Azÿrbaycan Respublikasûnûn Prezidenti Èlham ßliyevin



Yüklə 6,61 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə60/62
tarix17.04.2017
ölçüsü6,61 Mb.
#14244
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   62

94  

Øaraøkada da sÿhÿr yemÿyinin vÿ sÿhÿr ÷ayûnûn vaxtû idi.

Sÿhÿrdÿn qeyri-adi he÷ nÿ vÿd etmÿyÿn bugönkö gön 

ilk olaraq leytenant Øustermanûn hÿr øeyÿ iliømÿsi ilÿ yad-

da qala caqdû: leytenant nþvbÿni tÿhvil vermÿyÿ hazûrla øûrdû 

vÿ­“Галх!”­komandasû­verilÿndÿn­sonra­yatmaq­istÿyÿn­lÿrÿ­

mane olmaüa ÷alûøûrdû. Gÿzinti dÿ yaxøû alûnmamûødû: dönÿnki 

isti dÿn sonra gecÿ øaxta döømöødö vÿ tÿmizlÿnmiø gÿzinti 

cûüûrlarû  tÿkrar  buz  baülamûødû.  Dustaqlarûn  ÷oxu  hÿyÿ  tÿ 

÷ûxûr,  bir  dþvrÿ  vurandan  sonra  yerin  söröøkÿn  oldu üu nu 

gþröb geri qayû dûr dûlar. Kameralarda kimisi alt, kimisi öst 

÷ar pa yûda  ayaq larûnû  aøaüû  sallayûb  oturmuø  dus taq lar  isÿ 

yer lÿ rin dÿn  durmaüa  tÿlÿsmir,  sinÿlÿrini  qaøû yûr,  ÿsnÿyir, 

bir-biri ilÿ hÿvÿssiz zarafatlaøûr, bötön mÿh bus la rûn sevimli 

mþv zusu sayûlan acû talelÿrinÿ istehza edir, yuxu la rûnû danû-

øûr dû lar. Bu yuxularûn arasûnda bulanûq axûnûn östö ilÿ kþrpö-

cökdÿn ke÷mÿk, uzunboüaz ÷ÿkmÿlÿri birtÿhÿr ayaüa ke÷ir-

mÿk vÿ ÷oxlu baøqa øeylÿr dÿ vardû – yuxularda olma yan 

bircÿ øey – sörö ilÿ yatabla gþndÿrilmÿk idi.

Soloqdin hÿmiøÿki kimi sÿhÿr tezdÿn odun doüramaüa 

getmiødi. Axøam pÿncÿrÿni aralû saxlamûødû, sÿhÿr kame ra-

dan  ÷ûxanda  isÿ  onu  bir  az  da  geniø  a÷dû.  Baøû  pÿncÿrÿyÿ 

tÿrÿf  uzanmûø  Rubin  Soloqdinlÿ  kÿlmÿ  kÿsmirdi.  Bu  gecÿ 

dÿ yuxusuzluqdan ÿziyyÿt ÷ÿkmiødi, yerinÿ gec uzanmûødû, 

pÿncÿrÿdÿn vuran soyuüu aydûn hiss etsÿ dÿ, xÿtrinÿ dÿymiø 

adamûn iøinÿ qarûømaq istÿmÿdi, qulaqlû xÿz papaüûnû, sûrûq-

lûsûnû geyindi, bu vÿziyyÿtdÿ dÿ yorüanû baøûna ÷ÿkib bözöødö, 

Øustermanûn  sþzlÿrinÿ  vÿ  otaqda  yaranmûø  sÿs-köyÿ  fikir 

vermÿdÿn, sÿhÿr yemÿyinÿ getmÿdÿn mörgölÿmÿyÿ, yuxu 

saatlarûnû uzatmaüa ÷alûødû.

Potapov birincilÿr sûrasûnda durmuø, birincilÿr sûrasûnda 

gÿzintiyÿ ÷ûxmûø, birincilÿr sûrasûnda sÿhÿr yemÿyini yeyÿ-

rÿk,  ÷ayûnû  i÷ÿrÿk  artûq  ÷arpayûsûnû  paralelepiped  øÿklindÿ 

yûüûødûrmûødû vÿ oturub qÿzet oxuyurdu, bötön qÿlbi ilÿ iøÿ 



906

can atûrdû (bu gön þzönön dözÿltdiyi maraqlû bir cihazû saz-

lamalû idi).

Sÿhÿr yemÿyinÿ darû sûyûüû verirdilÿr, buna gþrÿ dÿ ÷oxu 

yemÿyÿ getmÿmiødi.

Gerasimovi÷  isÿ  ÿksinÿ,  sûyûq  kvantlarûnû  sÿliqÿ  ilÿ  vÿ 

tÿlÿsmÿdÿn  aüzûna  qoyaraq,  yemÿkxanada  xeyli  oturdu. 

Qûraq dan baxanda bu adamûn saray ÷evriliølÿri nÿzÿriyyÿ÷isi 

olmasû he÷ kÿsin aülûna gÿlmÿzdi.

Yarûboø yemÿkxananûn o biri köncöndÿ oturmuø Ner jin 

ona baxûr, dönÿn bu adama verdiyi cavablarûn döz gön lö yönö 

bir dÿ araødûrûrdû. Øöbhÿ idrakûn vicdanlû olmasû demÿk dir, 

lakin bu øöbhÿlÿrindÿ adam hansû hÿddÿ kimi ÷ÿkilÿ bilÿrdi? 

Doürudan da, ÿgÿr dönyanûn he÷ bir yerin dÿ azad sþz qal ma-

ya caqsa,  “Tayms”  itaÿtkarlûqla  “Prav da”nû  tÿkrar la ya caq sa, 

Zam bezidÿ  zÿncilÿr  istiqraza  yazûla caq larsa,  Luara  kol xoz-

÷u­larû­ÿmÿkgönцlÿrinÿ­gþrÿ­bel­lÿ­rini­bökÿ­cÿk­lÿrsÿ,­partiya­

donuz larû  on  qat  ÷ÿpÿr  arxa sûn da  Kali for niya  baülarûnda 

istira hÿt edÿ cÿk lÿrsÿ, bÿs nÿyin naminÿ yaøa maq qalûrdû?

Nÿ vaxta kimi “bilmirÿm”lÿ can qurtarmaq olardû?

Sÿhÿr  yemÿyini  hÿvÿssiz  yeyÿn  Nerjin  boø  vaxtûnûn 

son on beø dÿqiqÿsini ke÷irmÿk ö÷ön yuxarû – ÷arpayûsûna 

dûrmaødû, uzanûb tavanûn qöbbÿsinÿ baxmaüa baøladû.

Otaqda  Ruskanûn  baøûna  gÿlmiø  hadisÿnin  mözakirÿsi 

davam edirdi. Ruska gecÿlÿmÿyÿ otaüa gÿlmÿmiødi vÿ demÿli, 

hÿbs olun muødu. Hÿbsxana qÿrargahûnda balaca qaran lûq bir 

otaq ayûr mûø dûlar, o da, yÿqin, hÿmin otaüa salûn mûødû.

A÷ûq danûømûrdûlar, onu ucadan ikiözlö adlandûrmasalar 

da, hÿr halda, bu da nÿzÿrdÿ tutulurdu. Bu mÿnada danûøûr-

dûlar ki, Ruskanûn daha ÿlavÿ möddÿt yapûødûrmaüa yeri qal-

ma yûb – ÿclaflar tÿsnifatû dÿyiømÿsÿlÿr – iyirmi beø il ÈßD-ni

1

 



iyirmi beø il tÿkadamlûq kamera ilÿ ÿvÿzlÿmÿsÿlÿr, yaxøû idi 

(hÿmin il tÿkadamlûq kameralardan ibarÿt hÿbsxanalar tik-

mÿ yÿ  baø la mûø dûlar  vÿ  tÿkadamlûq  kamerada  saxlanmaüa 

mÿh kum  etmÿ  get dikcÿ  daha  ÷ox  dÿbÿ  minirdi).  ßlbÿttÿ, 

1

 ÈßD – Èslah-ÿmÿk dцøÿrgÿsi



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

907


Øikin  riyakarlûqla  baülû  iø  a÷mayacaqdû.  Lakin  insanû,  doü-

ru dan da, gönahkar olduüu ÿmÿldÿ ittiham etmÿk dÿ zÿruri 

deyildi: ÿgÿr sarûøûndûrsa, onu qaraøûn olmaqda ittiham etmÿk, 

ona da sarûøûna ÷ûxarûlan hþkmö vermÿk olardû.

Qleb  Ruskanûn  Klara  ilÿ  mönasibÿtlÿrinin  hara  kimi 

gedib  ÷ûxdûüûnû  bilmirdi,  bilmirdi  ki,  qûzû  sakitlÿødirmÿk 

lazûmdûrmû vÿ buna cörÿt edÿ bilÿcÿkmi? Bir dÿ, bÿs bunu 

necÿ edÿcÿk?

Rubin yorüanûnû östöndÿn atdû, xÿz papaqda vÿ sûrûqlûda 

hamûnûn  gþzö  qarøûsûnda  yorüanûn  altûndan  ÷ûxdû,  bununla 

da otaqda qÿhqÿhÿyÿ sÿbÿb oldu. Kimsÿ øÿxsÿn onun þzönÿ 

gölÿn dÿ, bundan incimirdi, tÿkcÿ sosializmÿ gölÿnlÿri baüûø-

la ya  bilmirdi.  Papaüûnû  ÷ûxardaraq,  lakin  sûrûqlûsûnû  soyun-

ma dan vÿ ayaqlarûnû geyinmÿk ö÷ön aøaüû sallamadan (indi 

bunu etmÿ yin mÿnasû yox idi, ÷önki yuyunma, sÿhÿr yemÿyi 

vÿ gÿzinti vaxtû ÷oxdan bitmiødi), Rubin ona bir stÿkan ÷ay 

söz mÿ lÿrini  xahiø  etdi.  Saqqalû  pûrtlaøûq  halda  ÷arpayûsûnda 

otu rub he÷ nÿ hiss etmÿdÿn östönÿ yaü yaxûlmûø aü ÷þrÿyi 

aüzû na qoyur, isti mayedÿn i÷irdi. Fikri stÿkanla yanaøû ÿlin dÿ 

tut du üu Epton Sinklerin romanûnda idi. ßhvalû lap xarab idi.

Øaraøkada­sÿhÿr­yoxlamasû­ke÷irилирdi,­Ki÷icik­nþvbÿni­

qÿbul edirdi. O, baølarû sayûr, elanlarû isÿ Øusterman edirdi. 

Yarûm dairÿvi  otaüa  girÿrÿk,  Øusterman  o  biri  otaqlarda 

oldu üu kimi elanûnû etdi:

– Diqqÿt! Dustaqlara elan olunur ki, øam yemÿyindÿn 

sonra  he÷  kÿs  qaynanmûø  su  gþtörmÿk  ö÷ön  mÿtbÿxÿ 

buraxûlmayacaq – bu mÿsÿlÿ ilÿ baülû qapûlarû dþymÿyin vÿ 

nþvbÿt÷ini ÷aüûrmayûn.

– Bu, kimin sÿrÿncamûdûr? – ikimÿrtÿbÿli ÷arpayûlardan 

yaranmûø maüaradan ÷ûxan Pryan÷ikov vÿhøi kimi qûøqûrdû.

– Hÿbsxana rÿisinin, – Øusterman qÿtiyyÿtlÿ cavab verdi.

– Nÿ vaxt verib bunu?

– Dönÿn.

Pryan÷ikov arûq vÿ nazik ÿllÿri östöndÿ bitmiø yumruq la-

rûnû yeri vÿ gþyö øahidliyÿ ÷aüûrûrmûø kimi baøû özÿrindÿ yellÿdi.


908

–  Bu  ola  bilmÿz!!  –  etiraz  etdi.  –  Øÿnbÿ  gönö  axøam 

nazir Abakumovun þzö mÿnÿ vÿd etdi ki, gecÿlÿr qaynanmûø 

suyumuz olacaq! Mÿntiqlÿ belÿ olmalûdûr! Biz axû gecÿ saat 

on ikiyÿ kimi iølÿyirik!

Cavabû isÿ dustaqlarûn sörÿkli qÿhqÿhÿsi oldu.

– Sÿn dÿ saat on ikiyÿ kimi iølÿmÿ, gicbÿsÿr! – Dvo ye-

tyo sovun qalûn sÿsi eøidildi.

– Biz gecÿ aøpazû saxlaya bilmÿrik. – Øusterman tÿm-

kinlÿ izah etdi.

Sonra da ki÷iciyin ÿlindÿki siyahûnû gþtöröb özöcö sÿslÿ 

elanlarûnû davam etdi. Hamû sakitlÿødi:

– Diqqÿt! Èndi iøÿ ÷ûxmayûb yataba hazûrlaømalû olanlarûn 

siyahûsûnû oxuyuram... Sizin otaqdan: Xorobrov! Mixaylov! 

Nerjin! Syomuøkin!.. Hÿbsxanaya mÿxsus øeylÿri tÿhvil ver-

mÿk ö÷ön hazûr saxlayûn!

Yoxlayanlar otaqdan ÷ûxdûlar.

×ÿkilmiø dþrd ad tufan kimi otaqda hÿr øeyi bir-birinÿ qatdû.

Ènsanlar ÷ay i÷mÿlÿrini, yeyilmÿmiø yaü-÷þrÿklÿrini bir 

kÿnara qoydular, bir-birinÿ vÿ gedÿnlÿrÿ tÿrÿf atûldûlar. Èyirmi 

beø nÿfÿrdÿn dþrdö – bu, qeyri adi, ÷oxsaylû qurban demÿk 

idi. Hamû birdÿn danûømaüa baøladû, hÿyÿcanlû sÿslÿr döø-

kön lÿø miø, nifrÿt dolu, þtkÿm sÿslÿrÿ qarûømûødû. Bÿzilÿri öst 

÷ar pa yû lar da ayaq östÿ durub ÿl-qol atûr, baøqalarû baø la rûnû 

tut muø du, o birilÿri sinÿlÿrinÿ dþyÿrÿk qûzüûnlûqla nÿyi isÿ 

söbut etmÿyÿ ÷alûøûrdûlar, dþrdöncölÿri yastûqlarû özlök lÿ rin 

i÷in dÿn ÷ûxarûrdûlar: bir sþzlÿ, bötön otaq kÿdÿr, itaÿt kar lûq, 

hiddÿt, qÿtiyyÿt, øikayÿt vÿ hesablaøma yûünaüûna dþn möø-

dö vÿ bötön bunlar bir ne÷ÿ mÿrtÿbÿ øÿklindÿ dar bir yerdÿ 

top lan mûødû. Rubin olduüu kimi, ÿynindÿ sûrûqlû, amma alt 

øalvarûnda ÷arpayûsûndan durdu vÿ zil sÿslÿ baüûrdû:

– Øaraøkanûn tarixi gönö! Strelets

1

 edamûnûn sÿhÿri!



Vÿ ömumi mÿnzÿrÿ qarøûsûnda ÿllÿrini yanlara a÷dû. Onun 

bu  cör  canlanmasû  he÷  dÿ  yataba  sevindiyi  ö÷ön  deyildi.  

1

 Strelets – Qÿdim Rusiyada пийада ÿсэÿр; 1698-ъи илдÿ Москвада стрелетс 



алайларûнûн цсйанû вÿ бу гийам÷ûларûн кцтлÿви едамларûна иøарÿдир.

Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

909


Þz gedi øinÿ dÿ eyni tÿrzdÿ gölÿrdi. Onun sþzlÿri qarøûsûnda 

he÷ nÿ davam gÿtirÿ bilmÿzdi.

Yatab dustaüûn hÿyatûnda, ÿsgÿrin hÿyatûnda yaralanma 

kimi taleyöklö bir hÿddir. Yaralanmanûn aüûr, ya da yöngöl, 

möalicÿ olunan vÿ ya þlömcöl olmasû kimi, yatab da yaxûn, 

ya da uzaq, ÿylÿncÿ, ya da þlöm ola bilÿr.

Dostoyevskidÿ  katorqa  hÿyatûnûn  xÿyali  dÿhøÿtlÿrinin 

tÿsvirini  oxuyarkÿn  heyrÿtlÿnmÿyÿ  bilmirsÿn:  onlar  ö÷ön 

möddÿtlÿrini ÷ÿkmÿk necÿ dÿ asan olub! Axû on il ÿrzindÿ 

bircÿ yatablarû belÿ olmamûødû!

Dustaq daim eyni bir yerdÿ yaøayûr, þz yoldaølarûna, iøinÿ, 

rÿislÿrinÿ  þyrÿøir.  Nÿ  qÿdÿr  tamahkar  da  olmasa,  qa÷ûl maz 

øÿkildÿ ÿmlakû yûüûlûr: azadlûqdan gþndÿrilmiø, ya da döøÿr-

gÿdÿ dözÿldilmiø fibra ÷amadanû olur. Qûzûnûn vÿ ya arva dû-

nûn øÿklini saldûüû ÷ÿr÷ivÿsi, iødÿn sonra barakda geyin diyi, 

göndözlÿr isÿ axtarûødan gizlÿtdiyi ÿski øap-øap larû mey dana 

÷ûxûr;  ola  bilÿr  ki,  iplik  par÷adan  toxunmuø  artûq  øalvar  da 

saxlaya bilib, kþhnÿ ayaqqabûlarûnû da tÿhvil ver mÿ yib; bötön 

bun lar  inven tar laømadan  inventarlaømaya  kimi  giz lÿ dilir, 

yer lÿri dÿyiø dirilir. Dustaüûn artûq þz iynÿsi olur, döy mÿ lÿ rini 

mþh kÿm  tikir,  hÿlÿ  bir-iki  ÿdÿd  ehtiyat  döymÿ  dÿ  sax la yûr. 

Kisясин­dÿ­ hÿmiøÿ­ tÿnbÿkisi­ olur.­ ßgÿr­ frayerdirsÿ

1

,  östÿ lik, 



diø fûr ÷asû da olur vÿ hÿrdÿnbir diølÿrini dÿ tÿmizlÿyir. Yaxûn-

la rûn dan aldûüû bir topa mÿktubu yûüûlûr, þz kitabû olur vÿ bu 

kitabû dÿyiø mÿklÿ döøÿr gÿdÿki bötön kitablarû oxuya bilir.

Ancaq  onun  qûsa  hÿyatû  özÿrindÿ  birdÿn,  hÿr  dÿfÿ  dÿ 

gþzlÿnilmÿdÿn,  qÿfildÿn  vÿ  ÿn  son  dÿqiqÿdÿ  yaxalamaüa 

hesab lanmûø yatab øimøÿyi ÷axûr. Budur, ayaqyolunun dar 

qÿfÿ sindÿ yûüdûüû mÿktublarû tÿlÿsik cûrûr. ßgÿr yatab qûr mûzû 

heyvan vaqonlarûnda hÿyata ke÷irilÿcÿksÿ, möhafizÿ onun 

bötön döy mÿlÿrini kÿsib gþtörÿcÿk, tÿnbÿkisini vÿ diø tozu-

nu kölÿyÿ verÿcÿk, ÷önki bunlarûn kþmÿyi ilÿ dus taq möha fi-

zÿ ÷ini kor edÿ bilÿr. ßgÿr yatab dustaqlarûn daøûnmasû ö÷ön  

1

 Frayer – cavan, cinayÿtkarlar silkinÿ mÿnsub olmayan, bu sÿbÿbdÿn dÿ 



lazûmsûz iølÿr gþrÿn tÿcrцbÿsiz oьru (rus. hябсхана jarqonu)

910

tÿchiz olunmuø sÿrniøin vaqonlarû vasitÿsi ilÿ hÿyata ke÷iri-

lÿ cÿksÿ,  kame ranûn  dar  qapûsûndan  ke÷mÿyÿn  ÷ama danû, 

onunla  bir  yer dÿ  isÿ  i÷inÿ  øÿkil  salûnmûø  ÷ÿr÷ivÿ  ayaq lar 

altûn da  qalûr,  sûnûr.  Hÿr  iki  halda  kitablarû  (yolda  oxu maq 

olmaz),­iynÿнi­(onunla­bar­maqlûüû­kÿsÿ­vÿ­ya­da­ki­möha-

fi zÿ ÷ini þldö rÿ bilÿr lÿr) dustaüûn ÿlindÿn alûr, øap-øaplarûnû 

lazûm­sûz­ÿsэi­kimi­tullayûrlar.­Yalnûz­pambûq­øalvar­döøÿr­gÿ-

nin nÿfinÿ mösadirÿ edilir.

Mölkiyyÿt,­oturaq­hÿyata­meyиllilik,­meøøansayaüû­rahat-

lûüa  can  atma  (vaxtilÿ  hÿlÿ  ×exovun  damüaladûüû)  kimi 

gönah lar dan  azad  olmuø,  dostlarûndan,  ke÷miøindÿn  ayrû 

salûn mûø dustaq vÿ dþrd sûralûq cÿrgÿdÿ (“bir addûm saüa, 

bir addûm sola – möhafizÿ xÿbÿrdarlûq etmÿdÿn atÿø a÷ûr!”) 

ÿllÿri  arxa sûnda,  itlÿrlÿ  vÿ  möhafizÿ÷ilÿrlÿ  ÿhatÿyÿ  alûnmûø 

hal da vaqona tÿrÿf addûmlayûr. 

Dÿmiryol  stansiyalarûnda  hamû  bu  mÿnzÿrÿnin  øahidi 

olub,  hamû  da  qorxaqcasûna  baøûnû  yerÿ  dikmÿyÿ,  sadiq 

tÿbÿÿ kimi özönö ÷evirmÿyÿ ÷alûøûb ki, möhafizÿ leytenantû 

onu nÿdÿsÿ øöbhÿli bilib saxlamasûn.

Dustaq  vaqona  girir  vÿ  onun  vaqonu  po÷t  vaqonuna 

qoøulur. Hÿr iki tÿrÿfdÿn sûx barmaqlûqla þrtölmöø, plat for-

malardan gþrönmÿyÿn vaqon cÿdvÿl özrÿ gedir, þz qapalû vÿ 

havasûz  darûsqallûüûnda  yözlÿrlÿ  insanûn  xatirÿlÿrini,  ömid-

lÿrini vÿ hÿyÿcanlarûnû aparûr.

Hara aparûrlar? Bunu elan etmirlÿr. Yeni yerdÿ dustaüû 

nÿ gþzlÿyir? Mis mÿdÿnlÿri? Meøÿ qûrûlmasû? Ya da ÿn arzu-

olunan  øey  –  kÿnd  tÿsÿrröfatû  ezamiyyÿti;  elÿ  bir  xoøbÿxt 

yer  ki,  orada  dustaq  bÿzÿn  köldÿ  kartof  biøirÿ,  kþpöncÿ 

øalüam  yemÿklÿr  yeyÿ  bilir?  Bÿlkÿ  dÿ,  elÿ  ilk  aylardaca 

sinqa  vÿ  distrofiya  dustaüûn  belini  qûracaq?  Bÿlkÿ  dÿ,  ona 

kimÿsÿ röøvÿt vermÿk, tanûøû ilÿ rastlaømaq möyÿssÿr ola-

caq  vÿ  nþvbÿt÷i,  sanitar  vÿ  hÿtta  kaptenarmus  kþmÿk÷isi 

dözÿlÿ bilÿcÿk? Tÿzÿ yerdÿ ona mÿktub yazmaüa icazÿ verÿ-

cÿklÿrmi? Yoxsa uzun illÿr ÿrzindÿ mÿktublarûnûn arasû kÿsi-

lÿ cÿk, doümalarû da onu þlölÿrin siyahûsûna salacaqlar?..



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

911


Bÿlkÿ  dÿ,  he÷  tÿyinat  yerinÿ  gedib  ÷ûxmayacaq?  Mal 

vaqonunda  dizenteriyadan,  ya  da  ki  eøelonun  altû  sutka 

dayanmadan  getmÿyi  sÿbÿbindÿn  acûndan  þlöb  gedÿ cÿk? 

Bÿlkÿ dÿ, kiminsÿ qa÷dûüûna gþrÿ ÷ÿkiclÿ vurub þldö rÿ cÿk-

lÿr? Bÿlkÿ dÿ, yolun sonunda qûzdûrûlmayan vaqondan dus-

taq larûn donmuø cÿsÿdlÿrini odun atan kimi atacaqlar?

Qûrmûzû eøelonlar Sovet limanûna kimi bir aya gedirlÿr...

Èlahi, gedib ÷ûxa bilmÿyÿnlÿrÿ rÿhm elÿ!

Øaraøkadan  asanlûqla  buraxsalar  da,  ilk  hÿbsxanaya 

kimi ölgöclÿrini dÿ þzlÿrindÿ saxlasalar da – bötön bu sual-

lar  ÿbÿdi  aüûrlûqlarû  ilÿ  otaqlarûn  sÿhÿr  yoxlanûøû  zamanû 

yatab ö÷ön elan edilmiø iyirmi dustaüûn örÿklÿrini sûxûrdû. 

Øaraø ka  dustaqlarûnûn  qayüûsûz  yarûsÿrbÿst  hÿyatû  onlar 

ö÷ön artûq baøa ÷atmûødû. 



95  

Nerjinin  baøû  yataba  hazûrlaømaüa  qarûøsa  da,  sonda 

mayor Øikini yerinÿ oturtmaq istÿyi göclÿndi. Èyirmi nÿfÿrÿ 

yataqxanada qalmaq vÿ nÿzarÿt÷ini gþzlÿmÿk ÿmr olun muø-

du, lakin zÿng vurulan kimi Nerjin dÿ o biri on doqquz nÿfÿr 

kimi qapûya cumdu. Az qala, qa÷a-qa÷a ö÷öncö mÿrtÿ bÿ yÿ 

qalxdû vÿ Øikinin qapûsûnû dþydö. Onu i÷ÿri ÷aüûrdûlar.

Øikin qaøqabaqlû, tutqun halda masanûn arxasûnda otur-

muødu. Dönÿndÿn sonra i÷indÿ, sanki, nÿ isÿ tÿrpÿnmiødi. 

Ayaüûnûn  birini  artûq  u÷urumun  östönÿ  atmûødû  vÿ  indi 

dayaqsûz qalmaüûn nÿ demÿk olduüunu baøa döøördö.

Onun  bu  adama  qarøû  nifrÿtinin  birbaøa  vÿ  qûsa  ÷ûxûøû 

yox  idi!  Øikinin  ona  edÿ  bilÿcÿyi  ÿn  bþyök  (vÿ  þzö  ö÷ön 

dÿ  ÿn  tÿhlökÿsiz)  øey  Doronini  karserlÿrdÿ  ÿldÿn  salmaq, 

xasiyyÿtnamÿsini  mÿmnuniyyÿtlÿ  lÿkÿlÿyib  batûrmaq  vÿ 

geri,  Vorkutaya  qaytarmaq  idi.  Belÿ  xasiyyÿtnamÿ  ilÿ  o, 

rejimli  briqadaya  döøÿcÿk  vÿ  tezliklÿ  dÿ  gÿbÿrÿcÿkdi.  Son 

nÿti cÿ  mÿhkÿmÿnin  hþkmönÿ  ÿsasÿn  göllÿlÿnmÿ  ilÿ  eyni 

olacaqdû.


912

Yola salûnanlar arasûnda möxtÿlif etiraz vÿ maneÿlÿrin 

gþzlÿnilmÿsi sÿbÿbindÿn bu gön sÿhÿr Doronini dindirmÿyÿ 

÷aüûrmamûødû. È÷ÿri girÿn Nerjini gþrÿndÿn sonra Øikin döz 

hÿrÿkÿt etdiyinÿ bir daha ÿmin oldu

Mayor Øikinin bu þzönö mþhkÿm tutan, qanunlarû lap 

cikinÿ kimi bilÿn arûqtÿhÿr, hikkÿli dus taq dan hÿmiøÿ zÿhlÿsi 

getmiødi.  ×oxdan  idi  ki,  Nerjinin  yatabla  yola  salûnmasû 

ilÿ  baülû  Yakonovu  dilÿ  tuturdu  vÿ  indi  i÷ÿri  girÿn  ada mûn 

özöndÿki döømÿn÷ilik ifadÿsinÿ mÿm nu niyyÿtlÿ baxûrdû.

Nerjindÿ øikayÿtini fikirlÿømÿdÿn bir ne÷ÿ kÿskin sþzdÿ 

birlÿødirmÿk vÿ onlarû kameranûn pÿncÿrÿsinin a÷ûldûüû qûsa 

saniyÿlÿr ÿrzindÿ birdÿfÿlik izhar etmÿk, ya da ki hÿbs xa na-

larda yazûlû ÿrizÿlÿr ö÷ön verilÿn bir qûrûq tualet kaüû zûn da 

yerlÿødirÿ bilmÿk bacarûüû vardû. Yatdûüû beø il ÿrzin dÿ þzö 

ö÷ön  rÿislÿrlÿ  danûømaüûn  xösusilÿ  sÿrt  bir  tÿr zini  forma-

laø dûrmûødû ki, buna da dustaqlarûn dilindÿ mÿdÿni øÿkildÿ 

yûxûb-sörömÿ  deyirdilÿr.  O  ancaq  nÿzakÿtli  sþzlÿrdÿn  isti-

fadÿ  edirdi,  lakin  tonu  bþyöklÿrin  þzlÿrindÿn  ki÷ik  adam-

larla danûødûüû tÿkÿbbörlö-ironik ton olurdu ki, buna da he÷ 

cör qulp qoymaq mömkön deyildi.

– Vÿtÿndaø mayor! – Nerjin kandardaca danûømaüa baø-

ladû. – Mÿn qanunsuz olaraq alûnmûø kitabûmû istÿmÿyÿ gÿl-

miøÿm. Belÿ hesab etmÿyÿ ÿsasûm var ki, altû hÿftÿ Mos kva 

øÿhÿri  øÿraitindÿ  ona  senzura  tÿrÿfindÿn  icazÿ  veril diyinÿ 

ÿmin olmaq ö÷ön yetÿrli möddÿtdir.

– Kitabû? – Øikin tÿÿccöblÿndi (÷önki belÿ tezliklÿ aüûllû 

bir øey döøönÿ bilmÿdi). – Hansû kitabû?

– Hÿm dÿ, – Nerjin davam etdi, – döøönörÿm ki, sþh-

bÿtin hansû kitabdan getdiyini bilirsiniz. Sergey Yeseninin 

se÷ilmiø øeirlÿrindÿn.

–  Ye-se-ni-nin?!  –  sþhbÿtin  nÿdÿn  getdiyi  ancaq  indi 

yadû na döømöø vÿ bu qadaüan olunmuø adûn ÷ÿkilmÿsin dÿn 

sarsûl mûø  mayor  Øikin  kresloda  dikÿldi.  Onun  ÷allaømaüa 

baøla mûø baøûnûn kirpisi ikrah vÿ hiddÿt ifadÿ edirdi. – Yese-

nini soruømaüa sizin diliniz necÿ gÿlir?



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

913


– Niyÿ dÿ yox? O bizdÿ, Sovet Èttifaqûnda nÿør edilib.

– Bu azdûr!

– Bundan baøqa, o, min doqquz yöz qûrxûncû ildÿ nÿør 

edilib, yÿni qadaüan olunmuø min doqquz yöz on yeddinci, 

tire min doqquz yöz otuz sÿkkizinci illÿr dþvrönÿ aid deyil. 

Øikin öz-gþzönö turøutdu.

– Siz bu dþvrö haradan gþtörmösönöz?

Nerjin  elÿ  tez  cavab  verirdi  ki,  sanki,  bötön  cavablarû 

qabaqcadan ÿzbÿrlÿmiødi:

–  Döøÿrgÿ  senzorlarûndan  biri  lötfkarlûqla  mÿnÿ  bunu 

baøa  saldû.  Bayramqabaüû  axtarûø  zamanû  mÿndÿn  Dalûn 

“Èzahlû löüÿt”ini aldûlar, ÿsas da o oldu ki, kitab 1935-ci ildÿ 

÷ap olunub vÿ buna gþrÿ dÿ ciddi yoxlanmalûdûr. Mÿn sen-

zora  gþstÿrÿndÿ  ki  löüÿt  1881-ci  il  nÿørinin  foto-surÿtidir,  

o, kitabû mÿmnuniyyÿtlÿ mÿnÿ qaytardû vÿ izah etdi ki, inqi-

lab dan  ÿvvÿlki  nÿørlÿrÿ  etiraz  etmirlÿr,  ÷önki  “o  vaxt  hÿlÿ 

xalq döø mÿn lÿri yox idi”. Baxûn, belÿ bir xoøagÿlmÿz vÿziy-

yÿt: Yese nin 1940-cû ildÿ nÿør edilib.

Øikin tÿmkinlÿ susurdu.

– Qoy olsun. Bÿs siz, – zÿhmlÿ soruødu, – siz bu kitabû 

oxumusunuz? Siz onu bötþvlökdÿ oxumusunuz? Siz bunu 

yazûlû surÿtdÿ tÿsdiqlÿyÿ bilÿrsiniz?

–  RSFSR  CM-nin  doxsan  beøinci  maddÿsinÿ  ÿsasÿn 

indiki  halda  mÿnim  dilimdÿn  kaüûz  almaüa  höquqi  ÿsasû-

nûz yoxdur. Øifahi olaraq isÿ tÿsdiqlÿyirÿm: mÿnim þz øÿxsi 

möl kiyyÿtimdÿ olan kitablarû oxumaq vÿ ÿksinÿ, yalnûz oxu-

duüum kitablarû saxlamaq kimi pis bir vÿrdiøim var. 

Øikin ÿllÿrini yana a÷dû.

– Sizin ö÷ön bir az da pis!

O,­÷oxmÿnalû­pauza­vermÿk­istÿdi,­lakin­Nerjin­onдан­

ÿl ÷ÿkmÿdi:

– Belÿliklÿ, xahiøimi yekun olaraq bir dÿ tÿkrar edirÿm. 

Hÿbsxana qaydalarûnûn B bþlmÿsinin yeddinci bÿndinÿ ÿsa-

sÿn,  mÿndÿn  qanun suz  olaraq  gþtörölmöø  kitabûmû  qay-

tarûn.


914

Bu sþz axûnûnûn altûnda ÿsÿn Øikin ayaüa durdu. Masa-

nûn arxasûnda oturarkÿn onun yekÿ baøûnûn balacaboy ada-

ma  mÿnsub  olduüu  bilinmirdi,  ayaüa  durandan  sonra  isÿ 

o  daha  da  balacalaøûrdû,  ayaqlarûnûn  vÿ  ÿllÿrinin  ÷ox  qûsa 

olduüu  özÿ  ÷ûxûrdû.  Sifÿti  qapqara  qaralmûø  Øikin  økafa 

yaxûn laødû, qapûsûnû a÷dû vÿ Yeseninin özlöyönÿ aücaqayûn 

yar paq larû ÷ÿkilmiø ki÷ik formatlû cildini gþtördö.

Kitabûn  vÿrÿqlÿri  arasûna  bir  ne÷ÿ  kaüûz  qoyulmuødu. 

Nerjinÿ hÿlÿ dÿ oturmaüû tÿklif etmÿyÿn Øikin kreslosunda 

yerini rahatladû vÿ tÿlÿsmÿdÿn niøanlanmûø sÿhifÿlÿrÿ bax-

maüa  baøladû.  Nerjin  dÿ  sakitcÿ  oturdu,  ÿllÿrini  dizlÿrinÿ 

sþy kÿdi vÿ aüûr baxûølarûnû Øikinÿ zillÿdi.

– Budur, buyurun, – mayor kþksönö þtördö, øeiri xÿmir 

kimi  ÿzib  yoüura-yoüura  hissiyyatsûz  bir  tÿrzdÿ  oxumaüa 

baøl adû:

Siz ey cansûz, siz ey yad ÿllÿr!

Mÿnim nÿьmÿlÿrim, bilin he÷ zaman

Sizinlÿ bir yerdÿ yaøamayacaq.

Mÿnim qûzûl zÿmim, øux sцnbцllÿrim

ßvvÿlki sahib ц÷цn, bil, darûxacaq.

Burada hansû sahibdÿn danûøûlûr? Bunlar kimin ÿllÿridir?

Mÿhbus ÿmÿliyyat mövÿkkilinin dolu aü ÿllÿrinÿ baxdû. 

– Yesenin sinfi cÿhÿtdÿn mÿhdud olub vÿ ÷ox øeyi baøa 

döømÿyib, – sûxûlmûø dodaqlarû ilÿ baøsaülûüû verirmiø kimi 

dedi. – Puøkin kimi, Qoqol kimi...

Nerjinin  sÿsindÿ  elÿ  bir  ÷alar  sÿslÿndi  ki,  Øikin  ona 

ehtiyatla baxdû. Birdÿn mayorun östönÿ atûlar, itirmÿli bir 

øeyi qalmayûb.

Øikin hÿr ehtimala qarøû durub qapûnû araladû.

– Bÿs bunu necÿ baøa döøÿk? – kreslosuna qayûdan Øikin 

soruødu:


Geniø ÷ÿmÿnlÿrin aь ÷i÷ÿyini

Qara qurbaьaya vermÿk istÿdim...

Vÿ bundan da sonra... Nÿyÿ iøarÿ edilir?


Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

915


Mÿhbusun uzanmûø boynu ÿsdi.

– Bu ÷ox sadÿdir,– cavab verdi. – Hÿqiqÿtin aü ÷i÷ÿyini 

cinayÿtin qara qurbaüasû ilÿ barûødûrmaüa ÷alûømamalû!

Qûsaqol,  yekÿbaø,  qarasifÿt  kirvÿ  qara  qurbaüa  kimi 

onun qarøûsûnda oturmuødu.

–  Ancaq,  vÿtÿndaø  mayor,  –  Nerjin  tÿlÿsik,  bir-birinin 

dalûn ca  dabanbasma  gÿlÿn  sþzlÿrlÿ  danûømaüa  baøladû,  

– mÿnim sizinlÿ ÿdÿbi araødûrmalar aparmaüa vaxtûm yox-

dur. Möha fizÿ mÿni gþzlÿyir. Altû hÿftÿ bundan qabaq bÿyan 

etdi niz ki, Baø ßdÿbiyyat Èdarÿsinÿ

1

 sorüu gþndÿrÿcÿksiniz. 



Gþndÿr diniz?

Øikin ÿsÿbi tÿrzdÿ ÷iyinlÿrini ÷ÿkdi vÿ kitabû þrtdö.

– Mÿn sizin qarøûnûzda hesabat vermÿyÿ borclu deyilÿm. 

Kitabû  sizÿ  qaytarmayacaüam.  Onsuz  da  onu  ÷ûxarmaüa 

qoy mayacaqlar.

Gþzlÿrini  Yesenindÿn  ÷ÿkmÿyÿn  Nerjin  hirslÿ  yerindÿn 

durdu. Bu kitabû nÿ vaxtsa arvadûnûn þz øÿfqÿtli ÿllÿri ilÿ tut du-

üu nu, onun i÷inÿ “

...bötön itirilÿnlÿr belÿcÿ sÿnÿ qayû da caq! ” 

sþzlÿrini yazdûüûnû tÿsÿvvörönÿ gÿtirdi. Sþzlÿr he÷ bir sÿy tÿlÿb 

etmÿdÿn dodaqlarû arasûndan göllÿ kimi a÷ûlmaüa baøladû: 

– Vÿtÿndaø mayor! Ömid edirÿm ki, iki il sÿrasÿr Dþv-

lÿt Tÿhlökÿsizliyi Nazirliyindÿn mÿndÿn gþtörölmöø, iyirmi 

dÿfÿ tÿzÿdÿn hesablanaraq qÿpik-quruøa dþndÿrilmiø Poløa 

zlo tû la rûnû  tÿlÿb  etmÿyimi  vÿ  sonda  Ali  Sovet  vasitÿsi  ilÿ 

onlarû geri alma üûmû unutmamûsûnûz! Ömid edirÿm ki, mÿnim  

hor raya qatûl malû olan beø qram unu tÿlÿb etmÿyim yadû nûz-

dan ÷ûx mayûb. Mÿnÿ gölördölÿr, amma hÿmin beø qramû ala 

bil dim! belÿ misallar ÷oxdur! Mÿn sizi xÿbÿrdar edirÿm ki, 

bu kitabû sizÿ vermÿ yÿ cÿ yÿm! Kalûmada þlmÿli olsam belÿ, 

ora dan  da  dar tûb  onu  sizdÿn  alacaüam!  Mÿn  MK-nûn  vÿ 

Nazir lÿr Sove ti nin bötön yeøiklÿrini øikayÿtlÿrimlÿ doldu ra-

ram. Xoøluqla verin!

Vÿ dþvlÿt tÿhlökÿsizliyi mayoru bu mÿhkum olunmuø, 

höquq suz, lÿng þlömÿ gþndÿrilÿn dustaq qarøûsûnda davam 

1

 Baø ßdяbiyyat Èdarяsi – sovetlÿr dþnÿmindÿ dþvlÿt senzurasû orqanû



916

gÿti rÿ  bilmÿdi.  O,  doürudan  da,  Baø  ßdÿbiyyat  Èdarÿsinÿ 

sorüu  gþndÿrmiødi  vÿ  nÿ  qÿdÿr  tÿÿccöblö  olsa  da,  cavab 

gÿl miødi ki, kitab formal olaraq qadaüan edilmÿyib. Formal 

ola raq!! Peøÿ his siy yatû Øikinÿ bunun bir diqqÿtsizlik oldu-

üunu  deyirdi,  kitab  mötlÿq  qadaüan  olunmalû  idi.  Amma 

Øikin gÿrÿk þzö nö dÿ bu yorulmaq nÿ olduüunu bilmÿyÿn 

dedi-qodu ÷u nun irad larûndan qoruyaydû.

– Yaxøû, – mayor geri ÷ÿkildi. – Mÿn onu sizÿ qaytarû-

ram. Amma kitabû aparmaüa imkan vermÿyÿcÿyik.

Nerjin  sevimli  kitabûnûn  sarû  cildini  kþksönÿ  sûxaraq, 

tÿntÿnÿ ilÿ pillÿkÿnin östönÿ ÷ûxdû. Bu, hÿr øeyin daüûlûb get-

diyi bir anda uüur rÿmzi idi.

Pillÿkÿn meydan÷asûnda baø verÿn hadisÿlÿri mözakirÿ 

edÿn bir qrup dustaüûn yanûndan þtöb ke÷di.

Onlarûn arasûnda Siromaxa natiqlik edirdi (amma mödi-

riy yÿtin eøidÿ bilmÿyÿcÿyi bir tÿrzdÿ):

– Nÿ edirlÿr?! Belÿ uøaqlarû yatabla gþndÿrirlÿr! Nÿyÿ 

gþrÿ? Bÿs Ruska Doronini? Hansû ÿclaf onu satdû, hÿ?

Nerjin, nÿ qÿdÿr ki onun östönÿ nÿzarÿt÷i qoymayûblar, 

Akus tika laboratoriyasûna, qeydlÿrini mÿhv etmÿyÿ tÿlÿsirdi. 

Yata ba  yazûlanlara  øaraøkada  sÿrbÿst  hÿrÿkÿt  etmÿyÿ  icazÿ 

veril mÿ mÿli idi. Nerjin þz qûsamöddÿtli azadlûüûna gþrÿ yata-

bûn ÷oxsaylû olmasûna, Ki÷iciyin yumøaqlûüûna vÿ onun xid mÿt-

dÿ daim diqqÿtsizliklÿrÿ yol vermÿsinÿ minnÿtdar olmalû idi.

O, laboratoriyanûn qapûsûnû taybatay a÷dû vÿ qarøûsûnda 

økafûn a÷ûq dÿmir qapûlarûnû, onlarûn arasûnda isÿ yaraøûqsûz 

zolaqlû don geymiø, ÷iyinlÿrinÿ ke÷i tököndÿn yaylûq atmûø 

Simo÷kanû gþrdö. 

Simo÷ka Nerjini gþrmÿdi, lakin onu duydu, þzönö itirdi, 

økafdan nÿ gþtörmÿk istÿdiyini unudubmuø kimi donub qaldû.

Nerjin isÿ döøönmördö, gþtör-qoy etmirdi – dÿmir qapû-

larûn arasûndakû boøluüa girdi vÿ pû÷ûltû ilÿ dedi:

– Serafima Vitalyevna! Dönÿnkindÿn sonra sizÿ möra-

ciÿt etmÿk insafsûzlûqdûr. Amma ÷oxillik ÿmÿyim mÿhv olur. 

Onu yandûrûm? Siz gþtörmÿzsiniz?



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

917


Simo÷ka Nerjinin gedÿcÿyini artûq bilirdi. Qÿmli, yuxu-

suz gþzlÿrini qaldûrdû vÿ dedi:

– Verin.

È÷ÿri  kimsÿ  girirdi,  Nerjin  þzönö  irÿli  atdû,  masasûnûn 

yanûna ke÷di vÿ mayor Roytmanla rastlaødû.

Roytmanûn özöndÿ ÷aøqûnlûq ifadÿsi vardû. Utancaq bir 

tÿbÿssömlÿ dedi: 

–  Qleb  Vikenti÷!  ×ox  tÿÿssöflÿnirÿm!  Mÿni  xÿbÿrdar 

etmÿdilÿr... He÷ aülûma da gÿlmirdi... Bu gön isÿ artûq he÷ 

nÿyi dÿyiømÿk mömkön deyil.

Nerjin  soyuq,  tÿÿssöf  dolu  gþzlÿrini  qaldûrûb  bu  gönÿ 

qÿdÿr sÿmimi hesab etdiyi insana baxdû.

– Adam Veniaminovi÷, mÿn axû birinci gön deyil bura-

dayam. Belÿ øeylÿr laboratoriya rÿislÿrindÿn xÿbÿrsiz edil-

mir. – Vÿ masanûn gþzlÿrini boøaltmaüa baøladû.

Roytmanûn sifÿtindÿ aürû vardû:

– Amma inanûn, Qleb Vikenti÷, mÿn bilmirdim, mÿndÿn 

soruømadûlar, mÿni xÿbÿrdar etmÿdilÿr... 

Roytman bunu bötön laboratoriyanûn qarøûsûnda ucadan 

deyirdi. Alnûna tÿr damcûlarû ÷ûxmûødû. Mÿnasûz bir baxûøla 

Nerjinin yûr-yûüûø etmÿyini izlÿyirdi.

Onunla, doürudan da, mÿslÿhÿtlÿømÿmiødilÿr.

– Artikulyasiya özrÿ materiallarû Serafima Vitalyevnaya 

tÿhvil verim? – Nerjin qayüûsûzlûqla soruødu.

Roytman ona cavab vermÿdÿn sÿssizcÿ otaqdan ÷ûxdû.

–  Qÿbul  edin,  Serafima  Vitalyevna,  –  Nerjin  ucadan 

dedi vÿ qovluqlarû, cÿdvÿllÿri onun masasûna tÿrÿf daøûmaüa 

baøladû.


Þz sÿrvÿtini – ö÷ bloknotunu – qabaqcadan qovluqlar-

dan birinÿ qoymuødu. Lakin hansûsa bir daxili hiss Nerjini 

tÿrÿddöd etmÿyÿ mÿcbur edirdi.

Èrÿli  uzadûlmûø  ÿllÿri  hÿrarÿtli  olsa  belÿ,  qûzûn  sÿdaqÿti 

÷ox mu davam edÿ bilÿrdi?

Bloknotlarû  cibinÿ  qoydu,  qovluqlarû  isÿ  Simo÷kanûn 

masa sûnûn yanûna daøûmaüa baøladû. 


918

Èskÿndÿriyyÿ kitabxanasû yanmûødû. Monastûrlarda qoru-

nan ÿlyazmalarû yanmûødûlar, lakin tÿslim olmamûødûlar. Bir 

dÿ Lubyanka borularûnûn hisi – yandûrûlan kaüûzlarûn, kaüûz-

la rûn, kaüûzlarûn töstösö hÿbsxana damûndakû qutuya gÿzin-

tiyÿ ÷ûxarûlan dustaqlarûn östönÿ ÷þkördö.

Bÿlkÿ dÿ, bÿyan edilÿnlÿrdÿn daha bþyök fikirlÿr yan-

dû rûlûb... ßgÿr baø salamat qalarsa, yÿni bir dÿ onlarû tÿkrar 

edÿ bilmÿz?

Nerjin kibrit qutusunu ÷ûqqûldadûb otaqdan ÷þlÿ ÷ûxdû.

On  dÿqiqÿdÿn  sonra  rÿngi  qa÷mûø,  hÿr  øeyÿ  biganÿ 

vÿziy yÿtdÿ geri qayûtdû.

Bu arada Pryan÷ikov laboratoriyaya gÿldi.

– Bu necÿ ola bilÿr? – þzöndÿn ÷ûxdû. – Biz quruyub qal-

mûøûq! Biz he÷ hiddÿtlÿnmirik! Yatabla gþndÿrmÿk! Baqajû 

gþndÿrmÿk olar, insanlarû gþndÿrmÿyÿ kim ixtiyar verib?!

Valentulyanûn  qûzüûn  moizÿsi  dustaqlarûn  örÿklÿrindÿ 

rÿübÿtlÿ qarøûlanûrdû. Yatabdan hÿyÿcanlanmûø laboratoriya 

dustaqlarûndan he÷ biri iølÿmirdi. Yatab – hÿmiøÿ xatûr lat-

ma,  “hamûmûz  orada  olacaüûq”  anû  olur.  Yatab  onunla  ÿla-

qÿsi  olmayan  dustaqlarû  belÿ  taleyin  faniliyi,  hÿyatlarûnûn 

QULaq baltasûna qurban edildiyi barÿdÿ döøönmÿyÿ mÿc-

bur edir. He÷ nÿdÿ gönahû olmayan dustaqlarû belÿ möd dÿt-

lÿrinÿ bir-iki il qalmûø øaraøkadan ÷ûxarûrdûlar ki, bil dik lÿrini 

unutsunlar, hÿr øeydÿn uzaq olsunlar. Yalnûz iyir mi beø il ÷i lÿ-

rin möddÿtlÿrinin sonu olmurdu vÿ ÿmÿliyyat hissÿsi onlarû 

øaraøkaya gþtörmÿyi xoølayûrdû. 

Dustaqlar möxtÿlif vÿziyyÿtlÿrdÿ, bÿzilÿri isÿ mÿqamûn 

ucalûüûnû vurüulayûrmûø kimi, stul ÿvÿzinÿ masalarûn östönÿ 

oturaraq,  Nerjini  ÿhatÿyÿ  almûødûlar.  Onlar  melanxolik  vÿ 

fÿlsÿfi ÿhvala kþklÿnmiødilÿr.

Dÿfn mÿrasimlÿrindÿ yaxøû øeylÿr xatûrlanan kimi, indi 

onlar Nerjini tÿriflÿyir, onun haqqûnû qoruyan olmasûnû, ne÷ÿ 

dÿfÿlÿrlÿ ömummÿhbus maraqlarûnû mödafiÿ etdiyini xatûr la-

yûrdûlar. Bu sûrada horra unu ilÿ baülû mÿøhur ÿhvalat da var idi. 

O vaxt Nerjin Hÿbsxanalar Èdarÿsini, Daxili Èølÿr Nazir liyini 



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

919


øÿxsÿn  þzönÿ  göndÿlik  verilmÿli  olan  beø  qram  unla  baülû 

øika yÿt lÿrlÿ  bezdirmiødi.  (Hÿbsxana  qaydalarûna  gþrÿ  kol-

lek tiv øika yÿt vÿ nÿyinsÿ hamûya verilmÿmÿsi ilÿ baülû øika-

yÿt  edilÿ  bilmÿzdi.  Dustaq  sosializmÿ  doüru  islah  edil mÿli 

olsa da, ömumi iøin qeydinÿ qalmaq ona qadaüan olunurdu.)

O  vaxt  øaraøka  dustaqlarû  hÿlÿ  tox  deyildilÿr  vÿ  beø 

qram un uürunda möbarizÿ beynÿlxalq hadisÿlÿrdÿn daha 

ciddi  qarøûlanûrdû.  Olduqca  bþyök  maraüa  sÿbÿb  olmuø 

epopeya Nerjinin qÿlÿbÿsi ilÿ baøa ÷atdû: “tuman kapitanû” 

– hÿbsxana rÿisinin tÿsÿrröfat iølÿri özrÿ möavini iødÿn ÷ûxa-

rûldû, alûnan undan bötön øaraøka ÿhli hÿftÿdÿ iki dÿfÿ ÿlavÿ 

ÿriøtÿ  biøirmÿyÿ  baøladû.  Bu  zaman  Nerjinin  bazar  gönö 

gÿzintilÿrinin vaxtûnûn uzadûlmasû uürunda möbarizÿsini dÿ 

xatûrladûlar. Bu möbarizÿ isÿ uüursuzluqla bitmiødi.

Nerjinin þzö bu epitafiyalara qulaq asmûrdû. Onun ö÷ön 

hÿrÿkÿt anû gÿlib ÷atmûødû. Ola bilÿcÿk ÿn pis øey artûq baø 

vermiødi, ÿn yaxøûsû isÿ yalnûz þzöndÿn asûlû idi. Artikulya siya 

materiallarûnû  Simo÷kaya,  mÿxfi  sÿnÿdlÿri  isÿ  Roytmanûn 

kþmÿk ÷isinÿ tÿhvil vermiø, kitabxanadan aldûqlarûnû bir ne÷ÿ 

topaya  yûümûø  Nerjin  indi  dÿ  yeøiklÿrindÿn  olan-qala nûnû 

÷ûxardûr  vÿ  uøaqlara  baüûølayûrdû.  Artûq  onun  fûrla nan  sarû 

stulunun,  yûüûlan  pÿrdÿlÿri  olan  alman  masasûnûn,  mörÿk-

kÿb qabûnûn, Lorents firmasûnûn rÿngli vÿ mÿrmÿr kaüûzûnûn 

kimlÿrÿ  ÷atacaüû  möÿyyÿn  olunmuødu.  Þlmöø  adam  øÿn 

bir tÿbÿssömlÿ þz mirasûnû þzö paylayûrdû, varislÿr isÿ ona 

kimi iki, kimi dÿ ö÷ qutu papiros gÿtirirdi. (Øaraøkada qayda 

belÿ  idi:  bu  dönyada  papiros  bol  idi,  o  biri  dönyada  isÿ  

o, ÷þrÿkdÿn dÿ qiymÿtli idi.) 

Tam mÿxfi qrupdan Rubin dÿ gÿlib ÷ûxdû. Gþzlÿri qÿmli 

idi, alt gþz qapaqlarû sallanmûødû.

Kitablarû nÿ edÿcÿyi haqqûnda döøönÿn Nerjin ona dedi:

– ßgÿr Yesenini sevmiø olsaydûn, indi onu sÿnÿ baüûøla-

yardûm.

– Ala bildin yÿni?



– Amma o, proletariata yetÿrincÿ yaxûn deyil.

920

–  Sÿndÿ  öz  fûr÷asû  yoxdur,  –  Rubin  cibindÿn  dustaq 

anla mûna gþrÿ ÷ox yaxøû, pardaxlanmûø plastik dÿstÿkli öz 

fûr ÷asû ÷ûxartdû, – mÿn isÿ onsuz da, bÿraÿt alacaüûm gönÿ 

kimi özömö qûrxmayacaüûmû ÿhd etmiøÿm, gþtör bunu! 

Rubin he÷ vaxt “azad olunacaüûm gön” demirdi, ÷önki 

bu,  möd dÿtinin  tÿbii  yolla  baøa  ÷atmasû  demÿk  olardû,  – 

hÿmi øÿ “bÿraÿt alacaüûm gön” sþzlÿrini iølÿdirdi vÿ bu gönÿ 

nail olmaüû qarøûsûna mÿqsÿd qoymuødu!

–  Saü  ol,  dostum,  amma  sÿn  þzönö  elÿ  itirmisÿn  ki, 

döøÿrgÿ qaydalarûnû da unutmusan. Kim qoyar ki, döøÿrgÿdÿ 

özömö  þzöm  qûrxûm?..  Sÿn  mÿnÿ  kitablarû  tÿhvil  vermÿyÿ 

kþmÿk etmÿzsÿn?

Kitablarû  vÿ  jurnallarû  yûümaüa  baøladûlar.  O  birilÿri 

daüû lûødûlar.

–  Hÿ,  sÿnin  hamiliyindÿ  olan  necÿdir?  –  Qleb  sakitcÿ 

soruødu.

– Deyirlÿr, gecÿ hÿbs ediblÿr. ßsas iki nÿfÿri.

– Bÿs iki nÿfÿri niyÿ?

– Øöbhÿlilÿri. Tarix qurbanlar tÿlÿb edir.

– Bÿlkÿ, lazûm olanû he÷ ÿlÿ ke÷mÿyib?

– Döøönörÿm ki, tutublar. Nahara yaxûn dindirilmÿnin 

maqnit lentlÿrini gÿtirmÿyi vÿd ediblÿr. Möqayisÿ edÿcÿyik. 

Nerjin qalaüû gþtöröb belini dözÿltdi.

– Qulaq as, atom bombasû Sovet Èttifaqûnûn nÿyinÿ lazûm-

dûr axû? Bu oülan bir o qÿdÿr dÿ aüûlsûz hÿrÿkÿt etmÿyib.

– Moskva pijonlarûndan, xûrda hÿriflÿrdÿn biridir, inan. 

Kitab cildlÿri ilÿ yöklÿnÿrÿk, onlar laboratoriyadan ÷ûxdûlar vÿ 

ÿsas  pillÿkÿnlÿ  qalxdûlar.  Yuxarû  dÿhlizin  tax÷asûna  ÷atan da 

döøÿn kitablarû dözÿltmÿk vÿ nÿfÿs almaq ö÷ön dayandûlar. 

Nerjinin bötön yûr-yûüûø vaxtû xÿstÿ bir parûltû ilÿ alûøûb-

yanan gþzlÿri indi sþnöklÿømiø vÿ hÿrÿkÿtsizlÿømiødi.

– Budur, dostum, – sÿsini uzada-uzada dedi, – he÷ ö÷ 

il bir yerdÿ olmadûq, hÿmiøÿ möbahisÿ etdik, bir-birimizin 

ÿqidÿlÿrinÿ istehza etdik, indi isÿ sÿni, bÿlkÿ dÿ, ÿbÿdi itir di-

yim bir anda elÿ aydûn hiss edirÿm ki, sÿn mÿnÿ ÿn...



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

921


Onun sÿsi qûrûldû.

Rubinin  ÷oxlarûnûn  yadûnda  qÿzÿb  qûüûlcûmlarû  sa÷an 

kimi qalmûø iri qonur gþzlÿri xeyirxahlûq vÿ utancaqlûq iøûüû 

ilÿ iøûqlanmûødû.

– Hÿr øey elÿ yaxøû gÿlmiødi, – baøûnû yellÿtdi. – Gÿl þpö-

øÿk, qÿddar insan.

Vÿ Nerjinin baøûnû þz pirat saqqalûna oxøayan qara saq-

qalûna bÿlÿdi. Bundan dÿrhal sonra, kitabxanaya girÿn kimi, 

Soloqdin þzönö onlara ÷atdûrdû. ×ox qayüûlû gþrönördö. Bil-

mÿdÿn, øöøÿ qapûnû bÿrk ÷ûrpdû, qapû cingildÿdi, kitab xana÷û 

arvad isÿ narazûlûqla baøûnû qaldûrdû.

–  Belÿ!  Qleb÷ik!  Belÿ!  –  Soloqdin  dedi.  –  Bitdi.  Sÿn 

gedir sÿn.

Yanlarûndakû  “Bibliya  fanatiki”ni  gþrmörmöø  kimi, 

Soloq din ancaq Nerjinÿ baxûrdû.

Rubin dÿ þzöndÿ “zÿhlÿtþkÿn hidalqo”ya qarøû barûø dû-

rûcû bir hiss tapmayaraq, gþzlÿrini ÷ÿkdi.

– Hÿ, sÿn gedirsÿn. Tÿÿssöf. ×ox tÿÿssöf.

Onlar odun doürayarkÿn nÿ qÿdÿr danûømûødûlar, gÿzin-

tilÿrdÿ nÿ qÿdÿr möbahisÿlÿr etmiødilÿr! Èndi isÿ Soloqdinin 

Qlebÿ  þtörmÿk  istÿdiyi  vÿ  ÷atdûra  bilmÿdiyi  döøöncÿ  vÿ 

hÿyat qaydalarûnûn yeri vÿ zamanû deyildi.

Kitabxana÷û rÿflÿrin dalûna ke÷di. Soloqdin zÿif sÿslÿ dedi:

– Hÿr halda, skeptisizmindÿn ÿl ÷ÿk. Bu, möbarizÿ apar-

mamaq ö÷ön, sadÿcÿ, rahat ösuldur.

Nerjin dÿ eyni sakitliklÿ cavab verdi:

– Amma dönÿn þzönö itirmiø þlkÿ haqqûnda dedik lÿrin... 

bunlar ondan da rahatdûr. Mÿn he÷ nÿ baøa döømörÿm.

Soloqdinin­mavi­gюzlÿri­vÿ­diølÿri­parûldadû:

–  Biz  sÿninlÿ  ÷ox  az  danûømûøûq,  sÿn  inkiøafûnda  geri 

qalûr san. Amma eøit, zaman – puldur. Hÿlÿ gec deyil. Tex-

niki hesablamalarla mÿøüul olmaüa razûlûq ver vÿ mÿn, bÿlkÿ 

dÿ, sÿni saxlaya bildim. Burada bir qrupda (Rubin tÿÿc cöblÿ 

Soloqdinÿ baxdû.) – Amma iølÿmÿk lazûm gÿlÿcÿk, qabaq ca-

dan xÿbÿrdar edirÿm.


922

Nerjin nÿfÿsini dÿrdi.

– Saü ol, Mitya. Mÿnim belÿ imkanûm olub. ßgÿr hÿmi-

øÿ  iølÿmÿk  lazûm  gÿlÿcÿksÿ,  bÿs  nÿ  vaxt  inkiøaf  edim?  Nÿ 

ö÷önsÿ  mÿn  þzöm  dÿ  artûq  eksperimentÿ  kþklÿnmiøÿm. 

Misal var: dÿryanû ke÷ÿn damlada batar. Èstÿyirÿm mÿn dÿ 

bir dÿr yaya ÷ûxam.

– Hÿ? Bax, þzön bax. Tÿÿssöf, ÷ox tÿÿssöf, Qleb÷ik.

Soloqdin qayüûlû idi, tÿlÿsirdi, ancaq þzönö tÿlÿsmÿmÿyÿ 

mÿcbur edirdi.

Onlar ö÷ö dÿ belÿcÿ durub sa÷larû, dodaqlarû rÿnglÿnmiø 

vÿ bolluca pudralanmûø DTN leytenantû olan kitabxana÷ûnûn 

Nerjinin kitabxana formulyarûnû yoxlamaüûnû gþzlÿyirdilÿr.

Dostlar  arasûndakû  nifaqdan  xÿbÿrdar  olan  Qleb  sakit 

sÿsi ilÿ kitabxananûn sökutunu pozdu:

– Dostlar! Barûømaq lazûmdûr!

Nÿ Soloqdin, nÿ dÿ Rubin ona fikir vermÿdi.

– Mitya! – Qleb tÿkid edirdi.

Soloqdin  mavi  vÿ  soyuq  baxûølarûnû  Nerjinÿ  tÿrÿf  qal-

dûrdû:


– Mÿnÿ niyÿ möraciÿt edirsÿn? – tÿÿccöblÿndi.

– Lyova! – Qleb tÿkrar etdi.

Rubin darûxûrmûø kimi ona baxdû.

–­Bilirsÿn,­atlar­niyÿ­÷ox­yaøayûr?­–­вя­бир­аз­ара­вер-

дик­дян­сонра­izah­etdi:­–­оna­gþrÿ­ki,­he÷­vaxt­башгасынын­

цзцня­дуруб­möбащися­етмирляр.

Xidmÿti  ÿmlakû  vÿ  xidmÿti  iølÿri  ilÿ  baülû  qayüûlarûnû 

bitir miø  vÿ  nÿzarÿt÷ilÿr  tÿrÿfindÿn  hÿbsxanaya  qayûtmaüa, 

yûr-yûüûø etmÿyÿ mÿcbur edilÿn Qleb ÿlindÿ bir topa papi ros 

qutu su dÿhlizlÿ gedÿrkÿn qoltuüunda balaca bir yeøik harasa 

tÿlÿ sÿn Potapovla rastlaødû. Èødÿ Potapov gÿzinti vaxtû gÿz-

diyi kimi gÿzmirdi: axsamaüûna baxmayaraq, iti yeriyir, boy-

nu nu gÿrginliklÿ ÿvvÿl qabaüa, sonra isÿ dala ÿyir, gþzlÿri vÿ 

baøû ilÿ artûq cavanlûq yaøûnû ke÷miø ayaqlarûnû qabaqla ma üa 

÷alûøaraq, harasa irÿli baxûrdû. Potapov mötlÿq hÿm Ner jinlÿ, 

hÿm dÿ øaraøkadan gedÿn baøqa dustaqlarla vida laø malû idi, 



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

923


lakin sÿhÿr laboratoriyaya girÿn kimi iøin daxili mÿn tiqi ona 

hakim kÿsilmiø vÿ bötön digÿr fikir vÿ qay üû larûnû unut dur-

muødu.  Hÿyatû  tamamilÿ  unudaraq,  bötþv lökdÿ  iøin  tÿsiri 

altûna döømÿsi onun azadlûqda olduüu illÿr dÿ qazan mûø oldu-

üu  bötön  möhÿndis  uüurlarûnûn  ÿsa sûn da  durur,  bu  adamû 

beøilliklÿrin ÿvÿzsiz robotuna ÷evirir, hÿbs xa na da isÿ bötön 

iztirablara sinÿ gÿrmÿkdÿ ona kþmÿk edirdi. 

– Hÿr øey bitdi, Andreyi÷, – Nerjin onu saxladû. – Mÿr-

hu mun kefi kþk idi vÿ gölömsönördö.

Potapov  diqqÿt  etdi.  Gþzlÿrindÿ  insani  ifadÿ  canlandû. 

Boø ÿlini peysÿrini qaøûmaq istÿyirmiø kimi baøûnûn arxasûna 

uzatdû.


– Ku-ku-u...

– Yesenini sizÿ baüûølayardûm, Andreyi÷, amma siz Puø-

kindÿn baøqa...

– Biz dÿ orada olacaüûq, – Potapov sarsûlaraq dedi.

Nerjin ah ÷ÿkdi.

–  Èndi  harada  gþröøÿcÿyik?  Kotlas  yatab  törmÿsindÿ? 

Èndiqirka  mÿdÿnlÿrindÿ?  Ènanmaq  olmur  ki,  biz  addûmla-

rûmûzû sÿrbÿst ata, øÿhÿr sÿkisindÿ gþröøÿ bilÿcÿyik. Hÿ?..

Potapov­gþzlÿrinin­kÿnarlarûnû­qûyaraq,­øeиr­oxudu:­

Boø xцlyalardan mÿn ÷ÿkdim gþzцmц,

Èndi dÿ ki ancaq uzaq цmidlÿr

Rahatsûz edirlÿr tÿnha kþnlцmц. 

Yeddincinin  qapûsûnda  cuøa  gÿlmiø  Markuøevin  baøû 

gþröndö:


– Nÿ oldu, Andreyi÷? Hanû filtrlÿr? Èø dayanûb! – ÿsÿbi 

sÿslÿ qûøqûrdû.

“Buddanûn gölöøö”nön hÿmmöÿlliflÿri naqolay øÿkildÿ 

qucaqlaødûlar.­“Belоmor”­qutularû­yerÿ­tþköldö.

– Siz ki baøa döøörsönöz, – Potapov dedi, – körö tþkö-

rök, hÿmiøÿ tÿlÿsirik.

“Körö  tþkmÿk”  dedikdÿ  Potapov  Marfino  institutun-

da, elÿ cÿ dÿ þlkÿnin bötön tÿsÿrröfatûnda bÿrqÿrar olmuø, 



924

qÿzetlÿrin  dÿ  istÿr-istÿmÿz  boyunlarûna  almalû  olduqlarû, 

“höcum ÷u luq”  vÿ  “qÿrarsûzlûq”  adlandûrdûqlarû  daimi  vur-

nux madan, hay-köy ÷ö lök dÿn, mÿsuliyyÿtsiz tÿlÿskÿnlik dÿn 

baøqa bir øey olma yan iø öslubunu nÿzÿrdÿ tuturdu.

– Mÿktub yazarsûnûz! – Potapov ÿlavÿ etdi vÿ hÿr ikisi 

göldö.  Vidalaøarkÿn  belÿ  demÿkdÿn  tÿbii  bir  øey  yox  idi, 

lakin hÿbsxanada bu istÿk adamû ÿlÿ salmaq kimi sÿslÿnirdi. 

QULaqûn adalarû arasûnda yazûøma olmurdu. 

Filtr yeøiyini yenidÿn qoltuüuna vuran Potapov baøûnû 

yuxarû  vÿ  geri  ataraq,  demÿk  olar  ki,  axsamadan  dÿhlizlÿ 

qa÷dû.


Nerjin dÿ yarûmdairÿvi kameraya tÿlÿsdi vÿ ÿvvÿlcÿ Mar-

finoda, sonra isÿ Butûrkada onu gþzlÿyÿn ømonlarûn döø mÿn 

axarûnû þncÿdÿn möÿyyÿn etmÿyÿ ÷alûøaraq, øeylÿ rini yûü ma-

üa baøladû. 

Nÿzarÿt÷i onu tÿlÿsdirmÿk ö÷ön iki dÿfÿ gÿlmiødi. Adlarû 

÷ÿkilÿnlÿrin hamûsû artûq hÿbsxana qÿrargahûna getmiø, ya 

da aparûlmûødûlar. Nerjinin yûr-yûüûøûnûn lap axûrûnda hÿyÿtin 

tÿmiz havasûna börönmöø Spiridon beli kÿndirli sûrûqlûsûn-

da  otaüa  girdi.  Yekÿqulaq  boz  papaüûnû  soyundu  vÿ  Ner-

jinÿ yaxûn ÷arpayûlardan birindÿki aü dþøÿkaüûna bökölmöø 

dþøÿ yin  kÿnarûnû  ehtiyatla  qatlayaraq,  kirli  pambûq  øalvarû 

ilÿ­polad­torun­östönдÿ­oturdu.

– Spiridon Danilû÷! Bir bax! – Nerjin ÿlindÿki kitabû ona 

tÿrÿf uzatdû. – Yesenin artûq buradadûr!

– Qaytardû, ilan? – Spiridonun tutqun, bu gön xösusilÿ 

qûrûø basmûø özöndÿ iøûq øöasû parladû.

– Mÿnÿ kitabdan da ÷ox, Danilû÷, – Nerjin izah etmÿyÿ 

baøladû, – vacib odur ki, özömözÿ töpörmÿsinlÿr.

– Bÿli! – Spiridon baøû ilÿ tÿsdiqlÿdi.

– Gþtör, gþtör onu! Sÿnÿ xatirÿ kimi verirÿm.

– Apara bilmÿzsÿn? – Spiridon ÷aøqûnlûqla soruødu.

– Dayan, – Nerjin kitabû ondan aldû, a÷dû vÿ lazûmi sÿhi-

fÿni  axtarmaüa  baøladû.  –  Èndi  sÿnin  ö÷ön  taparam,  bax, 

buranû oxuyarsan...



Aleksandr Soljenitsιn

  

NOBEL  MÖKAFATI  LAUREATI



Inventas vitam 

juvat excoluisse 

per artes

925


–  Get,  Qleb,  –  Spiridon  qÿmginliklÿ  xeyir-dua  verdi. 

–  döøÿrgÿdÿ  necÿ  yaøamaq  lazûm  olduüunu  bilirsÿn:  örÿk 

istehsalat ö÷ön aürûyûr, ayaqlar isÿ sanitar hissÿsinÿ ÷ÿkir.

– Èndi daha tÿzÿ deyilÿm, qorxmuram, Danilû÷. Èølÿmÿyÿ 

cÿhd etmÿk istÿyirÿm. Bilirsÿn, deyirlÿr dÿryanû özöb ke÷ÿn 

damlada bata bilÿr.

Yalnûz indi, Spiridona diqqÿtlÿ baxdûqdan sonra, Nerjin 

gþrdö ki, onun halû ÿmÿlli-baølû, dostu ilÿ ayrûlmaüûnûn tÿsi-

rindÿn ola bilÿcÿyindÿn daha ÷ox þzöndÿ deyil. Yadûna döø-

dö  ki,  dönÿn  hÿbsxana  mödiriyyÿti  tÿrÿfindÿn  yeni  sûxûø-

dûr malarûna, ÷uüullarûn iføa edilmÿsinÿ, Ruskanûn hÿbsinÿ, 

Simo÷kayla,  Gerasimovi÷lÿ  izahatlara  baøû  qarûødûüûndan 

Spiridonun evdÿn mÿktub almalû olduüunu tÿmiz unudub.

– Mÿktubu necÿ?! Mÿktubu aldûnmû, Danilû÷?

Spiridon ÿlini cibindÿki mÿktubun östönÿ qoymuødu.

O, iki qatlanmûø, artûq qat yerindÿn sörtölmöø zÿrfi ÷ûxartdû.

– Budur... Amma sÿnin axû vaxtûn yoxdur... – Spiridonun 

dodaqlarû titrÿdi.

Dönÿndÿn sonra bu zÿrf ÷ox a÷ûlmûø vÿ yenidÿn qatlan-

mûødû!


Önvan Spiridonun qûzûnûn beøinci sinifdÿn qalma iri vÿ 

naøû xÿtti ilÿ yazûlmûødû (Vera beøinci sinifdÿn sonra oxuya 

bilmÿmiødi).

Spiridonla qÿbul etdiklÿri qaydaya gþrÿ, Nerjin mÿktubu 

bÿrkdÿn oxumaüa baøladû:

“Mÿnim ÿziz atam!

Daha  nÿinki  sizÿ  mÿktub  yaza,  hÿtta  bundan 

sonra yaøaya da bilmirÿm. Yer özöndÿ nÿ pis adamlar 

var imiø; nÿ deyirlÿrsÿ, yalan deyirlÿr, aldadûrlar...”

Nerjinin  sÿsi  zÿiflÿdi.  Baøûnû  qaldûrûb  Spiridona  baxdû, 

onun qûllû körÿn qaølarû altûndan a÷ûq, demÿk olar ki, artûq 

kor,  hÿrÿkÿtsiz  gþzlÿrini  gþrdö.  Lakin  bircÿ  saniyÿ  belÿ 

fikirlÿømÿyÿ, doüru vÿ tÿskinlikverici sþz tapmaüa vaxtû ÷at-

madû, qapû a÷ûldû vÿ hirsli Nadelaøin i÷ÿri soxuldu:



926

– Nerjin! – qûøqûrdû. – Sizinlÿ yaxøû danûøanda adamûn 

baøûna ÷ûxûrsûnûz? Hamû yûüûøûb, siz axûrûncûsûnûz!

Nÿzarÿt÷ilÿr yataba yazûlanlarû nahar fasilÿsindÿn qabaq 

qÿrargaha  yûümaq  istÿyirdilÿr  ki,  daha  he÷  kÿslÿ  gþröøÿ 

bilmÿsinlÿr.

Nerjin bir ÿli ilÿ Spiridonun qalûn tök basmûø boynunu 

qucaqladû.

–­Gÿlin!­Gÿlin!­Daha­bir­dÿqiqÿ­dÿ­olmaz!­–­Кi÷ikcÿ­onu­

tÿlÿsdirirdi.

– Danilû÷-Danilû÷, – Nerjin körÿn dalandarû qucaqlayaraq 

deyirdi.


Spiridon sinÿsi ilÿ xûrûldadû vÿ ÿlini yellÿtdi.

– ßlvida, Qleba.

– Hÿmiøÿlik ÿlvida, Spiridon Danilû÷! 

Onlar þpöødölÿr. Nerjin øeylÿrini gþtöröb nþvbÿt÷inin 

möøayiÿti altûnda tÿlÿsik ÷ûxûb getdi.

Spiridon isÿ daha yuyulub tÿmizlÿnmÿsi mömkön olma-

yan, ÷oxillik kirin dÿrisinÿ iølÿdiyi ÿllÿri ilÿ ÷arpayûnûn östön-

dÿn  cildinÿ  aücaqayûn  yarpaqlarû  sÿpÿlÿnmiø  a÷ûq  kitabû 

gþtördö, qûzûnûn mÿktubunu onun arasûna qoydu vÿ otaüûna 

getdi.  Dizi  ilÿ  töklö  papaüûnû  necÿ  yerÿ  saldûüûnû  da  hiss 

etmÿdi, papaq dþøÿmÿnin östöndÿcÿ qaldû.


Yüklə 6,61 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   ...   54   55   56   57   58   59   60   61   62




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin