özünə bənzəməyə öyrətsin”.

Düşünürəm ki, yad bir millətdən olan yazıçının Azərbaycan 

oğlunun  misilsiz  qəhrəmanlığını,  şəxsiyyətini  necə  də  ölçüyə-

gəlməz dərəcədə təsvir edib. Oçerki oxuyanda istər-istəməz qü-

rur hissi duyursan ki, mənim xalqımın Baloğlan Abbasov kimi 

qəhrəmanı var. Qeyri-ixtiyari ürəyindən keçən bu sözləri deməyə 

bilmirsən: “Eşq olsun, Baloğlanı doğan anaya!”

Baloğlan  Mirzağa  oğlu  Abbasov  1919-cu  il  dekabrın  15-də 

Lənkəran rayonunun Sütəmurdov kəndində anadan olub. Kənd-

də ibtidai təhsil aldıqdan sonra o, 1939-cu ildə ordu sıralarına 

çağırılıb.  Müharibə  başlayanda  Ukraynada  döyüşlərdə  yetkin-

ləşdi, snayperlik sənətini səylə öyrəndi. Az müddətdə atıcı ala-

yında ən yaxşı nişançılardan biri oldu.

1942-ci  ilin  yayında  serjant  Baloğlan Abbasovu  ən  mühüm 

cəbhə olan Stalinqrad şəhərinin müdafiəsinə göndərdilər. Vzvod 

komandiri təyin olunan Baloğlan Azərbaycan oğulları ilə birgə 

qəhrəmanlıqla vuruşur, əla snayperçinin atdığı güllələr boşa çıx-

mırdı. Sərrast atıcı kimi diviziyada ad-san qazanan Baloğlan Ab-

basov həlledici əks-hücum zamanı 1942-ci il noyabrın 19-da ağır 

yaralanıb həlak oldu. Stalinqrad cəbhəsi Hərbi Şurasının qərarı 

ilə müharibə qəhrəmanı kimi Baloğlan Abbasovun adı əbədi ola-

raq qvardiyaçı diviziyasının şəxsi heyətin siyahısına daxil edildi.

Əlbəttə,  1942-ci  ildə  Stalinqrad  uğrunda  döyüşlərdə  Vətən 

sevgisi ilə faşistlərə qarşı mübarizə aparan təkcə serjant Baloğlan 

Abbasov deyildi. Arxiv sənədlərindən məlum olur ki, bu misli 

görünməyən vuruşmada iki mindən çox Azərbaycanın əsgər və 

zabit oğlu igidliklə döyüşmüşdür. Ən əvvəl, iki general eloğlu-

muzun Həzi Aslanovun və şuşalı general-mayor Yaqub Quliye-

vin  xidmətini  xüsusi  qeyd  etməliyik.  Onlar  Stalinqrad  döyüş-

lərində yüksək komandirlik məharəti və şəxsi igidlikləri ilə daha 

böyük şöhrət qazanmışlar. Hər iki generalımızın – Həzi Aslano-

vun 55-ci Əlahiddə Tank alayı və süvari korpus komandirinin 



General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları

462


müavini Yaqub Allahqulu oğlu Quliyevin 222-ci süvari alayı fa-

şist feldmarşalı Manşteynin tank ordusunun darmadağın edil-

məsində qeyri-adi döyüş məharəti göstərmişlər. Bu döyüş lərdəki 

əvəzsiz komandirlik rəşadətinə görə general-mayor Yaqub Quli-

yev Lenin ordeninə, Həzi Aslanov isə Sovet İttifaqı Qəhrəmanı 

kimi şərəfli ada layiq görüldü.

“Stalinqradın müdafiəsinə görə” medalı və “Qırmızı Ulduz” 

ordeni ilə iki min nəfərdən çox Azərbaycanın oğul və qızı təltif 

olundu. Onların sırasında mayor Teymur Nağdəli oğlu Bünya-

dov (sonralar general-mayor rütbəsinə layiq görüldü), kəşfiyyatçı 

Şamil  Hüseynov,  51-ci  qvardiya  diviziyasının  baş  rabitəçisi 

Əyyub Həmidov, qvardiya polkovniki Sovet İttifaqı Qəhrəmanı 

Xıdır Mustafayev, təyyarəçi Nuru Əliyev, Tacəddin Əfəndiyev, 

pulemyotçu-zabit Abdulla Axundov, topçu Qasım Hacıyev, Da-

vud Səfərov, avtomatçı Mikayıl Qəribov, Həmzə Sadıqov, zireh-

dələn Əli Hüseynov, təyyarəvuran topçu İbrahim Məmmədov, 

sanitar-həkim Bəhram Əsgərov Azərbaycan xalqının adına layiq 

qəhrəmanlıqla vuruşmuşlar.

Görkəmli dövlət xadimi, yazıçı-dramaturq Nəriman Nərima-

novun yeganə oğlu, qvardiya baş leytenantı Nəcəf Nərimanov 

(1919–8.09.1943)  Stalinqrad  döyüşlərində  igidlik  göstərmiş,  bi-

rinci dərəcəli “Vətən Müharibəsi” ordeni və “Stalinqradın müda-

fiə sinə görə” medalı ilə təltif olunmuşdur.

Əfsanəvi partizan Mehdi Hüseynzadə – Mixaylo 1942-ci ildə 

Stalinqrad  cəbhəsindən  ailəsinə  göndərdiyi  məktublarından 

birin də yazırdı: “Bu məktubu düşmən güllələri altında yazıram, 

burada şiddətli döyüşlər gedir, faşistlərin törətdiyi cinayətlərin 

həddi yoxdur. Biz hücuma hazırlaşırıq. Söz verirəm ki, son nəfə-

sə dək vuruşacağam, sizin başınızı ucaldacağam, ölsəm də qəh-

rəman kimi öləcəyəm. Mənim barəmdə eşidərsiniz. Hələlik sağ 

olun. Bu, mənim son məktubumdur!”

1942-ci ilin avqustunda Mehdi Hüseynzadə Stalinqrad yaxınlı-

ğındakı Kalaç rayonu uğrunda gedən döyüşlərdə ağır yaralana-

raq  əsir  alınmışdır.  Sonralar  həbs  düşərgəsindən  qaçan  Mehdi 



Şəmistan Nəzirli

463


Hüseynzadə – Mixaylo İtaliya və Yuqoslaviya dağlarında partizan 

hərəkatına  rəhbərlik  edərək  minlərlə  faşisti  məhv  etdi.  Özü  isə 

qəhrəmanlıqla həlak oldu və ölümündən sonra 1957-ci il aprelin 

11-də Sovet İttifaqı Qəhrəmanı kimi şərəfli ada layiq görüldü.

O  ağır  müharibə  illərində  məşhur  Azərbaycan  şairi  Seyid 

Məhəmmədhüseyn Şəhriyar “Stalinqrad qəhrəmanları” poema-

sını yazdı. Poemada şücaətlə döyüşən əsgər və zabitlərin qəh-

rəmanlığı böyük məhəbbət və səmimiyyətlə tərənnüm olunur.

Səməd Vurğun, Süleyman Rüstəm, Məmməd Rahiminin və 

Əhməd Cəmilinin yazdığı silsilə şeirləri də Stalinqradda faşist 

qoşunlarının darmadağın edilməsinə həsr olunmuşdur.

HƏZİ ASLANOVLA GÖRÜŞ

Tırtıllı tankların gur səsindən sonra dalbadal qumbara atıldı. 

Qumbaraların  gurultusu  torpağı  lərzəyə  gətirdi.  Kazarmanın 

qapıları  və  şüşələri  cingilti  ilə  yerə  töküldü.  Yuxudan  sərsəm 

oyanan əsgərlər komandirin gur səsini eşitdilər: – Müharibə! – 

deyə qışqıran gənc leytenant: – Silaha sarılın! – komandasını dal-

badal təkrar etdi.

1941-ci il iyul ayının 26-da Kiyev şəhəri yaxınlığında yerləşən 

dördüncü  mexanikləşdirilmiş  korpusun  tərkibində  iyirminci 

tank alayının əsgər və zabitləri yağı düşmənlə döyüşə girdi. Bu 

ölüm-dirim  savaşında  mərdliklə  vuruşan  alayda  bircə  nəfər 

həmyerlimiz vardı. O, iyirmi bir yaşı yenicə tamam olan bərdəli 

Qaçay Allahqulu oğlu Aslanov idi. Artıq ikinci il növbəti hərbi 

xidmətdə  olan  Qaçayı  alayda  hamı  nizam-intizamlı  bir  zabit 

kimi yaxşı tanıyırdı. 

Bütün Avropanı ayağa qaldıran Hitler Almaniyası ilk vaxtlar 

çox  sürətlə  irəliləyirdi.  Yaxın  Şərqə  yol  açmaq  istəyən  faşizm 

özünün “məğlubedilməz” ordu gücünü Stalinqrada yönəltmişdi. 

Ona görə də Ali Baş Komandanlıqdan gələn əmrə əsasən leyte-

nant Qaçay Aslanovun döyüşdüyü alay da Stalinqrad cəbhəsinə 



General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları

464


göndərildi.  Onların  alayı  şəhərin  qərb  hissəsindəki  Uşakovka 

kəndi yanında yerləşirdi. Döyüşlər beş ay idi ki, davam edirdi. 

Nə gecə, nə də gündüz vuruşma ara vermirdi. Tapşırıq çox qəti 

verilmişdi. Düşməni şəhərə buraxmamaq! Bir neçə döyüş əməliy-

yatında igid zabit kimi döyüşən Qaçay Aslanovun sinəsini “Qır-

mızı  Ulduz”  ordeni  bəzəyirdi.  Onu  hamı  “leytenant Aslanov” 

deyə çağırırdı.

Bir axşam Qaçayı alay komandiri podpolkovnik Vladimir Lit-

vinov torpaq qazmaya yanına çağırdı. Onun yanında orta boylu, 

suyuşirin qaraşın bir zabit də vardı. Litvinov gülümsünüb:

– Hə, həmyerlilər, Aslanovlar, tanış olun, – dedi və əlini Qa-

çayın çiyninə toxundurub, – bu da bizim igid Azərbaycan oğlu 

Aslanovumuzdu, – deyə podpolkovnikə təqdim etdi.

Yanağı sərt şaxtadan azca allanıb qızarmış qonaq podpolkov-

nik Aslanov əlini Qaçaya uzadıb:

– Tanış olaq, – dedi, – eloğlu, mən Həzi Aslanovam. Hər dəfə 

komandirinlə görüşəndə səni bolluca tərifləyir. Hətta zarafatla 

deyir ki, Həzi, sənin qardaşın leytenant Aslanov alayımızın fəx-

ridir.  Gəldim  ki,  səninlə  tanış  olum.  Çox  sağ  ol  ki,  xalqımızın 

başını uca edirsən.

Qaçay utancaq baxışlarını bilmədi harada gizlətsin, utandı-

ğından qızardı. Həzi Aslanov isə elə hey onu tərifləyirdi. Söh-

bətinə ara verər-verməz komandiri Litvinov onun şücaətindən 

danışırdı: 

– Həzi Əhəd oğlu, – deyirdi, – noyabrın 10-da, iki gün əvvəl, 

bizim leytenant Aslanovu səhər saat səkkizdə bölüyü ilə Ploda-

viti  kəndi  istiqamətində  kəşfiyyata  göndərdim.  Üç  saata  yaxın 

apardığı döyüş əməliyyatında düşmənin demək olar ki, bir rota-

sını yarıbayarı məhv edib geri oturtdu.

Həzi  Aslanov  bu  dəfə  doğma  ana  dilində,  canıyananlıqla 

dedi:

– Özünü gözlə, eloğlu, sən hələ çox cavansan. Neçə yaşın var?



– İyirmi iki, yoldaş podpolkovnik, – Qaçay nizami əsgəri qay-

dada cavab verdi.



Şəmistan Nəzirli

465


– Axı biz hələ sənin toyunda oynamalıyıq. Sənə bir böyük qar-

daş məsləhətim, çalış döyüş vaxtı bölüyünün arxasını boş qoyma, 

onda daha arxayın vuruşarsan, döyüş uğurun da artıq olar. Yaxın 

günlərdə bir cəbhədə vuruşacağıq. Mən çayın o tayında müdafiədə 

duran 55-ci əlahiddə tank alayının koman diriyəm. Mənim alayım-

da da sənin kimi qoçaq həmyerlilərimiz çoxdur. Amma sən burda, 

bu alayda tək-tənhasan. Darıxmırsan ki?

–  Nə  danışırsınız,  yoldaş  podpolkovnik,  heç  bu  frislərin 

əlindən darıxmağa vaxt var… İcazə verin, yoldaş podpolkovnik, 

bir söz də mən deyim. 

Həzi xoş təbəssümlə:

– Buyur! – dedi, – eşidirəm səni.

– Bax, siz məni tərifləyirsiniz. Mən yalnız alayımızda tanını-

ram. Sizi axı bütün ölkə, bütün Azərbaycan tanıyır, fəxr edir. Si-

zin Moskvaətrafı döyüşlərdə göstərdiyiniz qəhrəmanlığı bütün 

Azərbaycan mətbuatı qızılı hərflərlə yazır. Mən Vətəndən aldı-

ğım qəzetlərdə Sizin haqqınızda bolluca yazılar var. 

–  Qaçay,  eloğlu,  nə  poetik  danışığın,  nə  də  ləhcən  bizim 

Lənkəran, Astara  bölgəsinə  bənzəmir.  Bilmək  istərdim  mənim 

həmfamilim olan igid hansı bölgədəndir? Bilirsən niyə soruşu-

ram? Alayıma qayıdanda mənim “uşaqlarım” belə şeyin çox ma-

rağındadırlar, bilirəm ki, məni sorğu-suala tutacaqlar.

– Qarabağlıyam, yoldaş podpolkovnik, Aran Qarabağın Bər-

də rayonundanam. Kəndimin də adı Kələntərlidir. Xanlıq döv-

ründə bizim kənd Cavanşir xanlarının şəxsi mülkü olub. Tarixə 

Batmanqılınc adı ilə düşən igid Məmməd bəy Mehrəli bəy oğlu 

Cavanşirin kəndi olub.

Podpolkovnik Həzi Aslanov gülümsünüb:

– İcazə ver, səndən soruşmadan özünə deyim ki, sənin şeir 

yazmaq qabiliyyətin var. Bir də Qarabağlı olasan, yaxşı səsin ol-

maya, bunlar da varmı?

– Yeri gələndə, şair Səməd Vurğun demişkən, az-az uyduru-

ram…

– Səmədlə tanışlığın varmı?



General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları

466


– Yox, heç üzünü görməmişəm. Amma “Vaqif”ini və qoşma-

larını əzbərdən bilirəm.

– Ancaq mən yaxşı tanıyıram, ötən il Moskvada təsadüfən gö-

rüşdük. Restoranda birgə nahar etdik. Mən ona bir məktub da 

yazıb verdim. Özü şəxsən aparıb anam Nuşuya çatdırıb. Sağ ol-

sun, anam yazır ki, Həzi, oğlum, Səməd Vurğunun bizə gətirdiyi 

məktub  bizə  xeyli  təsəlli  verdi  sənin  barəndə…  Qaçay,  Allah 

qoysa, bu frislərin axırına çıxaq, müharibə qurtarsın, sənin toyu-

na Səmədlə gələrik… İndi mən getməliyəm, axşam toranı düşür. 

Sənə ən vacib tövsiyəm – döyüş vaxtı özünü qoru…

Podpolkovnik Litvinov gülə-gülə:

– Həzi Əhəd oğlu, sizin dili bilməsəm də danışığınızın abı-

havasından belə başa düşdüm ki, qohum çıxdınız. Mən buna çox 

şad oldum.

Ayağının birini qaçaraq qoyub getmək istəyən Həzi Aslanov 

geriyə dönüb gülə-gülə dedi:

– Biz azərbaycanlılar harada yaşayıb işləməyimizə baxmaya-

raq, bir ananın, bir atanın övladlarıyıq. Vladimir Pavloviç, çox 

sağ ol, məni həmyerlimlə tanış etdin. Sənə çox-çox təşəkkür edi-

rəm. Yaxın günlərdə səndən bir dost xahişim olacaq. Belə maraq-

lı zabit cəbhədə azdı. Mən uşaqlıqdan şeir, musiqi vurğunuyam. 

Vətənimdən də xeyli vaxtdı ayrılmışam. Oraya ancaq iki ildən 

bir məzuniyyət vaxtı gedə bilirəm. Əgər mümkün olsaydı, gənc 

leytenant Aslanovun mənim alayıma keçməsinə icazə verərdin. 

Onunla bu qısaca söhbətimizdən hiss etdim ki, Azər baycan tari-

xini, incəsənətini yaxşı bilir.

Podpolkovnik Litvinov dedi:

– Narahat olmayın, Həzi Əhəd oğlu, sənədlərini hazırlayıb 

günü sabah göndərərəm. Açığını deyim, belə qoçaq, nizam-inti-

zamlı zabiti hər komandir əlindən verməz. Neyləmək olar, arada 

dost xahişi var, ona əməl etmək borcumuzdur. 

Pəhləvan cüssəli, qaraşın Həzi Aslanov kefi durulmuş halda 

bir-iki addım geriyə atıb dostu Litvinovun əlini sıxıb təşəkkür 

etdi.


Şəmistan Nəzirli

467


– Çox sağ ol ki, – dedi, – dost xahişini yerə salmırsan. Hələlik, 

görüşənə qədər.

Həzi Aslanov gedəndən sonra podpolkovnik Litvinov fikirli-

fikirli qazmaya göz gəzdirdi. Elə bil iki aydan çox yaşadığı ko-

mandir qazmasını ilk dəfə görürdü:

– Hə, kiçik Aslanov, – dedi, – bəxtin açıldı, gedirsən eloğlu-

nun  yanına,  bunun  hamısı  sənin  əla  xidmətinə  görədir.  Həzi 

Əhəd oğlu qoçaq komandir və gözəl insandır. Gördün, beş-üç 

kəlmə kəsməklə elə ilk görüşdən sənə həm zabit, həm də insan 

kimi rəğbət bəslədi. İnanıram, sən leytenant Aslanov, orada həm 

bizim, həm də Həzi Əhəd oğlunun alayının adını şərəflə doğrul-

dacaqsan.  İcazə  verirəm,  sabahdan  hazırlaş.  Həzinin  alayında 

qulluq etməyə yola düşəcəksən. Nə fərqi var, orada da Vətəni 

müdafiə edəcəksən. Bu barədə elə bu axşam rota komandirinə 

məlumat ver. Gedə bilərsən! – deyib podpolkovnik Litvinov ona 

bir  daha  uğur  dilədi.  Birdən  gülümsünüb:  –  Hələ  bir  an  ayaq 

saxla  görüm,  Aslanov,  amma  müharibədən  sonra  Həzi  Əhəd 

oğlu ilə məni Azərbaycan plovuna qonaq etməyi unutma ha…

Leytenant Qaçay Aslanov:

– Oldu, yoldaş komandir, – deyib, sağ əlini gicgahına aparıb 

əsgəri  qaydada  xudahafizləşməyə  icazə  istədi.  –  Allah  qoysa, 

frislərin axırına çıxaq, müharibə qurtarsın. Süfrədə Gəncə kon-

yakı  olmaq  şərtilə Azərbaycanda  qonağımız  olarsınız,  –  deyib 

yeraltı qazmadan çıxdı.



General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları

468


GENERAL HƏZİ VƏ QAÇAY ASLANOVLAR  

STALİNQRAD DÖYÜŞLƏRİNDƏ

“Biz Stalinqrad altındakı döyüşlərdə tanış olduq. 

O vaxt Həzi tank alayının komandiri idi. Həzi Asla-

novun  alayı  feldmarşal  Manşteynin  qoşun  qruplaş-

ması ilə ölüm-dirim mübarizəsi aparırdı. Bu döyüşdə 

Həzi  Aslanovun  alayı  hünərlə,  bacarıqla  vuruşaraq 

düşmənin 17 tankını, çoxlu döyüş texnikasını və piya-

dasını  məhv  etmişdi.  Sovet  İttifaqı  Qəhrəmanı  kimi 

yüksək ad Həzi Əhəd oğluna həmin vaxt verilmişdi”.

A.İ.BELOV,

SSRİ Rabitə Qoşunları Marşalı

Həzi Aslanovun tankçıları zirzəmisində faşist divi-

ziyasının qərargahı yerləşən binanı tutdular. Biz, as-

lanovçular, bir neçə zabiti əsir alıb, mühüm sənədlər 

əldə  etdik.  Faşist  diviziyasının  komandiri  öldürül-

müşdü.

Podpolkovnik Həzi Aslanov düşmən birləşməsinin 

qərargahında  stulda  əyləşərək  bizə  dedi:  “Qiyamət 

etdiniz,  qardaşlar!  Əhsən,  sizlərə!”  Bizə  qələbə  qa-

zandıran bu sözlərdəki etibar, coşqun məhəbbət idi. 

Bu tükənməz hünər və cəsarət idi. Düşmənin 20 yara-

lı, 75 zədələnmiş tankını, 100 avtomaşınını, 6 uzaq-

vuran topunu, çoxlu minomyot və avtomatlarını ələ 

keçirmişdik. Bundan əlavə ərzaq və döyüş sursatı ilə 

dolu  iki  anbar  tutmuşduq.  Onlarca  əsgər  və  zabiti 

əsir almışdıq.

A.Xarin,

Ehtiyatda olan qvardiya

baş leytenantı, Aslanovçu

Şəmistan Nəzirli

469


Stalinqraddan  söhbət  düşəndə  1942-ci  il  dekabrın  17-də  və 

18-də olan həlledici döyüş günlərini ehtiyatda olan qvardiya ma-

yoru Qaçay Aslanov heç cür unuda bilmirdi.

Müharibədən sonra həmin döyüş günlərini yada salan vete-

ran  Qaçay Aslanov  şöhrətli  generalımız,  iki  dəfə  Sovet  İttifaqı 

Qəhrəmanı Həzi Aslanovla həmin həlledici döyüşlərdə olan epi-

zodu qısaca yazdı. O yazırdı: “Əməliyyat başlamazdan bir neçə 

saat əvvəl məni briqada komandiri polkovnik N.N.Belıy yanına 

çağırdı:

– Yoldaş baş leytenant, – dedi, – siz ixtisasca həkimsiniz və 

aldığım  məlumata  görə  pis  zabit-döyüşçü  deyilsiniz.  Koman-

danlıq sizə belə bir tapşırıq verir. Növbəti başlanacaq döyüş vax-

tı  komandiriniz  podpolkovnik  Həzi  Aslanovu  addım-addım 

izləyib onun müdafiəsinə başınızla cavabdeh olursunuz.

–  Oldu,  yoldaş  polkovnik,  –  dedim,  –  icazə  verin  tapşırığı 

yerinə yetirmək üçün mürəxxəs olum. 

Əlbəttə, bu tapşırıq mənim ürəyimcə idi. Bu günə qədər şöh-

rətli eloğlum Həzi Aslanovla ara-sıra görüşürdümsə, indi onun-

la  birgə  addımlamaq  mənə  qismət  oldu.  Bu  barədə  Həzinin 

yavə rinə  məlumat  verdim.  Yavər  gülümsünüb  dedi  ki,  sizə 

qərargah rəisinin təklifi ilə bu məsul vəzifə tapşırılır.

Dekabrın  17-də  döyüş  meydanında  düşmən  ordusundan 

çoxlu  öldürülən  və  yaralanan  olmasına  baxmayaraq,  faşistlər 

üzə rimizə  yeni  qüvvə  göndərməkdə  davam  edirdi.  Texnika 

cəhət dən sayı çox olan düşmən qoşun hissələrimizi mühasirəyə 

almaq xəyalına düşmüşdü. Vəziyyətimiz qorxulu anlara yaxın-

laşırdı. Ona görə də briqada komandiri polkovnik Belıy ehtiyat-

da saxlanan 55-ci tank alayının komandiri, podpolkovnik Həzi 

Aslanova belə bir əmr verdi:

– İndi sizin növbənizdi, – dedi. – Bizi bu ağır vəziyyətdən çı-

xarmağa yalnız sizin komandanlıq etdiyiniz alay qadirdir. Ümi-

dimizi  sizə  bağlamışıq.  Çünki  bizə  köməyə  gələn  ikinci  zərbə 

artilleriyası (həmin artilleriyanın komandanı o vaxt general-pol-

kovnik Radion Malinovski idi) hələ də gəlib çatmayıb. Alayınız-

da olan 35 tankın hamısı texniki cəhətdən tamamilə sazdı.


General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları

470


Alayımız  dördüncü  mexanikləşdirilmiş  korpusun  sərənca-

mında  olduğuna  görə  komandan,  general-leytenant  Viktor  Ti-

mofeyeviç Obuxova bu barədə məlumat verdilər. Razılıq alınan-

dan sonra qarşıdakı çətin, əzablı, həm də çox məsuliyyətli döyüşə 

girməyə əmr verildi. Həmin anlarda mən QAZ-67 markalı zireh-

li maşının yanında dayanmışdım. Komandanlığın məntəqəsində 

nə danışılırdısa, hamısını aydınca eşidirdim.

Podpolkovnik Həzi Aslanov həmişə olduğu kimi komandir 

tankına mindi. Əlindəki kiçik göy və qırmızı bayraqlarla alayın 

və tankların arxasınca irəliləməsinə işarə verdi. Həzinin işarəsi 

ilə alay ön cəbhəyə irəliləmək əvəzinə döyüş meydanının sol ci-

nahına doğru hərəkət etdi.

Faşistlər ilk vaxtlar bizi sox sıxışdırırdılar. Hər yer top və pu-

lemyot atəşinə tutulurdu. Bizdən tələfat get-gedə çoxalırdı. Artıq 

bir neçə tankımızı da yandırmışdılar. Hamımız ölümün gözünə 

dik  baxırdıq.  Sanki  canımızda  qorxu  hissi  ölmüşdü.  Andımız 

belə idi: əsir düşməmək, mövqedən bir addım da geri çəkilməmək. 

Bu, komandirimiz Həzi Aslanovun əmri idi. Dalınca da sərt səslə 

belə dedi: Əlbəyaxa döyüşə hazır olun! 

Alayımız komanda məntəqəsindən xeyli uzaqlaşıb Salsk çö-

lünün qərb istiqamətinə çatdı. Düşmən burda dayanmışdı. Çöllər 

dizə qədər qarla örtülü idi. Əsgər və zabit heyətinin hamısı ağ 

plaş-çadır geyinmişdi. Bəzi açıq yerlərdə sürünə-sürünə gedir-

dik. Topların lülələri ağ rənglə boyanmışdı. Qarın üzərində qara 

cığır qalmamaq üçün tankın keçdiyi yolu, ləpirləri və izləri qarla 

örtürdük.  Bunların  hamısı  düşmən  təyyarələrindən  gizlənmək 

üçün  komandirin  əmrilə  olunurdu.  Faşist  təyyarələri  göylərə 

nərə salır, havanı yararaq arabir mərmi tökürdü. Tez-tez atılan 

fişənglər də göydə cövlan edirdi. Bizim alaya və qonşu hissələrə 

tapşırılmışdı ki, Fon Paulsun Stalinqrad yaxınlığında mühasirəyə 

düşmüş  qoşunlarına  köməyə  gəlmək  istəyən  feldmarşal  Fon 

Manşteynin  böyük  tank  və  motorlu  qüvvələrinin  qabağını 

kəssin. Hitler yeni göndərdiyi canlı qüvvə ilə bərabər 300-dən 

çox “Pələng” adlı ağır tanklar və xeyli zirehli maşınlar da buraya 

yeridilmişdi. Kəşfiyyat xəbər gətirmişdi ki, hər iki faşist qoşunla-


Şəmistan Nəzirli

471


rının  cəhd  edib  birləşmək  istədikləri  ara  məsafəsi  qırx  beş-əlli 

kilometr  idi.  Bizim  alay  və  bir  neçə  başqa  hərbi  qüvvələr  bu 

məsafədə  döyüş  aparmalı  və  onlara  birləşməyə  imkan  vermə-

məliydi.  Burada,  Salsk  çölündə  düşmənlə  ölüm-dirim  savaşı 

gözlənilirdi.

Komanda məntəqəsindən hey çağırırdılar: “Çayka, çayka, ca-

vab  ver,  hardasan?”  Bu,  komandirimiz  Həzi Aslanovun  məxfi 

adı idi. Nədənsə, komandir susur, hiss olunurdu ki, bərk fikirli-

dir, nəyisə ölçüb-biçir.

Düşmən uzaqlardan arabir onlara tərəf atırdı. Həzi Aslanov 

sakit səslə dedi:

– Əclaflar deyəsən gəlişimizdən duyuq düşüblər. 

O, zabit heyətini çox da böyük olmayan yarğana yığdı. Bura-

da yarı yerə batmış qayanın altını özümüzə sığınacaq elədik. Ko-

mandir: – Hə, – deyə üzünü zabitlərə tutdu. – Vəziyyət belədi. 

Əgər biz düşmənlə üzbəüz döyüşə girsək, sayca çox olan faşistlər 

bizim  alayı  məhv  edə  bilər.  Ona  görə  də  belə  fikirləşirəm  ki, 

düşmənə yalnız sağ cinahdan və arxadan hücum etmək lazım-

dır.  Çünki  alman  tanklarının  yan  zirehləri  cinahdan  zəif  olur. 

Həm də motor yerləşən hissə sağ cinahdan daha asan nişangaha 

gəlir. Xəbərdarlıq edirəm, mənim işarəm olmadan heç kəs atəş 

açmasın. Vəziyyət çox mürəkkəb və məsuliyyətlidir. Tanklarımı-

zın  əsas  qrupu  sağdan  düşmənin  arxasına  keçəcək.  Bu  qrupa 

özüm rəhbərlik edəcəm.

Volkov soyadlı mayor Həzi Aslanova müraciət edib dedi:

– Yoldaş podpolkovnik, icazə verin soruşum. Siz nə üçün ci-

nah atəşinə üstünlük verirsiniz?

Həzinin güləş sifəti bir anda ciddiləşdi. Ayağını bərkdən daşa 

vurub üstünün qarını təmizlədi.

–  Bilirsiniz,  –  dedi,  –  mən  ilk  hərbi  təhsilimi  Bakı  hərbi 

məktəbində almışam. Orda bizim müəllimlərimiz məşhur gene-

ral Səməd bəy Mehmandarov, Əli ağa Şıxlinski və topoqrafiya 

generalı İbrahim ağa Vəkilov idi. Başqa müəllimlərimiz də vardı. 

Artilleriya  generalı  Əli  ağa  Şıxlinski  bizə  döyüş  taktikasından 

mühazirə oxuyanda həmişə deyirdi:


General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları

472


–  Cinahdan  atılan  bir  top  öndən atılan  iki  topun  işini  görə 

bilər. Ona görə də döyüş vaxtı topları və tankları elə yerləşdirmək 

lazımdır ki, hər bir hədəfə ya cinahdan, ya da çəpinə atəş açmaq 

mümkün olsun.

General Şıxlinski Port-Arturda, Dünya müharibəsində iştirak 

eləmişdi.  “Artilleriya  allahı”  kimi  ad-san  qazanmışdı,  böyük 

təcrübəsi vardı. Onu da xüsusi qeyd edərdi ki, almanlar cinah 

döyüşündən  çox  zəifdirlər.  Onlar  üstünlüyü  həmişə  ön  xəttə 

verirlər. Bu da onların lovğalığından irəli gəlir. Cinahı və arxanı 

isə boş qoyurlar. General həmişə deyərdi ki, müharibədə cinah 

döyüşü yüz faiz olmasa da, səksən faiz qələbə deməkdir.  

Alay katibi Qolovaşşenko:

– Yoldaş komandir, – dedi, – nə qədər ki, ayazlı günəş var, qar 

yağmır. İcazə verin, biz zabitlər xəritəni yenə gözdən keçirək.

– Buyurun, – deyib geri çəkilən Həzi bilmədən mənə toxun-

du. Qolumdan yapışıb çox səmimi gülümsündü. Onun yaraşıqlı, 

qaraşın üzünə elə bil işıq seli yayıldı. Bir az əvvəlki fikirli Həzi 

Aslanovdan  indi  əsər-əlamət  yox  idi.  –  Necəsən,  eloğlu,  qorx-

mursan ki? Axı bu, sənin ilk döyüşün deyil…

Mən əsgəri qaydada farağat vəziyyətdə dayanıb: 

– Yox, – dedim, – yoldaş komandir, qorxmuram. Qorxan za-

bitin burda nə işi var…

– Hə, balaca Aslanov, unutma ki, Vətən uğrunda, Azərbaycan 

naminə döyüşə gedirik. Onu da bil ki, faşist köpəkləri burdan 

Bakıya, Qafqaza girmək ümidindədirlər. Əlindəki silah ana və 

bacılarımızın namusunu qorumaq üçün sənə verilib. – Əlini qur-

şağımdakı xəncərin üstünə qoyub: – Sənə bu xəncəri nahaq yerə 

bağışlamamışam. Güllən qurtaranda bax, bu xəncəri dəstəyinə 

qədər faşistin ürəyinə soxmamış döyüşdən çıxma. Xoşum gəldi 

cavabından.  Çox  ürəkdən  dedin  ki,  qorxmuram.  Həmişə  belə 

nikbin və cəsur ol! Onu bil ki, qorxu ilə düşmən üstünə gedən 

istər zabit, istərsə də əsgər olsun, heç vaxt qələbə qazana bilməz. 

Müdriklərimiz  haqlı  deyiblər  ki,  qorxaq  gündə  yüz  dəfə  ölər, 

mərd isə bir dəfə həlak olar. Di, Allah amanında…



Şəmistan Nəzirli

473


* * *

Üzbəüz  həmlə  nə  qədər  cazibədar  olsa  da,  mən 

düşmənin cinahlarına zərbə endirməyi həmişə üstün 

tuturam… Məlumdur ki, alman maşınlarının yan zi-

rehi  ön  zirehindən  xeyli  kövrəkdir.  Buna  görə  də 

hitlerçiləri  məcbur  etmək  lazımdır  ki,  tankların 

kövrək yerlərini bizə tərəf çevirsinlər…

Düşmənin cinahlarını axtarmaq və ona həmişə ən 

zəif yerindən zərbə endirmək asan iş deyildir, bunun 

üçün hər bir komandir böyük zəhmət çəkməli, zirək 

və təmkinli hərəkət etməlidir.

Sovet İttifaqı Qəhrəmanı, qvardiya podpolkovni-

ki Həzi Aslanovun “Faşistlərə cinahdan zərbə endir-

mək döyüşdə əsas məqamdır” məqaləsindən, “Prav-

da” qəzeti, 27 dekabr 1942-ci il

Döyüş mövqeyi sağ cinahda yerləşən “Səkkiz mart” sovxozu 

yaxınlığındakı Aksay  və  Mışkov  çayları  istiqamətinə  çıxarıldı. 

Oradan da faşist tanklarına, arxadan və sağ cinahdan qəflətən 

hücuma  başladıq.  Hücuma  rəhbərlik  edən  Həzinin  üzü  cid-

diləşmişdi. O, səbir və təmkinlə gah xəritəyə baxır, gah da rota 

komandirlərinə əmr verirdi. “Çayka” – Həzi döyüşün uğurların-

dan razı qaldığı onun yaraşıqlı simasında oxunurdu. Ona görə 

də  ilk  dəfə  döyüşün  uğurları  haqqında  korpus  komandirinə 

məlumat verdi. Artıq faşistin iri gövdəli, ağır “Pələng” tankları 

yanırdı. Faşist əsgər və zabitləri bağırışa-bağırışa o yan-bu yana 

qaçırdılar. Düşmənin pis və çıxılmaz vəziyyətə düşməsi açıq-ay-

dın Salsk çölündə görünürdü. Döyüşün üçüncü günü bizim alay 

düşmənin  xeyli  canlı  qüvvəsini  əsir  götürüb  on  yeddi  tankını 

yandırmışdı. Yadımdadı, əsir frislərdən biri rusca qışqıra-qışqıra 

yalvarırdı: “Ey rus, mən soyuqdan donuram. Al avtomatı, mənə 

papaq ver” – deyirdi.


General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları

474


Biz inamla irəliləyib atəşi daha da gücləndirdik. Yandan artil-

leriya, arxadan və öndən düşmənə qarşı atəşi bir an da olsa da-

yandırmırdıq.  Döyüş  meydanı  alov  və  tüstüyə  bürünmüşdü. 

Düşmənin  yanan  tankı,  hərbi  sursatı  məşəl  kimi  alov  saçırdı. 

Qarlı çölün hər addımında faşist meyiti vardı. 

Sevinirdik ona görə ki, nal şəklində mühasirəyə alınmış Sta-

linqradı düşmən ala bilməyəcək. Kiçik fasilə vaxtı hava radio-

sunda  Həzinin  yenə  səsi  eşidildi.  “Çayka” Aslanov  səkkizinci 

briqadanın “Sokol”una raport verirdi. O deyirdi ki, artıq üçüncü 

gündür vuruşuruq. Bu gün axşamüstü mənim tankımı vurdular. 

Onun  bu  xəbərinə  general-leytenant  B.Obuxovun  bir  az  acığı 

tutdu. General dedi ki, nə üçün özünü nişangah etmisən? Sənin 

vəzifən  komandanlıq  etməkdi.  İndi  bu  uzaq  məsafədən  sənə 

necə kömək edək? Həzi cavabında dedi ki, narahat olmayın, tan-

kımın döşəməsində olan qapı salamatdı, onu açıb təmir edəcəyik. 

Elə  də  oldu.  Düşmən  mərmisi  Həzinin  tankının  sağ  tırtılının 

təkərini vurub sıradan çıxartmışdı. Ona görə də tankın döşəmə-

sində  olan  qapını  açıb  tırtılı  çıxartdıq.  Bir  fraksionla  “Səkkiz 

mart” sovxozuna kimi getdik, orda əsaslı təmir etdik.

Döyüşün  dördüncü  günü  alayımız  çoxlu  döyüş  sursatı  və 

qənimət  ələ  keçirdi.  Hitlerin  sədaqətli  feldmarşalı  Manşteynin 

tank qoşunları, general Qotun tank qrupu Azərbaycanın otuz iki 

yaşlı igid oğlu, podpolkovnik Həzi Əhəd oğlu Aslanovun qeyri-

adi komandanlığı ilə darmadağın edildi.

1942-ci  il  dekabrın  18-də  alayımız  Verxne-Kumsk  xutoru 

ətrafında daha bir yaddan çıxmaz döyüş apardı. Salsk çölündən 

qaçıb canını qurtaran faşist əsgər və zabitləri general Qotun baş-

çılığı  ilə  gəlib  burda  cəmləşmişdilər.  Beş  gün  gecə-gündüz 

Həzinin  burda  apardığı  döyüşlər  daha  uğurlu  oldu.  Ağ  qarlı 

çöldə faşistlərin meyitinə, yandırılmış tankın və zirehli maşınla-

rın  burulub  göyə  qalxan  alovunun  qalın  qara  tüstüsünü  lap 

uzaqlardan görmək olurdu.

Bununla da Stalinqrad cəbhəsində zəfər çalınmasının labüd 

olduğu bir daha öz təsdiqini tapdı. Həmin gün – 1942-ci il dekab-



Şəmistan Nəzirli

475


rın 18-də Ali Baş Komandan Stalinqrad döyüşçülərinə belə bir 

teleqram göndərdi: “Sizin inadlı döyüşlərinizlə fəxr edirəm. Bir 

addım da geriyə çəkilməyin. Döyüşdə fərqlənən əsgər, zabit və 

komandirləri Dövlət mükafatına təqdim edin. İ.Stalin” (Sitat Bö-

yük Vətən müharibəsi illərində Stalinqrad Vilayət Partiya Komitəsinin 

birinci katibi və şəhər partiya komitəsi katibi A.S.Çuyanovun “Stalinq-

rad gündəliyi” (1941-1943) kitabından götürülüb. Volqoqrad, 1979-cu 

il, səh. 332).

Qvardiya mayoru Qaçay Aslanovdan az da olsa çox səliqəli 

arxiv qalıb. Sənədləri, fotoşəkilləri, general Həzi Aslanovla gö-

rüş lərini və xatirələrini ötəri də olsa yazıb saxlayıb. Amma bəzi 

veteranlar  kimi  özünün  qəhrəmanlığını  heç  yerdə  şişirtmə yib. 

Halbuki araşdırmalardan məlum olur ki, o, Kiyev, Stalinqrad və 

Belarusiya döyüşlərində şücaətlə vuruşub. 

Təvazökarlıqdan  sağlığında  da  bu  barədə  mətbuatda  çıxış 

etməyib.  Yalnız  döyüş  dostu  mayor  Boris  Qradusdan  aldığı 

məktubdan  sonra  müharibə  haqqında  xatirələrini  yazıb.  Bu 

sənəd və xatirələr arasında Qaçay Aslanovun Ali Baş Komandan 

Stalin haqqında böyük məhəbbətlə yazdığı bir epizoda da rast 

gəldik. O yazır:

“…Stalinqrad faşistlərdən tamam təmizləndikdən sonra seç-

mə qvardiyaçı zabitlərdən bir rota təşkil etdilər. Məni də təlimat-

landırıb bu rotaya göndərdilər. Məlumat verdilər ki, Ali Baş Ko-

mandan şəhərə baxmağa gələcək. Yeni təşkil olunmuş rota Stali-

nin mühafizəsində dayandı.

Tehran Konfransından qayıdan Stalin Bakıdan keçib yolüstü 

Stalinqrada  gəldi.  Stalin  dağılmış  şəhərə,  Paulyusun  keçmiş 

qərar gahına və küçələrə tökülüb qalmış yığın-yığın faşist dəbil-

qələrinə baxdı. Dərindən köksünü ötürüb:

– Eh, bədbəxt qaliblər… Bu dəbilqələr də hansısa başda olub? 

Amma biz şəhəri əvvəlkindən də gözəl, yenidən tikəcəyik. Xal-

qımızla birgə hər şeyi yenidən yaradacağıq!

Stalinin maşını uçub dağılmış küçələrlə və çoxlu yandırılmış 

faşist  texnikasının  qalaqları  arasından  irəliləyirdi.  Ali  Baş  Ko-


General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları

476


mandanın  maşını  sərt  döngələrin  birində  qarşıdan  gələn  yük 

maşını ilə toqquşdu. Yük maşınının sürücüsü yerə düşəndə gör-

dük qadındır. Biz yük maşınını və sürücü qadını dərhal müha-

sirəyə aldıq. Stalin də maşınından düşdü. Stalini tanıyan sürücü 

qadın qorxusundan əsə-əsə ağlamağa başladı. Stalin yaxınlaşıb 

onu sakitləşdirdi, təsəlli verib dedi:

– Siz ağlamayın… bizim maşın zirehlidir, ona heç nə olmadı. 

Siz  çalışın  öz  maşınınızı  düzəldin.  –  Ağlayan  qadının  başını 

sinəsinə sıxıb onun saçını tumarladı.

Bu vaxt hardansa bir milis işçisi gəlib çıxdı. Stalin milisin qa-

dına hirslə baxdığını görüb:

– Sizin onunla işiniz olmasın, ona toxunmayın. Sürücü qadın 

günahkar deyil, ona kömək edin maşınının əzilən yerini düzəlt-

məyə… – deyib maşına oturdu. Şəhərin başqa küçələrinə baxma-

ğa getdi”.

İstefada olan qvardiya mayoru Qaçay Aslanovun şəxsi arxi-

vində  qayğı  ilə  qoruyub  saxladığı  bir  cəbhə  qəzeti  də  var: 

“Сталинское знамя” qəzeti 1942-ci il dekabrın 29-da öz səhifə-

lə rində  Həzi  Aslanovun  rəhbərlik  elədiyi  alayın  fəaliyyətinə 

səxavətlə  yer  verib.  Qəzetdə  oxuyuruq:  “Stalinqrad  cəbhəsinə 

hücum başlandıqdan sonra Həzi Aslanovun tankçıları düşməni 

əzərək və təqib edərək döyüşdə daha böyük şöhrət qazandılar. 

Bir aya qədər davam edən döyüşlərdə podpolkovnik Həzi Asla-

novun  alayı  faşistlərin  45  tankını,  9  minaatan  batareyasını, 

14 tank vuran topunu, 12 səhra topunu, 42 taxta-torpaq atəş nöq-

təsini  və  müxtəlif  yüklə  dolu  50  avtomobilini  məhv  etmişdir. 

Düşmənin 2000-ə qədər əsgər və zabitini qırmış, 700 hitlerçini 

əsir götürmüşdür. Tankçılar alayı 125 yük avtomobilini və trak-

toru, 12 minik avtomobilini, 30 motosikletini, 80 araba müxtəlif 

yükünü, bir araba döyüş sursatını, bir anbar ərzağı, çoxlu sayda 

hərbi geyim və başqa hərbi ləvazimatı ələ keçirmişlər”.

1942-ci il dekabrın 22-də podpolkovnik Həzi Aslanovun 55-ci 

əlahiddə tank alayının bir qrup əsgər və zabiti dövlət mükafatı 

ilə təltif edildi. Komandir H.Aslanova Sovet İttifaqı Qəhrəmanı 



Şəmistan Nəzirli

477


kimi  yüksək  ad  verildi.  O,  həm  də  polkovnik  rütbəsi  ilə  təltif 

olundu.


Generalın sadiq zabiti baş leytenant Qaçay Aslanov isə Sta-

linqrad döyüşlərindəki hərbi fəaliyyətinə görə 1942-ci il dekab-

rın 18-də “Qırmızı Ulduz” ordeni və “Stalinqradın müdafiəsinə 

görə” medalı ilə təltif olundu. 

Müharibədən neçə illər keçməsinə baxmayaraq Həzi Aslano-

vun  55-ci  Əlahiddə  tank  alayının  Verxne-Kumski  yaşayış 

məntəqəsi uğrunda apardığı ağır döyüşlər unudulmadı. Marşal 

S.S.Biryuzov 1966-cı ildə “Ağır illər” kitabının 116-cı səhifəsində 

yazır: “Aslanovçuların hər bir döyüşçüsü əsil pəhləvan idi. Onlar 

öz  mövqelərini  bir  neçə  gün  idi  ki,  qəhrəmanlıqla  müdafiə 

edirdilər.  Əlli  beşinci  Əlahiddə  tank  alayının,  habelə  onlara 

kömək edən topçuların və minomyotçuların mətanəti sayəsində 

ordumuzun ön hissələri düşməni altı saat qabaqlayıb dekabrın 

18-də axşamüstü Mışkova çayına çatdılar və onun şimal sahilində 

qabaqcadan hazırlanmış müdafiə mövqeyini tutdular. Dekabrın 

19-da  sübhçağı  isə  Mışkova  xəttində  döyüşlər  öz  kulminasiya 

nöqtəsinə çatdı”.

Həmin  günlərdə  hadisələrin  iştirakçısı,  Cənub-Şərq  cəbhə-

sində siyasi idarənin rəisi, general-mayor P.İ.Popov yazır: “Pod-

polkovnik  H.Ə.Aslanovun  komandanlıq  etdiyi  55-ci  Əlahiddə 

tank alayının tankçıları müstəsna rəşadət göstərdilər. Dördüncü 

mexanikləşdirilmiş  korpusun  başqa  hissələri  ilə  birlikdə  alay 

düşmənin  on  iki  həmləsini  qəhrəmanlıqla  dəf  etdi.  Faşistlərin 

qüvvələri  alayın  qüvvələrindən  üç-dörd  qat  üstün  idi.  Lakin 

mərd “Aslanovçular” davam gətirdi” (P.İ.Popov. “Söz də döyüş-

çüdür”.  “Stalinqrad  vuruşması”  məqalələr  məcmuəsi,  Volqoq-

rad, 1970, səh. 117).

Yüz qırx gün fasiləsiz davam edən Stalinqrad döyüşlərində 

düşmənin 22 diviziyası, iki tank korpusu məhv edildi. Doxsan 

bir min hitlerçi, iki min beş yüz zabit, iyirmi üç faşist generalı və 

Hitlerin güvəndiyi feldmarşal Paulyüs əsir alındı.


General Əli ağa Şıxlinski və silahdaşları

478


Yüklə 2,52 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   25   26   27   28   29   30   31   32   33




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin