Azÿrbaycan Respublikasûnûn Prezidenti Èlham ßliyevin



Yüklə 6,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə58/62
tarix17.04.2017
ölçüsü6,61 Mb.
#14244
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   62

92  

Qapû tamamilÿ sÿssiz a÷ûldû (baülananda isÿ gurultu sal-

mûødû).

Uzunsifÿt  nÿzarÿt÷i  qapûnûn  dar  arasûna  ke÷di  vÿ  dÿh-



liz dÿn yox, artûq höcrÿnin i÷inÿ girÿndÿn sonra hÿdÿlÿyici 

sÿslÿ astadan soruødu:

– Siz qapûnû niyÿ dþyörsönöz? 

Ènnokenti  sakitlÿødi.  ßgÿr  nÿzarÿt÷i  qorxmadan  i÷ÿri 

girib sÿ, demÿli, zÿhÿrlÿmÿ hÿlÿ yoxdur.

–­Þzömö­pis­hiss­edirÿm!­–­гятиййяти­азалмыш­сясля­dedi.­

– Su verin!


870

– Yadûnûzda saxlayûn! – nÿzarÿt÷i ciddiyyÿtlÿ onu baøa 

saldû. – He÷ bir halda dþymÿk olmaz, ÿks tÿqdirdÿ sizi cÿza-

landûracaqlar.

– ßgÿr halûm pisdirsÿ? ßgÿr ÷aüûrmaq lazûmdûrsa?

–  Bÿrkdÿn  danûømaq  da  olmaz!  ßgÿr  sizÿ  ÷aüûrmaq 

lazûm dûrsa,  –  nÿzarÿt÷i  ÿvvÿlki  kimi  qaøqabaüûnû  sallayûb 

tÿm kinlÿ  izah  edirdi,  –  gþzlöyön  a÷ûlmasûnû  gþzlÿyin  vÿ 

sakit cÿ barmaüûnûzû qaldûrûn.

O, geri ÷ÿkildi vÿ qapûnû baüladû.

Divarûn arxasûndakû maøûn yenidÿn iøÿ döødö vÿ susdu. 

Qapû­a÷ûldû,­amma­bu­dÿfÿ­gurultu­ilÿ.­Ènnokenti­анла-

маьа­ baølamûødû:­ bunlar­ qapûnû­ þzlÿrinÿ­ lazûm­ olan­ kimi,­

hÿm sÿssiz, hÿm dÿ gurultu ilÿ a÷maüû þyrÿnmiødilÿr.

Nÿzarÿt÷i su ilÿ dolu par÷û Ènnokentiyÿ verdi. 

– Qulaq asûn, – Ènnokenti par÷û qÿbul etdi. – Halûm pis-

dir, mÿnÿ uzanmaq lazûmdûr!

– Boksda uzanmaq olmaz.

– Harada? Harada olmaz? – (Bu kötbeyinlÿ dÿ olsa danûø-

maq istÿyirdi!)

Lakin nÿzarÿt÷i artûq qapûdan ÷ÿkilmiødi vÿ onu baü la yûrdû. 

– Qulaq asûn, rÿisinizi ÷aüûrûn! Mÿni niyÿ hÿbs ediblÿr? 

– Ènnokenti þzönÿ gÿldi. 

Qapû baülandû. 

O dedi boksda? “

box” – ingiliscÿ yeøik demÿkdir. Onlar 

bu deøiyi hÿyasûzcasûna yeøik adlandûrûrlar? Nÿ olar, dÿqiq 

ad tapûblar.

Ènnokenti sudan bir az i÷di. Daha istÿmirdi. Par÷, tÿx mi-

nÿn, ö÷ yöz qramlûq idi, yaøûl emalla þrtölmöødö vÿ östön dÿ 

maraqlû  bir  øÿkil  vardû:  eynÿkli  piøik  þzönö  kitab  oxu yur-

muø kimi aparûrdû, ÿslindÿ isÿ yaxûnlûqda atlanûb-döøÿn quø-

cuüazû gödördö. 

Ola bilmÿzdi ki, bu rÿsmi xösusi olaraq Lubyanka ö÷ön 

se÷sinlÿr.  Amma  necÿ  dÿ  yerinÿ  döømöødö!  Piøik  sovet 

hakimiyyÿti idi, kitab Stalin konstitusiyasû, sÿr÷ÿ isÿ döøö-

nÿn øÿxsiyyÿt. 


Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

871


Ènnokenti hÿtta gölömsöndö, vÿ bu istehzalû gölöø dÿn 

baøû na gÿlÿnin bötön dÿrinliyini duydu. Onu qÿribÿ bir sevinc 

– þzönö varlûüûn xûrda bir zÿrrÿsi hiss etmÿk sevinci börödö.

ßvvÿllÿr inana bilmÿzdi ki, Lubyanka zindanûna döø dö-

yö ilk yarûm saatdan sonra gölömsönÿcÿk. 

(Qonøu boksdakû Øevronokun halû daha pis idi: onu indi 

he÷ piøik dÿ göldörÿ bilmÿzdi.)

Paltosunu bir köncÿ sûxaraq, par÷û dolabûn östönÿ qoydu.

Qûfûl  øaqqûldadû.  Qapû  a÷ûldû.  Qapûdan  ÿlindÿ  kaüûz  bir 

leyte nant girdi. Onun ÷iyni arxasûndan serjantûn tutqun özö 

gþrönördö.

Qûzûl dÿfnÿ yarpaqlarû ilÿ bÿzÿdilmiø boz-gþyömtöl dip-

lomat mundirindÿ olan Ènnokenti saymazyana ayaüa durdu:

– Qulaq asûn, leytenant, bu nÿ iødir? Bu nÿ anlaøûlmaz-

lûqdûr? Orderi mÿnÿ verin, mÿn onu oxumamûøam.

– Soyadûnûz? – øöøÿ kimi gþzlÿrini Ènnokentiyÿ zillÿmiø 

leytenant ifadÿsiz bir tÿrzdÿ soruødu.

–  Volodin,  –  vÿziyyÿti  þyrÿnmÿyÿ  hazûrlûq  ifadÿsi  ilÿ 

Ènno kenti onun tÿlÿbinÿ tabe oldu.

– Adûnûz, atanûzûn adû?

– Ènnokenti Artemyevi÷.

– Tÿvÿllödönöz? – leytenant hÿr sþzö ÿlindÿki kaüûzla 

tutuødururdu.

– Min doqquz yöz on doqquz.

– Doüulduüunuz yer?

– Leninqrad.

Vÿ bu zaman, hÿr øeyi ayûrd etmÿk vaxtû ÷atanda, ikin ci-

dÿrÿcÿli möøavirin izahat gþzlÿdiyi bir mÿqamda, leytenant 

geri ÷ÿkildi vÿ qapû, az qala, möøaviri ÿzÿrÿk baülandû.

Ènnokenti  oturdu  vÿ  gþzlÿrini  yumdu.  Artûq  mexaniki 

kÿlbÿtinin göcönö hiss etmÿyÿ baølamûødû.

Maøûn uüuldadû.

Sonra sÿsini kÿsdi.

Aülûna bir saat bundan ÿvvÿl olduqca tÿxirÿsalûnmaz gþrö-

nÿn möxtÿlif bþyök vÿ ki÷ik iølÿr gÿlmÿyÿ baøladû, ayaq larû 


872

istÿdi qa÷sûn, o iølÿri gþrsön. Boksda isÿ nÿinki qa÷maq, hÿtta 

addûm atmaq belÿ mömkön deyildi.

Gþzlöyön qapaüû qalxdû. Ènnokenti barmaüûnû qaldûrdû. 

Qapûnû sÿmavi poqonlu, kötsifÿtli hÿmin o qadûn a÷dû.

– Mÿnÿ lazûmdûr... necÿ deyim.. – aøkar baøa döøölÿn 

iøarÿ ilÿ dedi.

– ßllÿr arxaya! Ke÷in! – qadûn amiranÿ sÿslÿ dedi. Onun 

baøûnûn iøarÿsinÿ tabe olan Ènnokenti dÿhlizÿ ÷ûxdû, boksun 

boüanaüûndan sonra buranûn havasû ona xoø vÿ sÿrin gÿldi. 

Ènnokentini bir az aparandan sonra qadûn qapûnû gþs tÿrdi:

– Bura!


Ènnokenti i÷ÿri girdi. Dalûnca qapûnû a÷arladûlar.

Dþøÿmÿdÿki deøikdÿn vÿ ayaqlar ö÷ön iki ÷ûxûntûdan baø-

qa  dþøÿmÿnin  qalan  ki÷icik  hissÿsi  vÿ  divarlarû  qûr mû zûm tûl 

metlax lþvhÿlÿrlÿ özlÿnmiødi. Deøiyin i÷indÿ su sÿrin lÿn di-

rici bir øÿkildÿ øûrûldayûrdû.

He÷ olmasa, burada fasilÿsiz möøahidÿdÿn dincÿlÿ bilÿ-

cÿyini  döøönÿn  Ènnokenti  ÷þmbÿldi.  Lakin  qapûnûn  o  biri 

tÿrÿfinÿ nÿ isÿ sörtölöb xûøûldadû. Baøûnû qaldûrdû vÿ gþrdö 

ki, burada da hÿmin o konusvarû gþzlök var vÿ qûrpûlma yan 

gþz burada da onu izlÿyir, þzö dÿ fasilÿlÿrlÿ yox, fasilÿsiz.

Utanaraq pÿrt olmuø Ènnokenti ayaüa durdu. Barmaüûnû 

qaldûrmaüa macal tapmamûødû ki, qapû a÷ûldû.

– ßllÿr arxaya. Ke÷in! – qadûn ÿhvalûnû dÿyiømÿdÿn dedi.

Boksa qayûdandan sonra saat ne÷ÿ olduüunu þyrÿnmÿk 

istÿdi. Vÿrdiø özrÿ pencÿyinin qolunu ÷ÿkdi, lakin vaxt artûq 

yox idi. 

Ah ÷ÿkdi, par÷ûn östöndÿki piøiyi nÿzÿrdÿn ke÷irmÿyÿ 

baøladû.  Döøönmÿyÿ  imkan  vermÿdilÿr.  Qapû  a÷ûldû.  Daha 

bir enlikörÿk, irisifÿt, gimnastyorkasûnûn östöndÿn aü xalat 

geymiø kiøi soruødu:

– Soyadûnûz?

– Mÿn artûq cavab vermiøÿm! – Ènnokenti hirslÿndi.

– Soyadûnûz? – gÿlÿn adam özöndÿ he÷ bir ifadÿ olma-

dan, stansiyanû ÷aüûran radist kimi tÿkrar etdi.



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

873


– Hÿ, Volodin.

–­Øeylÿrinizi­gþtörön.­Ke÷in,­–­bozxalatлы­soyuq­bir­tÿrz-

dÿ dedi.

Ènnokenti  dolabûn  östöndÿn  paltosunu  vÿ  papaüûnû 

gþtöröb ÷ûxdû. Ona bayaqkû, poqonlarûnûn sþköldöyö, saatû-

nûn vÿ qeyd dÿftÿr÷ÿlÿrinin alûndûüû birinci otaüû gþstÿrdilÿr.

Dþøÿmÿdÿ cib dÿsmalû artûq yox idi. 

– Qulaq asûn, mÿnim øeylÿrimi alûblar! – Ènnokenti øika-

yÿt etdi.

– Soyunun! – Bozxalatlû nÿzarÿt÷i cavab verdi. 

– Niyÿ? – Ènnokenti tÿÿccöblÿndi. Nÿzarÿt÷i sadÿ vÿ sÿrt 

baxûøla onun gþzlÿrinÿ baxdû.

– Siz russunuz? – ciddi sÿslÿ soruødu.

– Bÿli. – Hÿmiøÿ sþz tapa bilÿn Ènnokenti bu dÿfÿ baøqa 

he÷ nÿ deyÿ bilmÿdi.

– Soyunun!

– Nÿdir?.. Rus olmayanlara necÿ, lazûm deyil? – yorüun 

olsa da, hazûrcavablûq etmÿk istÿdi. 

Nÿzarÿt÷i daø kim susaraq gþzlÿyirdi. 

Özönÿ hÿqarÿtli ifadÿ verÿn Ènnokenti ÷iyinlÿrini ÷ÿkÿ-

rÿk kÿtilÿ oturdu, ayaqqabûlarûnû, mundirini ÷ûxarûb nÿza rÿt-

÷iyÿ  uzatdû.  Mundirÿ  xösusi  bir  mönasibÿt  bÿslÿmÿsÿ  dÿ, 

Ènnokenti qûzûlla iølÿnmiø paltarûna hþrmÿtlÿ yanaøûrdû. 

– Atûn yerÿ! – bozxalatlû dþøÿmÿni gþstÿrÿrÿk dedi. 

Ènnokenti paltarûnû yerÿ atmaüa qûymadû. Nÿzarÿt÷i si÷an 

rÿngli mundiri onun ÿlindÿn dartûb aldû vÿ dþøÿmÿyÿ tul la ya-

raq qûrûq sÿslÿ ÿlavÿ etdi:

– Löt soyunun!

– Necÿ yÿni löt?

– Löt!


– Bu qÿtiyyÿn mömkön deyil, yoldaø! Burada axû soyuq-

dur, baøa döøön!

–  Sizi  zorla  soyunduracaqlar,  –  nÿzarÿt÷i  ona  xÿbÿr-

dar lûq etdi. Ènnokenti fikrÿ getdi. Bir dÿfÿ östönÿ atûlmûø-

dû lar, ola bilÿrdi ki, yenÿ atûla bilÿrlÿr. Soyuqdan vÿ ikrah  


874

hissindÿn bözöøÿrÿk, ipÿk alt paltarûnû soyundu vÿ itaÿtkar-

lûqla o biri paltarlarûnûn östönÿ atdû.

– Corablarûnûzû ÷ûxarûn!

Corablarûnû  da  ÷ûxarmûø  Ènnokenti  indi  töksöz,  bötön 

bÿdÿni  kimi  zÿrif,  aü  yalûn  ayaqlarû  ilÿ  taxta  dþøÿmÿnin 

östön dÿ durmuødu. 

–  Aüzûnûzû  a÷ûn.  Geniø.  “A”  deyin.  Bir  dÿ,  daha  uzun: 

“a-a-a!”. Èndi dilinizi qaldûrûn.

Nÿzarÿt÷i kirli ÿllÿri ilÿ bazarda satûn alûnan atûn aüzûna 

baxûrmûø kimi Ènnokentinin ÿvvÿl bir, sonra da o biri yana üûnû, 

ÿvvÿl bir, sonra da o biri gþzönön altûnû dartdû, onun dilinin, 

yanaqlarûnûn­altûnda,­gþzlÿrindÿ­he÷­nÿyin­giz­lÿ­dil­mÿ­диyinÿ­

ÿmin olandan sonra baøûnû sÿrt hÿrÿkÿtlÿ arxaya ÿydi ki, iøûq 

burun deøiklÿrinÿ döøsön, sonra hÿr iki qulaüûndan dartdû 

vÿ qulaqlarûnûn i÷ini yoxladû, barmaqlarûnû aralamasûnû tÿlÿb 

etdi, onlarûn arasûnda he÷ nÿyin olmadûüûna yÿqinlik hasil 

edÿndÿn sonra bir daha ÿllÿrini qaldûrmaüû ÿmr etdi, qoltuq-

larûnûn  altûnda  da  he÷  nÿyin  gizlÿdilmÿdiyinÿ  ÿmin  oldu. 

Bun dan sonra elÿ hÿmin o maøûn sÿsi kimi rÿddedilmÿz bir 

sÿslÿ komanda verdi:

– Øeyinizi ÿlinizÿ alûn. Dÿrisini ÷ÿkin. Bir az da. Kifa yÿt-

dir. Øeyinizi saüa, yuxarû ÷ÿkin. Sola, yuxarû. Yaxøû, buraxûn. 

Arxanûzû mÿnÿ tÿrÿf ÷evirin. Ayaqlarûnûzû aralayûn, Bir az da. 

Dþøÿmÿyÿ qÿdÿr qabaüa ÿyilin. Ayaqlar aralû. Yanlarûnûzû ÿli-

nizlÿ aralayûn. Belÿ. Yaxøû. Èndi ÷þmbÿlib oturun. Tez! Bir dÿ!

ßvvÿllÿr hÿbs barÿdÿ döøönÿrkÿn Ènnokentinin gþzlÿri 

qabaüûna  dþvlÿt  Leviafanû  ilÿ  amansûz  mÿnÿvi  ÷arpûøma 

mÿnzÿrÿlÿri gÿlÿrdi. O, daxilÿn gÿrginlÿømiødi, þz taleyini vÿ 

ÿqidÿsini yöksÿk sÿviyyÿdÿ mödafiÿ etmÿyÿ hazûr idi. Lakin 

he÷ tÿsÿvvör belÿ edÿ bilmÿzdi ki, hÿr øey belÿ sadÿ vÿ köt, 

rÿdd  edilmÿsi  mömkön  olmayan  bir  tÿrzdÿ  baø  verÿcÿk. 

Onu  Lubyankada  qarøûlayan  ÿn  aøaüû  pillÿlÿrÿ  qoyulmuø 

dardöøöncÿli  adamlar  onun  fÿrdiyyÿtinÿ,  onu  bura  gÿtirib 

÷ûxaran  hÿrÿkÿtinÿ  tam  biganÿ  idilÿr.  Ènnokentinin  hazûr 

olmadûüû vÿ möqavimÿt gþstÿrÿ bilmÿdiyi xûrdalûqlara qarøû 



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

875


isÿ  olduqca  sayûq  vÿ  diqqÿtli  idilÿr.  Onun  bu  adamlara 

möqa vimÿt  gþstÿrmÿsi  nÿ  demÿk  olardû  vÿ  nÿ  kimi  fayda 

verÿ bilÿrdi? Hÿr dÿfÿ möxtÿlif bÿhanÿlÿrlÿ ondan qarøûdakû 

mþh tÿøÿm  dþyöølÿ  möqayisÿdÿ  mÿnasûz  vÿ  boø  øey  kimi 

gþrö nÿn xûrdalûqlar tÿlÿb edirdilÿr – belÿ cözi øeylÿrÿ gþrÿ 

he÷ tÿrslik etmÿyinÿ belÿ dÿymÿzdi – ancaq bötön bunlar 

prose durun  þzönön  iøÿ  aidiyyÿti  olmamasû  hissi  ilÿ  birgÿ 

hÿbsÿ salûnmûø dustaüûn iradÿsini tÿmiz qûrûrdû.

Bötön  al÷aldûlmalara  vÿ  tÿhqirlÿrÿ  dþzmÿli  olan  Ènno-

kenti dÿ dilxorluqla susurdu.

Axtarûø aparan nÿzarÿt÷i löt Ènnokentiyÿ qapûya yaxûn-

laømaüû  vÿ  qapûnûn  aüzûndakû  taburetÿ  oturmaüû  tapøûrdû. 

Bÿdÿninin lötlÿnmiø hissÿsi ilÿ daha bir soyuq ÿøyaya toxun-

maq ona aülagÿlmÿz gþrönördö. Lakin Ènnokenti oturdu vÿ 

tezliklÿ mÿmnuniyyÿtlÿ hiss etdi ki, taxta taburet bÿdÿnini 

isitmÿyÿ baølayûr.

Hÿyatû boyu Ènnokenti ÷ox lÿzzÿtlÿr gþrmöødö, amma 

bu, yeni, he÷ vaxt ÷ÿkmÿdiyi bir lÿzzÿt idi. Dirsÿklÿrini sinÿ-

sinÿ sûxandan vÿ dizlÿrini yuxarû ÷ÿkÿndÿn sonra þzönö bir 

az da rahat hiss etdi.

Belÿcÿ  oturdu,  paltar  qalaüûnda  axtarûø  aparanlar  isÿ 

hÿr øeyi silkÿlÿmÿyÿ, ciblÿri axtarmaüa, iøûüa tutub bax ma-

üa  baøladûlar.  Ènsanpÿrvÿrlik  nömayiø  etdirÿrÿk,  Ènno ken ti-

nin alt paltarûnû vÿ corablarûnû ÷ox saxlamadûlar. Alt øalvarû 

bar maqlarû ilÿ diqqÿtlÿ, tikiø-tikiø yoxladûlar vÿ Ènno kenti nin 

ayaqlarû altûna atdûlar. Alt kþynÿyinin dÿ tikiølÿrini ÿllÿyÿn dÿn 

sonra  qapûnûn  aüzûna  atdûlar.  Corablarû  rezin  tuta caq lar dan 

ayûrdûlar,  astar  tÿrÿfÿ  ÷evirib  sahibinÿ  tÿrÿf  tulla dû lar.  Ènno-

kenti artûq geyinÿ, bÿdÿninÿ xoø hÿrarÿt qay tara bilÿrdi. 

Bundan sonra axtarûø aparan taxta dÿstÿli iri cib bû÷aüû 

÷ûxartdû, a÷dû vÿ ÷ÿkmÿlÿri yoxlamaüa baøladû. ×ÿkmÿlÿrin 

i÷indÿki ki÷ik karandaø qûrûqlarûnû ikrahla bir tÿrÿfÿ ataraq, 

ayaqqabû altlûqlarûnû diqqÿtlÿ oyan-buyana qatlamaüa, i÷indÿ 

nÿ isÿ bÿrk bir øey axtarmaüa baøladû. Bû÷aüû ilÿ dþøÿnÿcÿyi 

kÿsÿrÿk, onlarûn i÷indÿn, doürudan da, polad zolaq ÷ûxarûb 


876

masanûn östönÿ qoydu. Sonra bizlÿ ÷ÿkmÿnin dabanûnû ÷ÿpi-

nÿ deødi.

Donuq nÿzÿrlÿ baø verÿnlÿri izlÿyÿn Ènnokenti þzöndÿ bu 

adamûn uzun illÿr boyu baøqalarûnûn alt paltarlarûnû ÿllÿ mÿk-

dÿn, ayaqqabûlarûnû kÿsmÿkdÿn vÿ þzgÿ dalûna baxmaqdan 

bezdiyini  dÿ  döøönmÿyÿ  göc  tapdû.  Yÿqin  etdi  ki,  axtarûø 

aparanûn özöndÿki ikrah ifadÿsi dÿ bununla baülûdûr. 

Gþzlÿmÿkdÿn  vÿ  möøahidÿ  etmÿkdÿn  yorulmuø  Ènno-

ken tinin beynindÿ yaranan bu cör kinayÿli fikirlÿr tezliklÿ 

sþnöb  getdi.  Nÿzarÿt÷i  onun  mundirinin  qûzûlû  tikiølÿrini, 

forma  döymÿlÿrini,  petlisalarûnû  sþkmÿyÿ  baøladû.  Sonra 

pen cÿyin  astarûnû  sþkdö  vÿ  i÷ini  axtardû.  Øalvarûnûn  tikiø-

lÿrinÿ dÿ xeyli vaxt sÿrf etdi. Qûø paltosu isÿ onu daha ÷ox 

qayüûlandûrdû – orada, pambûüûn i÷indÿ nÿzarÿt÷inin qulaüû, 

yÿqin,  øöbhÿli  bir  xûøûltû  eøitmiødi.  (Astarûn  i÷inÿ  tikilmiø 

mÿktub? Önvanlar? Zÿhÿr dolu ampula?) Vÿ astarû sþkÿndÿn 

sonra  uzun  möddÿt  pambûüûn  i÷ini  eødi.  Bu  zaman  onun 

özöndÿ insan örÿyindÿ cÿrrahiyyÿ ÿmÿliyyatû aparûrmûø kimi 

olduqca diqqÿtli bir ifadÿ vardû.

Axtarûø  uzun,  bÿlkÿ  dÿ,  bir  saatdan  ÷ox  ÷ÿkdi.  Nÿha-

yÿt,  nÿzarÿt÷i  qÿnimÿtlÿrini  –  ÷iyinbaüûlarû,  corablar  ö÷ön 

rezin  tutqaclarû  (ÿvvÿlcÿdÿn  Ènnokentiyÿ  elan  etmiødi  ki, 

hÿbsxanada bunlarûn saxlanûlmasûna icazÿ veril mir), qalstu-

ku,  qalstuk  ö÷ön  sancaüû,  kþynÿyin  taxma  döymÿlÿrini 

bir yerÿ yûüdû. Dÿmir zolaqlarû, iki karandaø qûrûüûnû, qûzûl 

tikmÿlÿri, bötön fÿrqlÿndirici niøanlarû vÿ ÷oxlu döy mÿ lÿri 

o  birilÿrindÿn  ayûrdû.  Bu  adamûn  daüûdûcû  iøinin  mahiy yÿ-

tini Ènnokenti yalnûz indi axûra kimi baøa döødö. Nÿ ayaq-

qa bûlarûnûn  altûnûn  kÿsilmÿsi,  nÿ  astarûn  sþkölmÿsi,  nÿ 

paltosunun qoltuqlarû altûndan ÷ûxmûø pambûq ona ÷iyin ba üû-

la rû nûn da ÿlindÿn alûnmasû az imiø kimi bötön döymÿlÿrinin 

dÿ  kÿsilmÿsi  qÿdÿr  tÿsir  etmÿdi.  Bötön  bu  tÿhqirlÿrdÿn 

sonun cusu onu daha ÷ox tÿÿccöblÿndirdi. 

– Döymÿlÿri niyÿ kÿsdiniz? – bÿrkdÿn soruødu.

– Olmaz, – nÿzarÿt÷i burnu altûnda cavab verdi.



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

877


– Necÿ yÿni olmaz? Bÿs mÿn nÿ geyÿcÿyÿm?

– Èplÿ baülayarsûnûz, – artûq qapûnûn aüzûndan qaøqabaqlû 

cavab verdi.

– Bu nÿ cÿfÿngiyatdûr? Èpi haradan alûm?

Qapû þrtöldö vÿ qûfûl baülandû. 

Ènnokenti  daha  qapûnû  dþymÿdi,  tÿkid  etmÿdi:  aülûna 

gÿldi  ki,  paltosunun  östöndÿ  bÿzi  döymÿlÿri  saxlayûblar, 

buna da sevinmÿk lazûmdûr. 

Bura döøÿndÿn sonra sörÿtlÿ tÿrbiyÿlÿnirdi.

ßynindÿn döøÿn paltarûnû ÿllÿri ilÿ saxlayaraq yeni mÿn-

zilindÿ var-gÿl etmÿyÿ, onun geniøliyindÿn hÿzz almaüa vÿ 

ayaqlarûnûn  keyini  a÷maüa  imkan  tapmamûø,  qûfûl  yenidÿn 

øaqqûldadû, i÷ÿri tÿmiz dÿ olmasa, hÿr halda, aü xalatlû baøqa 

bir nÿzarÿt÷i girdi. Ènnokentiyÿ þzönÿ ÷oxdan tanûø olan vÿ 

hÿmiøÿ bu otaqda olmuø ÿøyaya baxûrmûø kimi baxdû, qûrûq 

sÿslÿ ÿmr etdi:

– Löt soyunun!

Ènnokenti narazûlûüûnû bildirmÿk, hirsli gþrönmÿk istÿdi, 

ÿslindÿ  isÿ  hirsdÿn  boüulan  boüazûndan  cöcÿ  ciyiltisini 

xatûr ladan bir sÿslÿ ifadÿ olunmuø zÿif narazûlûq ÷ûxdû:

– Mÿn axû indicÿ soyunmuødum! Xÿbÿrdar edÿ bilmÿz-

dilÿr?


Gþrönör, bilmÿzdilÿr, ÷önki yeni gÿlmiø nÿzarÿt÷i darû-

xûr mûø kimi ÿmrinin nÿ vaxt icra olunacaüûnû gþzlÿyirdi. 

Buradakû bötön adamlarûn normal insanlarûn cavab ver-

mÿli olduqlarû halda susmalarû Ènnokentini daha ÷ox tÿÿc-

cöb lÿn di rirdi.

Artûq sþzö qurtarmûø vÿ iradÿsi zÿiflÿmiø halda tabe÷ilik 

ritminÿ döømÿkdÿ olan Ènnokenti paltarûnû vÿ ayaqqabûsûnû 

÷ûxardû.


– ßylÿøin! – nÿzarÿt÷i Ènnokentinin artûq uzun möddÿt 

östöndÿ oturduüu tabureti gþstÿrÿrÿk dedi.

Löt dustaq niyÿ ÿylÿømÿli olduüu barÿdÿ fikirlÿømÿdÿn 

itaÿtkarlûqla ke÷ib oturdu (onda azad insanlara xas olan hÿr 

hansû bir hÿrÿkÿti etmÿzdÿn qabaq gþtör-qoy etmÿk vÿrdiøi 


878

yox olurdu, þlördö, ÷önki artûq onun ÿvÿzinÿ baøqalarû döøö-

nördölÿr).  Nÿzarÿt÷i  barmaqlarûnû  Ènnokentinin  peysÿrinÿ 

qoyaraq baøûndan bÿrk yapûødû. Maøûnûn soyuq kÿsici sÿthi 

gicgahûna bÿrk sûxûldû.

– Siz nÿ edirsiniz? – Ènnokenti diksindi, zÿif bir cÿhdlÿ 

baøûnû barmaqlardan azad etmÿk istÿdi. – Sizÿ kim ixtiyar 

verib? Mÿn hÿlÿ hÿbs olunmamûøam! (Demÿk istÿyirdi ki, 

tÿqsiri hÿlÿ söbuta yetirilmÿyib.)

Bÿrbÿr  isÿ  onun  baøûnû  ÿvvÿlki  kimi  mþhkÿm  tutaraq, 

sÿssizcÿ qûrxmaüûna davam edirdi. Ènnokentinin daxilindÿ 

baø qaldûrmaqda olan möqavimÿt partlayûøû sþndö. Trans-

kon ti nental tÿyyarÿlÿrin traplarû ilÿ sÿrbÿst vÿ qayüûsûz tÿrz-

dÿ  döømÿyÿ,  Avropa  paytaxtlarûnûn  parûltûsûna,  ÿtrafûnda 

vur nu xan lara say maz yana baxmaüa þyrÿømiø bu mÿürur vÿ 

gÿnc dip lo mat indi löt, söst vÿ qabûrüalarû ÷ûxmûø, yarûyacan 

baøû qûr xûl mûø adi bir kiøiyÿ dþnmöødö.

Ènnokentinin  yumøaq,  a÷ûq-øabalûdû  sa÷larû  qar  kimi 

topa-topa yerÿ tþkölördö. ßli ilÿ sa÷ûnûn bir xûømasûnû tutdu, 

nÿvaziølÿ barmaqlarû arasûnda sörtdö. Baøa döødö ki, þzönö 

vÿ ke÷ib getmÿkdÿ olan hÿyatûnû ÷ox sevirmiø.

Hÿm  dÿ  qûsa  möddÿt  ÿrzindÿ  gÿldiyi  qÿnaÿtin  doüru-

lu üuna  ÿmin  idi:  itaÿtkarlûq  tÿqsirlilik  kimi  yozula  bilÿrdi. 

Þzönön  möqavimÿt  gþstÿrmÿk,  etiraz  etmÿk,  möbahisÿ 

etmÿk,  prokuroru  tÿlÿb  etmÿk  qÿrarû  da  hÿlÿ  yadûnda  idi, 

ancaq øöuruna zidd olaraq, donan adamlarda olduüu kimi, 

daxilindÿ  yaranmaüa  baølayan  hÿr  øeyÿ  biganÿlik  hissi 

iradÿsini keylÿødirmÿyÿ baølayûrdû.

Baøûnû  qûrxandan  sonra  bÿrbÿr  ona  ayaüa  durmaüû  vÿ 

ÿllÿrini nþvbÿ ilÿ qaldûrmaüû ÿmr etdi, qoltuqlarûnûn altûnû da 

qûrxdû. Sonra þzö ÷þmbÿldi vÿ elÿ hÿmin maøûnla da Ènno-

kentinin ayaqlarûnûn arasûnû qûrxmaüa baøladû. Bu, qeyri-adi 

idi,  adamûn  qûdûüû  gÿlirdi.  Ènnokenti  qeyri-iradi  bözöødö, 

bÿrbÿr ona tÿpindi. 

Bu dÿfÿ geyinmÿyÿ tÿlÿsmÿmÿk qÿrarûna gÿldi. Qûrxûl-

mûø incÿ yerlÿrindÿ tikan batûrmûø kimi bir hiss vardû. ßlini 



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

879


þyrÿømÿdiyi daz qûrxûlmûø baøûna ÷ÿkÿrÿk (uøaqlûqdan baøû-

nûn belÿ qûrxûlmaüû yadûna gÿlmirdi), ona qÿribÿ gÿlÿn qûsa 

sa÷larûnû tumarladû, kÿllÿsinin bu vaxta qÿdÿr xÿbÿrsiz oldu-

üu ÿyriliklÿrini aøkarladû. 

Hÿr halda, alt paltarûnû geyindi, øalvarû ÿyninÿ ke÷irmÿk 

istÿyÿrkÿn qûfûl øaqqûldadû, ÿtli, bÿnþvøÿyi burunlu baøqa bir 

nÿzarÿt÷i gÿlib ÷ûxdû. ßlindÿ bþyök karton vÿrÿq tutmuødu.

– Soyadûnûz?

– Volodin, – mÿhbus bu cur mÿnasûz tÿkrarlanmalar dan 

bezmiø olsa da, artûq möqavimÿt gþstÿrmÿdÿn cavab verdi.

– Adûnûz, atanûzûn adû?

– Ènnokenti Artemyevi÷.

– Tÿvÿllödönöz?

– Min doqquz yöz on doqquz.

– Doüulduüunuz yer?

– Leninqrad.

– Löt soyunun.

Nÿ baø verdiyini pis dÿrk edÿrÿk, geyindiklÿrini bir dÿ 

soyundu. Bu zaman masanûn köncönÿ qoyduüu alt kþynÿyi 

yerÿ döødö, ancaq bu, onu iyrÿndirmÿdi, kþynÿyin dalûnca 

ÿyilmÿdi. 

Bÿnþvøÿyi burunlu nÿzarÿt÷i Ènnokentiyÿ hÿrtÿrÿfli baxûø 

ke÷irir vÿ möøahidÿlÿrini vÿrÿqÿ yazûrdû. Bÿdÿnindÿki xal-

lara, sifÿtinin cizgilÿrinÿ maraq gþstÿrmÿsindÿn aydûn oldu 

ki, bu adam onun ÿlamÿtlÿrini yazûr.

Bu nÿzarÿt÷i dÿ ÷ûxûb getdi.

Ènnokenti paltarûnû geyinmÿdÿn, laqeyd halda taburetdÿ 

oturmuødu.

Qapû­ yenÿ­ øaqгûlldadû.­ ßynindÿ­ aüappaq­ xalat­ olan­

dolubÿdÿnli, qarasa÷ bir qadûn i÷ÿri girdi. Onun tÿkÿbbörlö, 

qaba­sifÿti­vardû.­Ènnokenti­þzönÿ­gÿldi,­eyиbini­þrtmÿk­ö÷ön­

cÿld alt øalvarûnû gþtörmÿk istÿdi. Lakin qadûn ona hÿqarÿtli, 

ömumiyyÿtlÿ, qadûn baxûøûna bÿnzÿmÿyÿn bir nÿzÿrlÿ baxdû, 

onsuz­da,­uzun­олан­alt­dodaüûnû­bir­az­да­uzadaraq­soruødu:

– Deyin, östönözdÿ bit yoxdur ki?


880

–  Mÿn  diplomatam,  –  Ènnokentinin  xÿtrinÿ  dÿydi,  alt 

øal varûnû ÿvvÿlki kimi qabaüûnda tutaraq, qadûnûn qara gþz-

lÿ ri nÿ sÿrt-sÿrt baxdû.

– Nÿ olsun ki? Øikayÿtlÿriniz varmû?

– Mÿni niyÿ hÿbs ediblÿr? Verin orderi oxuyum! Pro ku-

roru gþndÿrin bura! – þzönÿ gÿlÿn Ènnokenti tÿlÿsÿ-tÿlÿsÿ 

dedi.


– Sizdÿn bunu soruømurlar, – qadûn yorüunluqla özönö 

turøutdu. – Zþhrÿvi xÿstÿliklÿriniz yoxdur ki?

– Nÿ?

– Qonoreyaya, sifilisÿ, yumøaq øankra tutulmamûsûnûz? 



Cözama? Vÿrÿmÿ? Baøqa øikayÿtiniz yoxdur ki?

Cavab gþzlÿmÿdÿn ÷ûxûb getdi. 

Lap ÿvvÿlki, uzunsifÿt nÿzarÿt÷i qayûdûb gÿldi. Ènnokenti 

onu, bir nþv, rÿübÿtlÿ qarøûladû, ÷önki bu adam onu ÿlÿ sal-

mûrdû, pislik etmirdi.

–  Niyÿ  geyinmirsiniz?  –  nÿzarÿt÷i  sÿrt  sÿslÿ  soruødu.  

– Tez geyinin. 

Bunu  etmÿk  bir  o  qÿdÿr  dÿ  asan  deyildi.  Baülû  qapû 

arxasûnda  qaldûüû  möddÿt  ÿrzindÿ  Ènnokenti  döymÿsiz  vÿ 

÷iyinbaüûsûz  øalvarûnû  ÿynindÿn  döømÿmÿyÿ  necÿ  mÿcbur 

edÿ  bilÿcÿyini  ÷ox  döøönmöødö.  Þzöndÿn  ÿvvÿlki  onlarla 

dustaq  nÿsillÿrinin  tÿcröbÿsindÿn  istifadÿ  etmÿk  imkanû 

olmadûüû  ö÷ön  vÿziyyÿtdÿn  ÷ûxûø  yolunu  möstÿqil  øÿkildÿ 

tapmaüa  mÿcbur  idi  –  ÿvvÿllÿr  dÿ  milyonlarla  insanûn  hÿr 

biri bu mÿsÿlÿni þzö hÿll etmÿli olmuødur. Ènnokenti “ip”lÿri 

haradan  tapacaüûnû  artûq  bilirdi:  øalvarûn  bel  vÿ  miyan÷a 

hissÿlÿrini ayaqqabû baüû ilÿ ÷ÿkib baülamaq olardû. (Baü la-

rûn metal ucluqlarûnûn qoparûldûüûnû Ènnokenti indi gþrördö. 

Bunu nÿ ö÷ön etmiødilÿr – bilmirdi. Lubyanka tÿlimatlarûna 

gþrÿ, hesab edilirdi ki, bu cör ucluüun kþmÿyi ilÿ mÿhbus 

þzönö þldörÿ bilÿr.) 

Mundiri isÿ döymÿlÿmÿmÿk dÿ olardû.

Gþzlökdÿn  baxaraq  dustaüûn  geyinmÿyinÿ  ÿmin  olan 

ser jant qapûnû a÷dû, ona ÿllÿrini arxaya qoymaüû ÿmr etdi vÿ 



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

881


baøqa  bir  otaüa  apardû.  Ènnokentiyÿ  tanûø  olan  bÿnþv øÿ yi-

burun nÿzarÿt÷i artûq orada idi.

– ×ÿkmÿlÿrinizi ÷ûxardûn! – o, Ènnokentini ÿmrlÿ qarøû-

ladû. Bu artûq ÷ÿtin iø deyildi, ÷önki baüsûz ÷ÿkmÿlÿr þzlÿri 

onun  ayaüûndan  döøördö  (rezinsiz  qalmûø  corablarû  da 

onlarla bir yerdÿ söröøördö).

Divarûn yanûnda boyun þl÷ölmÿsi ö÷ön vertikal aü øka-

lalû tibbi cihaz qoyulmuødu.

Bÿnþvøÿyiburun  Ènnokentinin  körÿyini  cihaza  dayadû, 

tamasanû aøaüû saldû vÿ onun boyunu yazdû.

– Geyinÿ bilÿrsiniz, – dedi.

Uzunsifÿt isÿ qapûnûn aüzûndan onu xÿbÿrdar etdi:

– ßllÿr arxaya!

ßllÿr arxaya! Sÿkkiz saylû boksa qÿdÿr dÿhlizlÿ cÿmi iki 

addûm yol idi.

Ènnokentini yenÿ boksa salûb baüladûlar.

Divarûn  arxasûnda  sirli  maøûn  yenÿ  dÿ  ÿvvÿlki  kimi 

uüuldayûr, sÿsini kÿsirdi.

Paltosunu ÿlindÿ tutmuø Ènnokenti taqÿtsiz halda tabu-

retÿ ÷þkdö. Lubyankaya döøÿndÿn sonra yalnûz gþzqa maø-

dûrûcû  elektrik  iøûüû,  yaxûn  dar  divarlar  vÿ  laqeyd-susqun 

zindanbanlar gþrördö. Bir-birindÿn cÿfÿng prosedurlar ona 

al÷aldûcû  gÿlirdi.  Bötön  bu  hÿrÿkÿtlÿrin  döøönölmöø  bir 

mÿntiqi  zÿncir  ÿmÿlÿ  gÿtirdiyi  sezilmirdi:  onu  hÿbs  etmiø 

ÿmÿliyyat÷ûlar tÿrÿfindÿn ilkin axtarûø; mÿhbusun øÿxsiy yÿ-

tinin möÿyyÿn edilmÿsi; hÿbsxana mödiriyyÿtinin imzasû ilÿ 

mÿhbusun qÿbulu (qiyabi olaraq, dÿftÿrxanada); qÿbul vaxtû 

ÿsas  hÿbsxana  axtarûøû;  ilk  sanitar  iølÿnmÿsi;  ÿlamÿtlÿrin 

yazûlmasû; tibbi baxûø. Prosedurlar onu ÿldÿn salmûødû, saü-

lam aüûldan vÿ möqavimÿt gþstÿrmÿk iradÿsindÿn mÿh rum 

etmiødi. Èndi isÿ yeganÿ özöcö istÿyi yatmaq idi. Hÿlÿ lik dinc 

buraxûldûüûnû döøönÿrÿk, baøqa cör yerlÿømÿ variantû tap ma-

yaraq, Lubyankada ke÷irdiyi ilk saatlarûn tÿcrö bÿ sini ömu-

mi­lÿø­dirÿrÿk,­ kÿtilи­ dolab÷anûn­ östönÿ­ qoydu,­ nazik­ drap-

dan tikilmiø qaragöl yaxalûqlû paltosunu dþøÿmÿyÿ sÿrdi vÿ 


882

boksun diaqonalû boyu uzandû. Bu zaman körÿyi dþøÿmÿnin 

östöndÿ idi, baøû boksun bir köncöndÿ dik qalmûødû, dizdÿn 

qatlanmûø ayaqlarû isÿ o biri köncÿ sûxûlmûødû.

Èlk anlarda ÿtraflarû keyimÿmiødi vÿ o, hÿzz duydu.

Ancaq  gþzlÿri  hÿr  øeyi  unutduran  yuxuya  dalmamûø 

qapû qÿsdÿn salûnan gurultu ilÿ a÷ûldû:

–  Qalxûn!  –  qadûn  fûsûldadû.  Ènnokenti  gþz  qapaqlarûnû 

göclÿ araladû.

– Qalxûn! Qalxûn! – baøûnûn östöndÿn ÷aüûrûølar sÿslÿndi.

– Bÿs ÿgÿr yatmaq istÿyirÿmsÿ?

– Qalxûn!!! – yuxusuna girmiø meduzayaoxøar qadûn artûq 

hþkmlÿ vÿ bÿrkdÿn qûøqûraraq onun östönÿ ÿyildi.

Ènnokenti­göclÿ­бцкцлц­vÿziyyÿtдÿн­чыхараг­ayaüa­durdu.

– Onda mÿni elÿ yerÿ aparûn ki, orada yatmaq mömkön 

olsun, – ÿzgin sÿslÿ dedi.

– Olmaz! – sÿmavi poqonlu meduza onun sþzönö kÿsdi 

vÿ qapûnû øaqqûltû ilÿ baüladû.

Ènnokenti  divara  sþykÿndi,  qadûnûn  gþzlökdÿn  onu 

tÿkrar-tÿkrar diqqÿtlÿ möøahidÿ etmÿyini gþzlÿdi.

Meduzanûn  uzaqlaømaüûndan  istifadÿ  edÿrÿk,  tÿzÿdÿn 

paltosunun östönÿ uzandû.

Artûq onun øöuru dumanlanûrdû, amma qapû yenÿ a÷ûldû. 

Tÿzÿ bir kiøi, höndörboy, göclö, yaxøû görzvuran vÿ ya daø-

qûran ola bilÿcÿk aü xalatlû bir nÿfÿr kandarda dayan mûødû.

– Soyadûnûz? – soruødu.

– Volodin.

– Øeylÿrinizi gþtörön!

Ènnokenti  paltosunu  vÿ  papaüûnû  qamarladû,  gþzlÿri 

sþnök lÿø miø halda, sÿndirlÿyÿ-sÿndirlÿyÿ nÿzarÿt÷inin arxa-

sûn ca getdi. O, hÿd din dÿn artûq özölmöødö vÿ hÿtta aya üû-

nûn altûn dakû dþøÿ mÿ nin hamar olub-olmadûüûnû da hiss edÿ 

bil mirdi. Yeri mÿyÿ þzöndÿ göc tapmûrdû, dÿhlizin ortasûn da-

ca uzan maüa hazûr idi. 

Qalûn  divarda  a÷ûlmûø  dar  bir  ke÷idlÿ  onu  baøqa  bir 

dÿhlizÿ ÷ûxardûlar, soyunma otaüûna salûb ÿlinÿ kibrit qutu-



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

883


sundan da ki÷ik bir tikÿ camaøûr sabunu verdilÿr vÿ ÷immÿyi 

ÿmr etdilÿr. 

Ènnokenti  uzun  möddÿt  tÿrÿddöd  etdi.  O,  divarlarûna 

kafel ÷ÿkilmiø vanna otaqlarûnûn gözgö kimi tÿmizliyinÿ alûø-

mûødû, adi insana tÿmiz gþrönÿ bilÿcÿk bu taxta otaq isÿ ona 

iyrÿnc dÿrÿcÿdÿ kirli gþröndö. Skamyada göclÿ quru bir yer 

tapdû,  soyundu,  ÷im÷iøÿrÿk  özÿrindÿ  ÷ÿkmÿ  vÿ  yalûn  ayaq 

izlÿri qalmûø yaø barmaqlûüûn östö ilÿ irÿlilÿdi. Mÿm nu niy-

yÿtlÿ soyunmaz vÿ yuyunmazdû, amma otaüûn qapûsû a÷ûldû, 

aü xalatlû görzvuran ona duøun altûna girmÿyi ÿmr etdi. 

Sadÿ vÿ nazik, iki øöøÿsiz kÿsiyi olan, hÿbsxana qapûsûna 

oxøamayan  qapûnûn  dalûnda  duø  otaüû  yerlÿøirdi.  Dþrd  bar-

maq lûüûn özÿ rindÿ (Ènnokenti bunlarûn da ÷ox kirli olduüunu 

möÿy yÿn etdi) ÿla isti vÿ soyuq su verÿn dþrd dÿnÿ duø asûl-

mûødû,  lakin  Ènno kenti  bunlarû  da  dÿyÿrlÿndirÿ  bilmÿdi.  Bir 

adama  dþrd  dÿnÿ  duø!  –  Bundan  da  sevinc  duymadû  (ÿgÿr 

bilsÿydi  ki,  dus taq lar  dönyasûnda  ÷ox  vaxt  dþrd  nÿfÿr  bir 

duøun altûn da ÷imir, þz on altû dÿfÿlik östönlöyönö daha yök-

sÿk dÿyÿr lÿn di rÿrdi). Ona verilmiø kÿsif iy verÿn sabunu (otuz 

illik þmrö boyu belÿsini he÷ ÿlindÿ dÿ tutmamûødû vÿ bu cör 

sabu nun  olduüunu  da  bilmirdi)  soyunma  otaüûndaca  tulla-

mûødû. Bir ne÷ÿ dÿqiqÿ ÿrzindÿ birtÿhÿr yaxalandû, ÿsasÿn dÿ 

qûrxûl dûqdan sonra bÿdÿninÿ batan sa÷larû yudu, þzönö yuyun-

muø kimi deyil, ÿksinÿ, kirÿ batmûø kimi hiss edÿrÿk, geyin-

mÿk ö÷ön qayûtdû. 

Amma ÿbÿs yerÿ. Soyunma otaüûnûn skamyalarû boø idi, 

onun­kÿsiлиb-doüranmûø­da­olsa,­yenÿ­dÿ­÷ox­gþzÿl­paltarûnû­

apar mûø dû lar, skam yanûn altûnda uclarû divara dirÿnmiø ÷ÿk-

mÿ lÿri qal mûødû. ×þl qapûsû baülû idi, gþzlöyön qapaüû salûn-

mûødû. Ènno ken ti nin Rodenin “Mötÿfÿkkir”i kimi skamyada 

otu rub fikrÿ dal maq dan, bÿdÿnini qurutmaqdan baøqa ÿlacû 

qalma mûødû. 

Bir  azdan  ona  yuyulmaqdan  özölmöø,  qarûn  vÿ  körÿk 

his sÿlÿrinÿ qara “Daxili hÿbsxana” øtampû vurulmuø alt pal-

tarû, eyni cör øtamplû kvadrat ÿsgi verdilÿr ki, bunun dÿsmal 


884

hesab  edildiyini  Ènnokenti  dÿrhal  baøa  döøÿ  bilmÿdi.  Alt 

pal tarûnûn döymÿlÿri kartondan vÿ par÷adan dözÿldilmiødi, 

bÿzi lÿri he÷ yox idi; baülar da ÷ox yerdÿ qûrûq idi. ßyninÿ 

qûsa gÿlÿn alt øalvarû Ènnokentiyÿ dar idi, ayaqlarû arasûn dan 

sûxûrdû. Kþynÿk isÿ ÿksinÿ, ÷ox bþyök idi, qollarû bar maq la-

rû nûn  östönÿ  döøördö.  Paltarû  dÿyiømÿkdÿn  imtina  etdi lÿr, 

÷önki Ènnokenti dÿsti artûq geymiø vÿ bununla da kor la mûødû. 

Aldûüû qatlanmayan paltarû geyinÿndÿn sonra Ènnokenti 

hÿlÿ xeyli vaxt soyunma otaüûnda qaldû.

Ona dedilÿr ki, öst paltarû “biøirilmÿ”dÿdir. Bu sþz Ènno-

kentiyÿ­tanûø­deyildi.­Hÿtta­þlkÿнин­baødan-ayaüa­“biøirmÿ”­

mÿn­tÿqÿlÿri­ilÿ­dolu­олдуьу­möharibÿ­illÿrindÿ­dÿ­belÿ­øeylÿ­

rast laømamûødû.  Paltarûn  biøirilmÿsi  dÿ  (onun  tÿsÿvvö rönÿ 

cÿhÿn nÿm qazanû kimi nÿhÿng bir tava gÿlirdi) bu gecÿnin 

mÿna sûz tÿhqirlÿrinÿ uyüun idi. 

Ènnokenti vÿziyyÿtini vÿ nÿ etmÿli olduüunu ayûq baøla 

araødûrmaüa  ÷alûødû,  lakin  fikirlÿri  qarûøûr,  cûlûzlaøûrdû:  gah 

dar alt øalvarû, gah indi kitelinin biødiyi nÿhÿng tava, gah da 

diqqÿtli  gþzÿ  tabe  olaraq  ÷ÿkilÿn  gþzlök  qapaüû  haqqûnda 

fikirlÿr ona mane olurdu.

Hamam yuxusunu daüûtmûødû, amma canûndakû özöcö 

zÿiflik hÿlÿ dÿ qalûrdû.

Quru vÿ soyuq olmayan bir øeyin östönÿ uzanmaq, hÿrÿ-

kÿt siz qalmaq, tökÿnmÿkdÿ olan qövvÿsini qaytarmaq istÿ yirdi. 

Löt  qabûrüalarû  ilÿ  skamyanûn  tinli  taxtalarûnûn  östö nÿ  uzan-

maq dan ÷ÿkinirdi (taxtalar da bötþv deyildi, calaq-calaq idi).

Qapû a÷ûldû, lakin onun paltarûnû gÿtirmÿmiødilÿr. Hamam 

nÿzarÿt÷isinin yanûnda qûrmûzûyanaq, enlisifÿt, mölki pal tarda 

bir qûz dayanmûødû. Utancaqlûqla ÿli ilÿ palta rû nûn qösur la rûnû 

gizlÿtmÿyÿ  ÷alûøan  Ènnokenti  kandara  yaxûn laødû.  Qûz  ona 

÷ÿh rayû bir qÿbz uzatdû vÿ surÿtini imza la maüû tapøûrdû. Bu 

qÿbz dekabrûn 26-da SSRÈ DTN-in Daxili Hÿbs xa nasû tÿrÿ fin-

dÿn  È.A.Volodindÿn  saxlanûlmaq  ö÷ön  aøaüû dakû  ÿøya larûn 

qÿbul edilmÿsi barÿdÿ idi: sarû metaldan hazûrlanmûø saat, 

saatûn­№-si...,­mexanizmin­№-si...;­sarû­metalla­bÿzÿdilmiø­vÿ­ 



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

885


eyni  rÿngli  metaldan  ucluüu  olan  avtoqÿlÿm;  ÷ÿr÷ivÿsindÿ 

qûr mûzû daø olan qalstuk sancaüû; mavi daødan taxma döymÿ 

– bir cöt.

Ènnokenti baøûnû aøaüû salaraq, gþzlÿyirdi. Nÿhayÿt, pal-

tarûnû  gÿtirdilÿr.  Paltosu  soyuq  vÿ  salamat  qayûtdû,  kiteli, 

øal varû  vÿ  öst  kþynÿyi  ÿzilmiø,  rÿnglÿri  solmuø  vÿ  hÿlÿ  dÿ 

qaynar idi. 

– Mundiri dÿ paltonu qoruduqlarû kimi qoruya bilmÿz-

dilÿr? – Ènnokenti narazûlûqla bildirdi. 

– Øubanûn xÿzi var. Baøa döømÿk lazûmdûr! – görzvuran 

þyöd verirmiø kimi dillÿndi. 

Biøirilmÿdÿn  sonra  þz  paltarû  da  ona  yad  vÿ  pis  gþrö-

nördö. Narahat þzgÿ paltarû geyindirilmiø Ènnokenti tÿzÿdÿn 

sÿkkiz saylû boksa gÿtirildi.

O, su istÿdi vÿ östönÿ piøik øÿkli ÷ÿkilmiø par÷la iki par÷ 

su i÷di. 

Bu arada yanûna daha bir qûz gÿldi vÿ imza atdûraraq, 

ona  mavi  qÿbz  verdi:  cari  il  dekabrûn  27-dÿ  SSRÈ  DTN-in 

Daxili Hÿbsxanasû tÿrÿfindÿn È.A.Volodindÿn bir ÿdÿd ipÿk 

alt kþynÿyi, bir ÿdÿd ipÿk alt øalvarû, øalvar ÷iyinbaüûlarû vÿ 

qalstuk qÿbul edilmiødir.

Sirli maøûn hÿmiøÿki kimi uüuldamaüûnda idi. Tÿzÿdÿn 

baülû  qapû  arxasûnda  qalan  Ènnokenti  ÿllÿrini  dolab÷anûn 

östönÿ qoydu, baøûnû da ÿllÿrinin östönÿ qoyaraq oturduüu 

yerdÿ yatmaüa cÿhd etdi.

Nþvbÿsinÿ yeni baølamûø nÿzarÿt÷i qapûnû a÷araq dedi:

– Olmaz!

– Nÿyi olmaz?

– Baøû qoymaq olmaz!

Fikirlÿri qarûømûø Ènnokenti bir az da gþzlÿdi.

Yenÿ qÿbz gÿtirdilÿr, bu dÿfÿ aü kaüûzda yazûlmûø: SSRÈ 

DTN-in  Daxili  Hÿbsxanasû  tÿrÿfindÿn  È.A.Volodindÿn  123 

(yöz iyirmi ö÷) manat pul qÿbul edilmiødir.

Yenÿ gÿldilÿr – yenÿ tÿzÿ sifÿtlÿr – bahalû qÿhvÿyi kos-

tyumun östöndÿn gþy xalat geymiø kiøi.


886

Hÿr  dÿfÿ  qÿbz  gÿtirÿndÿ  onun  soyadûnû  soruøurdular. 

Bu  dÿfÿ  tÿzÿdÿn  hamûsûnû  soruødular:  Soyadû?  Adû?  Tÿvÿl-

lödö? Doüulduüu yer? – bundan sonra gÿlÿn adam ÿmr etdi:

– Yöngölcÿ!

– Yöngölcÿ nÿ? – Ènnokenti quruyub qaldû.

– Yöngölcÿ, yÿni øeylÿri gþtörmÿdÿn! ßllÿr arxaya! – dÿh-

lizdÿ bötön komandalar yavaø sÿslÿ verilirdi ki, o biri boks-

larda eøidilmÿsin.

Yenÿ dÿ hÿmin o gþzÿgþrönmÿz it ö÷ön dilini nûr ÷ûl da-

dan qÿhvÿyi kostyumlu kiøi Ènnokentini baø qapûdan ke÷i rÿ-

rÿk baøqa bir dÿhlizlÿ hÿbsxana otaüûna bÿnzÿmÿyÿn – pÿn-

cÿ rÿlÿrindÿ pÿrdÿlÿri, yumøaq mebeli, yazû masalarû olan bir 

otaüa gÿtirdi. Otaüûn ortasûnda Ènnokentini stula oturtdular. 

Baøa döødö ki, indi onu dindirÿcÿklÿr. 

Danmalû! Hÿr øeyi tamamilÿ danmalû! Var göcö ilÿ dan-

malû!

Lakin  bunun  ÿvÿzinÿ  pÿrdÿ  arxasûndan  qÿhvÿyi  foto-



ka mera yeøiyi ÷ûxardûlar, iki tÿrÿfdÿn Ènnokentinin östönÿ 

par laq iøûq saldûlar, bir dÿfÿ qabaqdan, bir dÿfÿ dÿ yandan 

øÿk lini ÷ÿkdilÿr. 

Ènnokentini gÿtirÿn rÿis saü ÿlinin barmaqlarûndan nþvbÿ 

ilÿ bir-bir tutaraq uclarûnû øtempel mörÿkkÿbinÿ batû rûl mûø 

qara  yastûüa  sörtdö  vÿ  onun  bötön  barmaqlarûnûn  uclarû 

qaraldû.  Sonra  hÿmin  kiøi  Ènnokentinin  barmaqlarûnû  ara-

ladû, onlarû aü vÿrÿqin östönÿ basdû vÿ birdÿn dÿ ÷ÿkdi. Kaüû-

zûn östöndÿ beø aü øûrûmlarû olan iz qaldû.

Sol  ÿlinin  barmaqlarûnû  da  mörÿkkÿbÿ  batûraraq,  eyni 

hÿrÿ kÿtlÿri etdilÿr. Èzlÿrdÿn yuxarûda kaüûzûn östönÿ yazûl-

mûødû:


Volodin Ènnokenti Artemyevi÷, 1919-cu il, Leninqrad ø.

Ondan da yuxarûda isÿ mÿtbÿÿ hÿrflÿri ilÿ 

“ßBßDÈ SAXLAMALI!” 

sþzlÿri hÿkk olunmuødu.



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

887


Yazûnû  oxuyan  Ènnokenti  diksindi.  Bu  yazûda  nÿ  isÿ 

mistik, bÿøÿriyyÿtdÿn vÿ Yerdÿn daha uca bir øey vardû.

Ona  sabun  vÿ  fûr÷a  verdilÿr  ki,  ÿlözyuyanûn  östöndÿ 

barmaqlarûnû tÿmizlÿsin.

Yapûøqan  kimi  mörÿkkÿb  pis  yuyulurdu,  soyuq  su 

ona he÷ tÿsir etmirdi. Ènnokenti, þzönÿ hamamûn barmaq 

izlÿrinin gþtörölmÿsindÿn ÿvvÿlÿ salûnmasûnûn nÿ dÿrÿcÿdÿ 

mÿntiqÿuyüun olmasû barÿdÿ sual vermÿdÿn, sabunlanmûø 

fûr÷a ilÿ barmaqlarûnû sÿylÿ sörtmÿyÿ baøladû.

Onun hÿlÿ yerini tutmamûø yorüun beyninÿ komik bir 

döstur hÿkk olunmuødu:

ß B ß D È   S A X L A M A L I !



Yüklə 6,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   62




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin