Toshkent davlat agrar umversiteti qalandarov muxitdin maxmudovich



Yüklə 12,21 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə91/99
tarix20.09.2023
ölçüsü12,21 Mb.
#145712
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   99
Manzarali bog\'dorchilik.Qalandarov M.M

0 ‘NINCHI BO‘LIM
XVI bob. Manzarali o‘simliklarni parvarishlash ishlari
Ko‘kalamzor hududlarda yashil o‘simliklar yanada joziba- 
dor ko‘rinishga ega bo‘lishida ulami parvarishlash ishlarining 
о‘mi beqiyosdir. Parvarishlash ishlari daraxt turlari bo‘yicha 
ulaming yoshini e’tiborga olib bajariladi. 0 ‘z vaqtida ekilgan 
ko‘chatlarda vaqtida sug‘orish, ko‘chatlar atrofini yumshatish, 
ozuqa moddalar berib borish, kasallik va zararkunandalardan hi­
moya qilishdan iborat bo‘ladi.
4-jadval
Daraxtzorlarni yoshi bo‘yicha parvarishlab, kesish
ishlarini o‘tkazish turlari
Kesish
ishlarining
turlari
Daraxtzorlar yoshi (yilda)
N ina barglilar
Yaproq barglilar
Qarag‘ay,
mojjevelnik
(yel)
Pista,
yong‘oq,
eman
Qayrag'och,
za-rang, akatsiya,
qayin, olmalar
Terak, tol,
olcha, turanga
Daraxtlar ichiga
yorug'lik tushirish
2 0 yilgacha
20
10
5
Daraxtlarda tozalash
o ‘tkazishda
21-40
21-40
11-20
6-10
Daraxtlami shakllantirish
b o ‘yicha kesish
41-80
41-80
21-40
11-20
O ltib kesish
81 dan yuqori
81 dan
yuqori
41 dan yuqori
21 dan yuqori
Daraxtzorlarining yoshiga qarab quyidagi parvarishlash -
kesish ishlari bajariladi: daraxtzorlar ichiga yomg‘lik tushirish, 
yosh daraxtlarda tozalash ishlarini o‘tkazish, daraxtlaming
210


yaxshi o‘sib, rivojlanib shaklga ega bo‘lishi uchun kesish, 
tashlab kesish.
Manzarali daraxtzorlarda parvarishlash - kesish ishlarining 
maqsadi: o‘rmonlaming saqlanishi, suvlaming sanitar-gigiyenik 
va boshqa bir nechta foydali xususiyatlarini ko‘tarish;
— daraxtzorlaming turlar bo‘yicha tarkibini yaxshilash;
— daraxtzorlaming chidamlilik va sifatini oshirish;
— daraxtzorlaming tozalik xususiyatini oshirish;
— daraxtzorlaming hosildorlik xususiyatlarini oshirish;
— daraxtzorlaming yog‘och mahsulotiga bo‘lgan talabga 
javoban foydalanish o‘lchamini oshirish.
Yorug‘lik tushirishning asosiy maqsadi daraxtzorlar tar­
kibini yaxshilash va asosiy daraxt turlarining rivojlanishiga 
sharoit yaratish.
Daraxtzorlarda tozalash ishlarini o‘tkazish - bu asosiy 
daraxt turlari ma’lum maydonda joylashishi va o‘sib rivojlani­
shiga sharoit yaratish.
Daraxtzorlarda kesish ishlarini o‘tkazish daraxt tanasining 
to ‘g ‘ri rivojlanishiga qulay sharoit barpo qilish va eng yaxshi 
daraxtlar shoxlarining о‘sib rivojlanishiga asos bo‘ladi.
0 ‘tib kesish yaxshi daraxtlaming o‘sish darajasining shakl- 
lanishini, har tomonlama o‘sib-rivojlanishini aniqlashga im- 
koniyat beradi.
Siyraklashtirish yaxshi daraxt turlariga yaxshi sharoit yara­
tish, yog‘och qismi tezroq ko‘payishi uchuy pishib kelayotgan 
daraxtda kesish, sanitar maqsadida kesish, turlami yangilash va 
yangi ko ‘rinish berishda 1,3 m balandlikda tanasining diametri 8 
sm va undan yuqori bo‘lganlari ajratiladi va daraxt tanasiga 
max.sus kleyma(tamg‘a) qo‘yiladi.
Daraxtlami parvarish qilish davrida ulami qisman kesish 
ishlarida ma’lum maqsad ko‘zlanadi: daraxtzorlar tarkibi va 
ulam ing sifatini yaxshilash, mayda daraxtzorlar chegaralarini 
shakllantirish, yosh daraxtlarda siyraklashtirish ishlarini olib 
borish va hokazolar.
211


Daraxtzorlar tarkibini shakllantirishda ulami asosiy va 
yordamchi daraxt turlariga ajratish. Bu holda daraxtzorning 
asosiy turi daraxtlaming 50-70% idan kam bo‘lmasligi kerak. 
Ularga asosiy daraxt turlari va gigiyenik xususiyatga ega 
bo‘lgan ushbu sharoitda o‘sib-rivojlangan turlari kiradi. Nina 
bargli daraxt turlari ichida asosiy turlari qora qarag‘ay, 
mojjevelnik sinfi (archalar); yaproq bargli daraxt turlari ichidan 
eni bo‘yicha daraxtlami m alum tartibda joylashtirish. Manzarali 
yong‘oq, eman, qayin, qayrag‘och, zarang va boshqalar. 
Yordamchi turlar: do‘lana, chetan, oq akas, oq tut va boshqalar.
Daraxtzorlarni shakllantirishda daraxtlaming 
quyidagi 
sinflari qo‘llaniladi: yaxshi daraxtlarga asosiy turlar, l-II sinflar- 
ga mos bo‘lganlari, to‘g‘ri o‘sib-rivojlangan manzarali daraxt 
turlari kiradi.
Yordamchi daraxt turlariga baquvvat, o‘zining o‘sib rivoj- 
lashnishi bilan asosiy daraxt turining o‘sishiga yordam bemvchi 
manzarali va chiroyli landshaft hosil qiluvchi turlar kiradi.
Keraksiz daraxtlarga qurigan, kasallangan va zararkunan- 
dalar bilan zararlangan, asosiy daraxt turining o‘sishiga xalaqit 
beruvchi, tanasi xunuk bo‘lgan va landshaft tarkibini buzuv- 
chilar kiradi. Ushbu daraxtlar o‘z vaqtida kesib olib tashlanishi 
zarur. Shahar o‘rmonlarida kesishdan asosiy maqsad yuqori 
manzara bemvchi va sanitar ahamiyatga ega bo‘lgan daraxt 
turlarini shakllantirishdan iboratdir.
212


16.1-rasm. Manzarali bog‘dorchilikda foydalaniladigan 
asosiy ish qurollari.
1-egilgan katta bog‘ pichog‘i; 2-egilgan kichik bog‘ 
pichog‘i;
3-payvandlash pichog‘i; 4-payvandlashda, ulash ishlarida 
ishlatiladigan pichoq;
5-bir tomonlama kesadigan bog‘ qaychisi; 6-shoxlami ikki 
tomonlama kesuvchi qaychi; 7-o‘simliklarga shakl beruvchi 
qaychi; 8-pastki shoxlami ushlab kesuvchi qaychi; 9-yuqoridagi 
shoxlami ushlab kesuvchi qaychi; 10-ko‘ndalangiga kesuvchi 
arra; ll-b o g ‘ arrachalari; 12-o‘rtacha shoxchalarni kesuvchi 
arra; 13-oraliq shoxlami kesuvchi arra; 14-daraxt po‘stloqlarini 
tozalovchi skrebok; 15-daraxt tanasi yoriqlarini va do‘ng 
qismlarini oluvchi skrebok; 16-daraxt tanasini tozalovchi po'lat 
cho‘tka; 17-begona o‘tlami tozalovchi ketmoncha; 18-yumshoq 
cho‘tka; 19-simli bog‘ cho‘tkasi; 20-bolta; 21-soch tolali 
cho‘tka.
213


16.2-rasm. Manzarali, yaproq bargli daraxtlami parvarishlash ishlari.
Yoritish uchun bir turdagi daraxtlaming shox-shabbasi bir- 
biriga yaqinlashganda va o‘sishdan orqada qolganda kesiladi. 
0 ‘sishdan qolganlari, sovuqdan va tashqi ta’sirdan zararlangan- 
lari olib tashlanadi. Daraxtzorlarda tozalik maqsadida kesish 
ishlari o‘tkazish, sifatli maydon bo‘yicha bir me’yorda 
joylashganlari tanlab olinadi. Kesishda daraxtlar ochiq turishi 
keyingi daraxtlaming o‘sib-rivojlanishiga sharoit yaratishi zamr.
Tez o‘suvchi daraxt turlari uchun kesishning qaytarilishi 
yoritish va tozalashda 3 yilgacha. Siyraklatish va tashlab kesish 
usulida 5 yilgacha. Yoritish va tozalash usulida kesish uchun 5 
yilgacha. Ba’zi daraxtlarda siyraklatish va tashlab kesish 7-8 
yilgacha davom etadi.
214



Yüklə 12,21 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   87   88   89   90   91   92   93   94   ...   99




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin