Азярбайъан милли елмляр академийасы м. Фцзули адына ялйазмалар институту



Yüklə 3,51 Mb.
Pdf görüntüsü
səhifə7/48
tarix31.01.2017
ölçüsü3,51 Mb.
#7250
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   48

 

Məqalədə müasir dövrdə yazılı mətnin şifahi tərcüməsinin işlənməsindən bəhs 

olunur. Yazılı  mətnin  əsasən  şifahi tərcüməsi konfransların gedişində  və notarial 

işlərdə lazım olur. Belə tərcümə növü tərcüməçidən xarici dili yüksək səviyyədə bil-

məsi ilə yanaşı bilavasitə ceviklik və səriştə də tələb edir. Tərcüməçi tərcümə üçün 

nəzərdə tutulan “vərəqlə” yəni mətnlə çox vaxt əvvəlcədən tanış olmalıdır. 

Q.Bayramov tərcüməçilərə milli adların transformasiya probleminin tərcümə zama-

nı nəzərə alınmasını tövsiyə edir.  

 

İ.Quliyeva 



Usage of interpretation of written texts in the training of students  

in modern era 

Summary 

 

The article is about using interpretation of written text in modern era. The In-



terpretation of the written text is necessary during conferences and notaries. This ty-

pe of translation requires the translator high quality foreign language skills and be 

agile and competent. Often the translator must be aware of the text to be translated 

before. G. Bayramov recommends translators to consider the transformation of 

national titles during translating. 

 

Rəyçi: Professor Təvəkkül Şükürbəyli  



 

Filologiya  məsələləri – №5, 2014

 

 



52

JALƏ MƏMMƏDOVA  

 

AMEA Dilçilik İnstitutu 



doctorant.amea@mail.ru 

 

ELEKTRON LÜĞƏTLƏR LEKSİKOQRAFİYANIN İNKIŞAFINDA  



YENİ MƏRHƏLƏ KİMİ 

 

Açar sözlər: lüğət, elektron lüğət, ensiklopedik lüğətlər, izahlı lüğət, orfoqrafik 

lüğət, tərcümə lüğətlər 

Ключевые  слова:  словарь,  электронный  словарь,  энциклопедициский 

словарь,  пояснительный  словарь,  орфогрофический  словарь,  переводный 

словарь 

Keywords:  dictionary, electronic dictionary, encyclopedic dictionary, explanatory 

dictionary, orphography dictionary, translation dictionary 

 

Lüğət (Sözlük) — Müəyyən üslubla düzülən, mənası və ya tərcüməsi verilən 



və  tələffüzü göstərilən sözlərin toplusudur. Müasir lüğətlər adətən  əlifba sırası ilə 

düzülür. Lüğətlər praktik xarakter daşısa da, onlarda ədəbiyyat nəzəriyyəsinin 

inkişafı da öz əksini tapır və elmin normativ vəziyyətini əks edən mənbəyə çevrilir. 

Lüğətlərin tarixi çox qədimdir. Lüğətlər həm Şərqdə, həm də Qərbdə  qədim tarixi 

vardır. Şərqdə daha çox təriqət terminlərini şərh edən lüğətlər məşhurdur.  İlk türk 

dilli lüğət Mahmud Kaşğarinin yazdığı "Divani lüğat it-türk"-dür. Dünya ədəbiy-

yatında türkdilli xalqların ilk ensiklopediyası olan Divanu Luğati-t-Türk müəllifi 

kimi  şöhrət qazanmışdır. Divanu Luğati-t-Türk (ərəbcə: Türk  dilləri lüğəti) - Türk 

dünyasının ilk ensiklopedik əsəri.   XI  əsrdə yaşamış böyük türk alimi Mahmud 

Qaşqarlı tərəfindən Bağdadda 1072 - 1074 illər arasında yazılan Ərəbcə - Türkcə bir 

lüğətdir. Türkçənin bizə  məlum  ən qədim lüğətidir, qiymətli və  əhəmiyyəyli 

topludur. Kitab ərəblərin türk dilini öyrənməsi üçün yazılmışdır. Quruluş etibarı ilə 

lüğətdir. Lakin, hikmətli sözlər, atalar sözləri, şeir, nəsr kimi nümunələrlə zəngindir. 

Səkkiz bölmədən (əsərdə "kitab") ibarət əsər ərəb dilinin lüğət qaydalarına uyğun 

yazılmışdır. Orijinalı bilinməyən  əsərin bizə  məlum  ən qədim  əlyazması 1266-cı 

ildə Muhamməd ibn Əbu-Bəkr ibn Əbu-l-Fəth tərəfindən üzü köçürülmüş  və hal-

hazırda İstanbul Millət Kitabxanasında saxlanılan nüsxəsidir.  Ərəblərə türkçə 

öyrətmək, Türk dilinin yayılmasını təmin etmək üçün yazılmışdır. Lüğətlər iki cür 

olur:  

1.

 

Ensiklopedik lüğətlər (başqa sözlə Ensiklopediya) 



2.

 

Filoloji 

lüğətlər: izahlı, terminoloji, ikidilli, orfoqrafik, orfoepik, etimoloji lüğətləri filoloji 

lüğətlər adlanır. [1]  

Lüğətlərin yeri və onların insan həyatında rolu o qədər də xüsusi vacibiyyatlıq 

daşımır. Lakin, ikinci və üçüncü minilliklərdə dillərarası  və  mədiniyyətlər arası 

əlaqələr genişlənməyə başladığı andan, leksikoqrafiyaya da maraq artmağa başladı. 

Qlobal internet şəbəkə  leksikoqrafik nəzəriyyəyə son keçid edərək, bütün texniki 

imkanları ilə  cəmiyyətin ehtiyaclarını ödədiyi halda, lüğətlərdən də yan keçmə-

mişdi. Lüğətlərin daha da təkmilləşməsi üçün elektron lüğətlərin meydana gəlməsi, 

müasir dilçiliyin marağına səbəb olmuşdur. Son illərdə elektron lüğətlərin sayı 


 

Filologiya  məsələləri – №5, 2014

 

 



53

onlayn  şəbəkə  də getdikcə çoxalır. Bu lüğətlər özlərində  əlavə informasiya sax-

lamaqla, daxili istifadəçi qabiliyyəti hətta anonim şərhlər, rəylər verməyə də malik-

dir. Hazırda leksikoqrafiya öz inkişaf yolunda yeni mərhələsin yaşayır. Kompyuter-

lərin, kommunikasiya və multimediya texnologiyaların inkişafı leksikoqrafiyada ye-

ni nəsil yaratdı, o cümlədən də leksik resurslar qlobal şəbəkənin inkişafı üçün yeni 

imkanlar təyin etdi. Lüğətlərin xüsusi aktuallığı leksikoqrafik sistem resrusların ink-

işafı üçün qlobal setin (internetin) üstünlüyü lüğətləri əvvələr gördüyümüz adi for-

mada deyil, dillər və  mədəniyyətlər arası qarşılıqlı  əlaqələrin inkişafı  nəticəsində 

sözlərin müasir tələblərə uyğun bütövlükdə izahını verilməsi ilə səciyələnir. 

Eksperimental tədqiqatlar konsepsiyasına uyğun olaraq, dil daşıyıcıları olan 

sözlərin elektron lüğətlərdə seçilməsində tələb olunan əsas şərtlər: 

- Qarşılıqlı  əlaqə, idrak və  fəal ünsiyyət prosesində  həssas, emosional möv-

zularda ən çox işlənən sözlər 

- Təyin olunmuş bilik sisteminə giriş və o struktura uyğun xidmət 

- Çoxtərəfli şəbəkə əlaqələri daxil etməklə, sözlər arasında semantik yaxınlıq 

yaradaraq, lüğətlərin ənənəvi qaydasına uyğun olaraq, onların sinonim və antonim 

variantlarının verilməsi 

- Ola bilər ki, bu cür şəbəkə  əlaqələr leksikanın nüvəsində ilk metadil, fərdi 

əsas lüğət olmaqla xüsusi rola malik olsun 

Əgər elektron lüğətlərin tərtibi zamanı bu əsas şərtlər əməl olunarsa, dillər və 

mədəniyyətlər arası qarşılıqlı  əlaqələr insanları bu lüğətlərdən davamlı istifadə 

etməyə cəlb edər. Bu fərziyyənin nəzəri əsaslarına uyğun olaraq, tədqiqatın məqsədi 

elektron resrus istifadəçilərinə elə bir imkan yaratmaqdır ki, elektron resrus sis-

temini yenidən yükləndirərək material haqqında hər hansı bir informasiyanı bir neçə 

variantda proqnozlaşdırıb, sözün mənasını  və onun milli mədəni prespektivliyini 

izah edərək sanki arsenal elektron leksikoqrafiyasına daxil olmaqdır. Yuxarıdakı 

məqsədlərimizi nəzərimizdə tutaraq, aşağıda verilən tədqiqat tapşırıqlarının həllini  

tapmaq olar. 

- Leksikoqrafik tədqiqatların əsas istiqamətlərini müəyyən etmək və müxtəlif 

səbəblərlə onların təsnifatını vermək 

- Iki dilli lüğətlərin müxtəlif növləri ilə həm yazılı (çap), həm elektron forması 

ilə  tanış olmaq 

- Lüğətlərin təsnifatında ən aktual olanı qeyd etmək 

- Elektron lüğət konsepsiyasını izah etmək, bu terminin müxtəlif yanaşmalarla 

təsvir etmək 

- Ənənəvi yazılı (çap) lüğətlərlə müqaisədə elektron lüğətlərdə yenilik etmək 

- Elektron lüğətlərin  əsas növlərini müəyyən etmək, onların quruluşunu, 

tərkibini təhlil etmək 

- Elm və  tədqiqat nümayəndəliyinin yeni bir forması kimi elektron lüğət 

imkanlarını təsvir etmək 

- Elektron lüğətlərin  əhəmiyyətini müəyyən etmək üçün mövcud elmi ədə-

biyyatların tənqidi təhlili 

- Tədqiqat aparmaqla, sözün mənasını leksikoqrafik mənbələrə  əsaslanaraq 

onun elektron lüğətlərdə təqdim etmə forması 

Alimlərlə lüğətlərin tipologiyası haqqında sualları müzakirə edərkən, təqribən 

180 elektron farmatda və müxtəlif növ kitab (çap) lüğətlər toplusuna baxılmışdır. 


 

Filologiya  məsələləri – №5, 2014

 

 



54

Müxtəlif növ lüğətlərdə sözün təqdim spesifikliyini müəyyən etmək üçün əxlaqi 

keyfiyyətləri üstün tutmaqla 82 başlıq adda 33 müasir elektron lüğətlər  (ikidilli 

lüğət, izahlı lüğət, assosiativ lüğət və elektron Vikipediya ensiklopediyası) təhlil 

edilmişdir. Hazırda müasir dünyada etnik və dini gərginlik artdığından lüğətlərdə 

tərbiyəvi, əxlaqi dəyərləri ifadə edən sözlər üstünlük təşkil edir. Bu şərt daxilində 

üstünlük yalnız buna verilmişdir. Yəni belə lüğətlər nə qədər çox olarsa və  insanlar 

bu lüğətlərdən nə qədər çox istifadə edərlərsə bu yol dünyanı sülhə aparar. [2]  

Kompüter lüğətlərinin kağız (kitab) lüğətlərdən üstünlükləri: hipermətn 

quruluşu və buna müvafiq hipermətn intinadlar belə lüğətlərin kağız lüğətlərdən üs-

tün cəhətlərini və optimal istifadəolunma imkanlarını səciyyələndirən mühüm xüsu-

siyyətləridir: 

-həcmin qeyri məhdudluğu 

-həcmin çox olmasına baxmayaraq zəruri informasiyanın axtarış sürətinin çox 

böyük olması 

-istinadlar vasitəsilə digər lüğətlərdən  əlavə  məlumatların  əldə edilə bilməsi 

imkanı 

-lüğətdəki məlumatların yeniliyi və müasir həyatla bağlılığı, yeni söz və 

ifadələrin dəqiq izahının olması 

-lüğət məqalələri daim təzələndiyi və tamamlandığı üçün köhnəlməsi və 

uzunömürlüyü 

-irihəcmli olmasına baxmayaraq, eyni zamanda yığcamlığı 

Kompüter lüğətlərində kağız lüğətlərdə olmayan əlavə informasiyalar da 

yerləşdirilə bilər. Məsələn: sözün ifadə etdiyi əşya və ya məfhumun  şəkli, sözün 

səslənmə variantları və s  [3]  

Hər hansı bir xarici dili öyrənərkən bütün öyrəncilərə bir dilli lüğətlərdən 

istifadə etmək çox vacibdir. Dillər Universitetlərində, dil öyrətim mərkəzlərində 

özündə vacib informasiyaları (məsələn: qrammatika, söz birləşmələri, yazı qaydaları-

nın yoxlanışı, mətn tələffüzü, sözlərin və  mətnin etimologiyası  və s.) qoruyub sax-

layan bir dilli lüğətlər tövsiyə olunur. Bu mərhələdə müəllimlər və  tələbələr üçün  

lüğətlərdən istifadə etmək məqsədilə çoxlu materiallar mövcuddur. Bu materiallar sa-

dədən mürəkkəbə doğru dəyişir. Lüğətlər dillərin çoxluğu əsasında təsnif olunur. Bir 

dilli lüğətlər dil daşıyıcıları üçün müxtəlifdir. Onlar sözlərin geniş seçimindən ibarət 

deyil, onlar leksik vahidlərin ümumi istifadə funksiyası üzərində  mərkəzləşib. Bu 

hissə həmçinin lüğətlərin leksik funksiyasından bəhs edirki, hər ehtimala qarşı lüğətin 

istifadəsi kim və onun tələblərinin nədən ibarət olduğunu aydın izah etsin. [4]  

LingvoSoft layihəsi çərçivəsində hazırlanmış rusca-azərbaycan və ingiliscə-

azərbaycanca ikitərəfli lüğətləri də diqqətəlayiqdir. Digərlərindən fərqli olaraq bu 

lüğətlər ödənişlidir və qiymətləri funskionallığına görə 35-50$ arasında dəyişir. 

Lüğətlərin həmçinin mobil versiyaları da mövcuddur. Hər iki lüğətdə də ayrılıqda 

hər iki dildə 400.000 söz və ifadə mövcuddur. Hazırda bu proqramların da internet-

də  sındırılmış (cracked) versiyaları yayılıb. Bundan başqa rusca-azərbaycan-

ca və ingiliscə-azərbaycanca lüğətin onlayn versiyası da istifadə edilə bilər. Onlayn 

lüğətlərdən isə Azərbaycanın proqram bazarına ilk girən ən böyük şirkətlərdən olan 

Microsoft (Mikrosoft) lüğət sahəsində  də öz imzasın qoyub.  Mikrosoft məh-

sullarının tərcüməsi zamanı istifadə edilmiş terminologiyalar və onların qarşı-

lıqları Microsoft Language Portal(Mikrosoft Dil Portalı) saytında cəmləşdirilib. 


 

Filologiya  məsələləri – №5, 2014

 

 



55

Xatırladaq ki, bu terminologiyaların  əksəriyyəti AzerDict söz bazasına da əlavə 

edilib. Azerice Sözlük saytında isə çox məhdud sayda da olsa sözlərin olduğu 

azərabaycanca-türkcə  və türkcə-azərbaycanca lüğət fəaliyyət göstərir. 80.000-ə 

yaxın sözün cəmləşdiyi Azərbaycan dilinin orfoqrafiya lüğətinin onlayn versi-

yasını AzerDict 

Orfoqrafiya saytında istifadə edə proqram versiyasını 

isə bu saytdan  endirə bilərsiniz. Təzəlikcə istifadəyə verilmiş Google  Trans-

late (Quqıl Tərcümə) azərbaycan dilinin beta versiyası isə müfəssəl  şəkildə çalış-

masa da böyük şirkətlərin azərbaycan dilinə olan artan marağını göstərir. İlk baxış-

da isə  məlum olur ki tərcümənin azərbaycan versiyasın türkcə versiyası  əsasında 

inkişaf etdirilib, çünki bəzi hallarda birbaşa türkcə daxil edilmiş cümlələr də 

azərbaycan dili seçili olduğu halda başqa dillərə  tərcümə edilir. Ümid edirik 

Google-un bu xidməti də inkişaf etdirilib lazımi səviyyəyə çatdırılacaq. Lüğət proq-

ramları arasında Babylon (Babilon) adlı proqram da vardı ki, bu proqramın  həm-

çinin onlayn versiyası da mövcuddur. Lüğətin  ən çox xoşuma gələn cəhəti isə 

saytda olan bəzi hallarda isə digər saytlarda tapa biləcəyiniz xüsusən Babylon üçün 

hazırlanmış dünyanın ən nüfuzlu ingiliscə ödənişli və ya pulsuz Oxford, Longman, 

Collins, MacMillan, American Heritage, Merriam-Webster fransızca Larousse, rus-

ca Mueller eləcə də yüzlərlə digər dillərdə olan müxtəlif məzmunlu lüğətlərin proq-

rama  əlavə edərək istifadə edilə bilinməsidir. Bu sayədə artıq bir lüğətdə tapa 

bilmədiyiniz sözü digər lüğətdə axtarmaq əziyyətindən qurtulmuş olacaqsınız. Pul-

suz lüğətlər siyahısında poliqlot lüğətinin bazasından istifadə edilərək hazırlanmış 

rusca-azərbaycanca, ingiliscə-azərbaycanca və fransızca-azərbaycanca lüğətləri də 

Babylona  əlavə edilərək istifadə edilə bilər. Xatırladım ki lüğət ödənişlidir amma 

lüğətin sındırılmış versiyalarını internetdə tapa bilərsiniz. Tərcümə proqramlarından 

isə Promt ən faydalı  və çoxfunksiyalı maşın tərcüməsi proqramı hesab edilə bi-

lər. Onlayn versiyasın da istifadə edə biləcəyiniz bu proqramın Professional 

9.0 çoxdilli versiyası 400$  dəyərindədir. Bir çox proqramla inteqrasiya edə bilmə 

funksiyası olan bu proqram ingilis, rus, fransız, italyan, portuqal və alman dilləri 

arasındakı tərcümələri yerinə yetirir. 

2009-cu ildə istehsalı dayandırılmış “Microsoft Encarta Encyclopaedia” 

ensiklopediyasının lüğəti  4 dildə (ingilis, fransız, alman və italyan) fəaliyyət gös-

tərir. Bundan başqa lüğətdəki sinonimlər və ingiliscə səsləndirmə (həqiqi insan səsi 

ilə) kimi çox əlverişli və rahat xüsusiyyətlərə malikdir. Ensiklopediyanın fəaliy-

yətinin dayandırmasına baxmayaraq 2001 versiyalı Encarta lüğətinin internetdə tapa 

bilərsiniz. Sırf onlayn olaraq fəaliyyət göstərən lüğətlərdən Tureng, Dictionary.com, 

çoxdilli WordReference və Etymology lüğətləri çox faydalı və zəngindir. [5]

 

 

Ədəbiyyat 



 

1.

 

http://az.wikipedia.org/wiki/Divanu_Luğati-t-Türk 



2.

 

Рублева Ольга Сергеевна - Слово в электронном словаре (с позиций 

пользователя электронными ресурсами) стр 4-10 

3.

 

Məsud Mahmudov “Komputer dilçiliyi”, Elm və Təhsil, Baki – 2013 səh 67-68 



4.

 

“Using Dictionaries in ELT” bachelor thesis, Supervisor: Author: Mgr. Renata 

Jančaříková, Ph.D. Bc. Matej Lukáč  p 3-6 

5.

 

http://azerdict.com/blog/2010/12/lugetler-ve-tercume-vasiteleri/ 



 

Filologiya  məsələləri – №5, 2014

 

 



56

Zhala Mammadova  

Electronic Dictionaries as a new step in the developing lexicography 

Summary 


 

The role and the place of vocabularies in human life is not so special. But 

when the relationship was increasing in the second and third millennia inter-

language and intercultural, also the great interest grow to Lexicography . Global 

Internet Network makes the last link to the lexicographical theory with all its 

technical capabilities, paying the needs of society also affected to the dictionaries. 

For further improvement of the dictionaries, appearance of electronic dictionaries 

has resulted in interest of the modern linguistics. In recent years, the number of 

electronic dictionaries grows  in the online network. Keeping more information in 

these dictionaries have internal users ability even can give anonymous comments 

and feedback. 

 

Жала Мамедова 

Электронный словарь - как новый шаг в  развитии электронных 

лексикографии 

Резюме 

 

            Роль  и  место словаря в  жизни  людей  очевидны  и  не  требуют  спе-



циального обоснования. Вполне естественным является обострение интереса к 

проблемам лексикографии в  условиях  активизации  межъязыковых/межкуль-

турных контактов на рубеже второго и третьего тысячелетий, что обусловило 

появление  особых  потребностей  общества  при  всё  расширяющихся 

технических  возможностях  для  перехода лексикографической теории  и  прак-

тики  на  новый  уровень;  последнее  связано  как  с  автоматизацией  работы  по 

составлению словарей и  с  выходом  в  глобальную  сеть,  так  и  с  постановкой 

новых задач пользования словарем, соответствующих требованиям сегодняш-

него дня. На современном этапе лексикография переживает новый этап своего 

развития.  Благодаря  разработке  компьютерных,  коммуникационных  и  муль-

тимедийных  технологий  оказалось  возможным  создание лексикографичес-

ких источников нового поколения. 



 

 

Rəyçi:                 Əzəmət Rüstəmov 

                   filologiya elmləri namizədi,  dosent  

 

 



 

 

 

Filologiya  məsələləri – №5, 2014

 

 



57

  КЕНУЛЬ  БАБАЕВА  

Бакинский Славянский Университет 

e-mail: researcher.konul.babayeva@gmail.com 

 

СИМВОЛИЧЕСКОЕ ЗНАЧЕНИЕ ЦВЕТОБОЗНАЧЕНИЯ 



«СИНИЙ» В ЭПОСЕ «КИТАБИ ДЕДЕ КОРКУТ» 

 

Açar sözlər: məna, rənq, istifadə, rəmz, epos 

Key words:  meaning, color, use, symbol, epic 

Ключевые слова: значение, цвет, использование, символ, эпос 

 

Развитие  когнитивной  лингвистики  позволило  исследователям  изучать 



факты языка в их связи с национальными ценностями народа, его культурой, 

религией  и  мировоззренческими  особенностями.  В  последнее  время    ак-

туализируются  исследования  цветообозначений  в  свете  лингвокультурологи-

ческой  парадигмы. Перспективность когнитологической интерпретации в ис-

следованиях по лингвистике неоспорима, ибо при помощи этого метода мож-

но достаточно объективно восстановить те смысловые трансформации, кото-

рые отражали соответствующую той или иной эпохе картину мира, Цвет тес-

но связан с философским и эстетическим осмыслением мира.  

Особый интерес представляет собой использование цветообозначений в 

древнетюркских  памятниках.  

Сравнительное изучение специальной литературы показало, что древние 

тюркские  племена и народы имели сложную систему цветовых обозначений.

 

В эпосе в ряде цветобозначений, со своим широким значением одним из 



наиболее  употребительных  цветов  является        «синий»   цвет.  Этот  цвет  во 

многих случаях в эпосе «Китаби Деде Коркут»  выполняет идентичные функ-

ции такого  цвета как «голубой», а иногда и «зеленый». Элементом различия 

между  этими  цветами  является  более  темный  оттенок  «синего»  и  светлый 

оттенок «голубого».   

Тем не менее нужно отметить, что «голубой» и «синий» (зеленый)  цвета 

не всегда в эпосе могут быть синонимичны друг другу.  К примеру, говоря о 

сырых  и  неспелых  фруктах  «синий» (зеленый)  цвет  употребляется  в  сочета-

нии с некоторыми фруктами: meyvə-göy alça, göy gavalı, göy ərik, göy alma, 

göy (yaşıl) meşə, göy (yaşıl) ot, göy (yaşıl) çəmən. [1]   Тем не менее сочетание 

этих  же  фруктов  с  «голубым»  цветом  не  встречается  и  не  употребляется  у 

тюркских народов. Более того «синий» цвет не всегда может заменить «голу-

бой».  К примеру если слово «göy» употребляется в значении «небо», то в та-

ком случае оно должно употребляться в сочетании со словом «mavi», и таким 

образом «mavi göy».  

 Однако употребление «синего» и «голубого» цветов может относится к 

одному и тому же элементу природы. Например: göy dəniz//mavi dəniz,  göy 



sular//mavi sular. [1] 

Далее говоря о «синем» цвете то в отличии от «голубого» «синий» цвет 

иногда может заменить «зеленый».  И вновь возвращаясь к вышесказанному, 

такое сочетание «синего» цвета как:  “göy meşə”,  “göy ot”,  “göy çəmən”  на 



 

Filologiya  məsələləri – №5, 2014

 

 



58

самом деле имее означает  “yaşıl meşə”, “yaşıl ot”,  “yaşıl çəmən”. Точно такое 

же положение в эпосе «Китаби Деде Коркут» имеет «синий» цвет.  Например: 

“Yapağlı kökçə çəmən küzə qalmaz”.  

Важно отметить, что все функции и значения цветобозначений  «синего» 

и  «голубо»  в  эпосе  «Китаби  Деде  Коркут»  раскрыть  невозможно.  И  потому 

главная  наша  цель  и  задача  в  данной  статье  изучить  и  исследовать  симво-

лическое значение цветобозначения «синий».  

У  многих  народов  «синий» (голубой)  цвет  является  символом  бессмер-

тия вечности и преданности.  У тюркских народов, а также у азербайджанских 

тюрков  «синий» (голубой)  нзначение  «неба».  И  таким  образом  в  эпосе  мы 

дважды  сталкиваемся с таким примером во главе о «Кан Турали»:  “Göylərə 

pəhlu uran onun qalaları olur”, “Göylərə  pəhlu uran qələlərin qadir qorsa, 

yakam, çixam”. [1]  В данном случае выражение  “Göylərə pəhlu uran” имеет 

следующее  значение:  ”göylərə baş  çəkən//ucalan//göylərə yanaşı duran”.  

Приведем  еще  один  аналогичный  пример:    “Qazlıq Qoca oğlu Yeynək 

boyu”ndakı  göturdüyün göyə yetirən görklü tanrı”. [1]  Здесь    цвет  ”göy” 

употребляется в значении неба.  

В  эпосе  «Китаби  Деде  Коркут»  цветобозначение  «синий»  также  упот-

ребляется  и  в  переносных    значениях.  Это  ярко  выражено  на  примерах  с 

Карагюне  и  его  бедуинским  конем  «синего»  цвета  которого  огузские  тюрки 

называли  “bədəvi at”.  Важно  упомянуть,  что  этот  конь  пренадлежал  только,  

брату Казанхана Карагюне, кроме которого во время походов никто верхом не 

садился.  Например:  “Bədəvi atlar issini görüb oqradıqda”,  “Hey Dirsə xan, 



Yüklə 3,51 Mb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5   6   7   8   9   10   ...   48




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin