B o‘g‘im sindromi bilan kechadigan kasalliklarni qiyosiy tashhislash

Davolash. AS ni davolashdan asosiy maqsad yallig‘lanish jarayonini va og‘riq sindromini bartaraf etish, umurtqa pog‘onasi harakatini imkon qadar saqlab qolish va deformatsiyalanishini oldini olishdan iborat. Bemorlarga faol hayot tarzini olib borish, suzish, tennis, voleybol kabi sport turlari bilan shug‘ullanish, qattiq to‘shakda yotish tavsiya etiladi. Kasallik avjlangan davrda esa yotoq rejimga rioya qilinishi va shifoxona sharoitida davolanish lozim. Bu davrda ham bemorlar qomatni buzilishi oldini olish va umurtqa pog‘onasi faoliyatini saqlab qolish maqsadida metodist yordamida davolash fizkulturasi bilan shug‘ullanishlari kerak.

Dori vositalari bilan davolash:

YAllig‘lanishga qarshi vositalar: butadion yoki reopirin (pirobutol) kuniga 1 tabletkadan 3-5 marta ichishga yoki 5 mldan m/o yuborish, 2 haftadan keyin indometatsin (metindol) 50 mg kuniga 3-4 marta yoki metindol –retar 0,75 g kuniga 2 marta ichish. Ular samara bermaganda yoki kasallik yuqori faollikda kechganda, davolash GKSdan boshlanadi. Garmonlar miqdori bemor tana vazni yoki kasallikning faollik darajasidan kelib chiqqan holda tanlanadi. GKSni (gidrokortizon yoki kenalog) shikastlangan bo‘g‘im ichiga yuborish ham yaxshi samara beradi.

Oxirgi yillarda AS davolashda bazis preparat sifatida bir necha oy davomida sulfasalazin (kuniga 2-3 g) qo‘llash tavsiya etilgan.

Kasallik og‘ir isitmalash va visserit bilan kechganda, (revmatologlar bilan maslahatlashgan holda) 2-3 oy davomida immunodepresantlar (sitostatiklar (kuniga azotioprin 50-100 mg yoki siklofosfamid 50-100 mg yoki xlorbutin 5-10 mg)) qo‘llaniladi. Mushak spazmini bartaraf etish maqsadida izopreton 0,25 g, skutamil-S 1tab 3 marta qabul qilish tavsiya etiladi. Remissiya davrida bemorlar mahalliy sanatoriyalarda (CHortoq, Nagorniy va boshqalar) davolash uchun yuboriladi.

Psoriatik artrit

Psoriatik artrit (psoriatik artropatiya) – psoriaz bilan assotsiyalangan seronegativ spondiloartritlar guruhiga kiruvchi bo‘g‘imlarni surunkali yallig‘lanish kasalligi. Psoriaz bilan og‘rigan bemorlarning 70% da bo‘g‘im sindromi teridagi o‘zgarishlar rivojlangandan keyin, 15-20% da undan oldin (ayrim hollarda bir necha yil oldin), 10% da esa bir vaqtning o‘zida paydo bo‘ladi. Kasallik boshida qo‘l panjasining distal va proksimal falangalararo va tizza, kam hollarda kaft va plyusnofalang hamda elka bo‘g‘imlari shikastlanadi. SHikastlangan bo‘g‘imlardagi og‘riq karaxtlik bilan birga kechib, tinch holatda, tunda, erta tongda kuchayadi va kunduzi harakatlangandan keyin bir oz kamayadi. Bo‘g‘im sindromi mono va oligoartrit ko‘rinishida kechadi. Psoriatik artritda bitta barmoqni barcha bo‘g‘imlarini shikastlanishi bukuvchi boylamlar tendovaginiti bilan birga kuzatiladi va bo‘g‘im sosiska ko‘rinishini egallaydi. SHikastlangan bo‘g‘im terisi ko‘kargan yoki to‘q siyox rangda bo‘ladi.

Psoriatik artritni 5 ta klinik shakli farqlanadi:

1. 
   assimetrik oligoartrit;
   
2. 
   distal falangalararo bo‘g‘imlar artriti;
   
3. 
   simmetrik revmatoid artritga o‘xshash artrit (RA farqli o‘laroq, bu turda bo‘g‘imlar deformatsiyasi tartibsiz va barmoqni asosiy o‘qi turli tomonga yo‘nalgan);
   
4. 
   mutillovchi (badbashara ko‘rinishga olib keluvchi) artrit;
   
5. 
   psoriatik spondilit (AS farqli o‘laroq, spondilit ko‘pincha periferik artrit bilan birga kechadi va umurtqa pog‘onasini tartibsiz shikastlanishi hamda spondilit belgilarisiz kuzatilishi mumkin).
   

Psoriatik artritda bo‘g‘im sindromi bilan birga mushak va fatsial og‘riqlar, to‘sh- o‘mrov, akromial – o‘mrov bo‘g‘imlarini shikastlanishi, axillo-bursit, tovonosti bursiti, ko‘z shikastlanishi (kon’yunktivit, iridotsiklit), kam hollarda amiloidoz kuzatilishi mumkin.

Tashhisiy mezonlari:

• 
  qo‘l va oyoq panjasi distal falangalararo bo‘g‘imining zararlanishi;
  

• 
  bitta barmoqni kaft-falanga, plyus-falanga, proksimal va distal falangalararo bo‘g‘imlarini bir vaqtni o‘zida shikastlanishi, uni diffuz shishi (barmoqlarni «sosiskasimon» shakl olishi);
  
• 
  qo‘l panjasi birinchi barmoqlarining va oyoq bosh barmog‘i bo‘g‘imining erta zararlanishi va uning ko‘karishi;
  
• 
  talalgiya -tovonda og‘riq;
  
• 
  terida psoriatik tugunchalar mavjudligi, tirnoqlar zararlanishi («angishvona» simptomi, tirnoq plastinkasini xiralashishi, ularda tikka va ko‘ndalang chiziqlarni paydo bo‘lishi);
  
• 
  yaqin qarindoshlarida psoriaz;
  
• 
  RO ni aniqlanmasligi;
  
• 
  rentgenda - suyaklarning har xil o‘qli siljishi bilan kechuvchi osteolitik jarayonlar, periostal o‘zgarishlar, bo‘g‘im oldi osteoporozi aniqlanmasligi; sakroileitning klinik- rentgenologik belgilari;
  
• 
  paravertebral kalsifikatsiyalarning rentgen belgilari.
  

Tashhis yuqoridagi mezonlardan uchtasi aniqlanganda ishonarli hisoblanadi, ammo ulardan biri psoriatik tuguncha, tirnoqlarning shikastlanishi, yaqin qarindoshlarda psoriaz mavjudligi, osteolitik jarayonlar yoki suyaklarning har xil o‘qli siljishi bo‘lishi kerak..
Reaktiv artritlar

Ular «steril»-yiringsiz yallig‘lanishli artritlar hisoblanib, bo‘g‘imdan tashqaridagi infeksiyaga javoban ma’lum vaqtdan (1-1,5 oy) so‘ng rivojlanadi. So‘nggi yillarda reaktiv artritlarga ichak, siydik ajratish va tanosil a’zolar infeksiyasiga bog‘liq bo‘lgan, HLA B₂₇ antigeni bilan assotsiyalangan, ayni vaqtda qon zardobida RO aniqlanmaydigan holatlar kiritilgan.

Etiologiyasi bo‘yicha ikki guruxdagi reaktiv artritlar farqlanadi:

1. 
   postenterokolitik (iersiniya, salmonella, shigella, kompilobakter, klostridiya);
   
2. 
   urogenital (xlamidi, ureaplazma, hamda OIV –infeksiya bilan assotsiyalangan).
   

Reaktiv artritlarning umumiy tashhisiy mezonlari:

• 
  uretrit yoki diareyadan keyin yoki bir vaqtning o‘zida paydo bo‘ladi;
  
• 
  ko‘zni shikastlanishi (kon’yunktivit, irit);
  
• 
  oyoq bo‘g‘imlarini (tizza, boldir-tovon, oyoq panjasi bo‘g‘imlarini mono-yoki oligoartikular shikastlanishi ko‘rinishida) assimmetrik artriti;
  
• 
  oyoq barmoqlari sosiskasimon defiguratsiyasi;
  
• 
  aksariyat hollarda axillov payi, oyoq osti aponevrozini shikastlanishi va uni kuchli og‘riqlar bilan kechishi;
  
• 
  oyoqning bosh barmog‘i artriti, tovon sohasida shish;
  
• 
  qonda RO aniqlanmasligi;
  
• 
  HLA B₂₇ antigeni mavjudligi;
  
• 
  assimmetrik sakroileit;
  
• 
  tovon shpori, oyoq kaftini mayda suyakchalarini periostiti, paravertebral ossifikatsiya.
  

Reaktiv artrit 4-6 oy davomida to‘liq o‘tib ketishi yoki surunkali kechishi mumkin.

Reyter sindromi (kasalligi) – siydik va tanosil a’zolar (uretroprostatit), bo‘g‘imlar (reaktiv oligo va monartrit) va ko‘zning (kon’yungtivit) birgalikda yoki birin-ketin shikastlanishi bilan namoyon bo‘ladi. Ko‘pincha 20-40 yoshdagi erkaklar kasallanadilar. Ayollar infeksiya tashuvchi hisoblanib, kamdan–kam hollarda urogen artritgachalinadilar. Kasallikni ikkita shakli farqlanadi.

1. 
   Sporadik (Reyter kasalligi) shaklida klinik belgilar jinsiy yo‘l bilan yuqadigan infeksiya (xlamidiya) asosida paydo bo‘ladi va 70-90% hollarda etiologiyasi aniqlanadi.
   
2. 
   Epidemik yoki postenterokolitik (Reyter sindromi) uretro-okulo-sinovial sindrom turli etiologiyali (dizenteriya, iersinioz, salmonella, noaniq infeksiya) enterokolitdan keyin rivojlanadi.
   

Qo‘zg‘atuvchisi Chlamidia trahomatis, jinsiy va jinsiy bo‘lmagan yo‘llar orqali yuqib, siydik nayi, servikal kanal va kon’yuktiva epiteliysi hujayralari ichida hamda sinovial hujayralar sitoplazmasida aniqlanadi. Ushbu bakteriya hujayra ichida uzoq vaqt parazitlik qilish xususiyatiga ega bo‘lganligi sababli yallig‘lanish jarayoni surunkali kechadi. Kasallik o‘tkir (6 oygacha), cho‘zilgan (1 yilgacha) va surunkali (1 yil va undan ko‘p) kechishi mumkin. Uni ikki, ya’ni infeksion (uretrida xlamidiya mavjudligi) va immunopatologik (immun komplekslar hosil bo‘lishi, bo‘g‘im sinovial qobig‘i va kon’yungtivani shikastlanishi) bosqichi farqlanadi.

Kasallik tasodifiy jinsiy aloqa yoki enteritdan 14-28 kun o‘tgach uretrit (sistit, prostatit) belgilari bilan boshlanib, 1-8 haftadan keyin esa unga kon’yungtivit va artrit qo‘shiladi. Uretrit siydik ajralishida bir oz noxushlik, kuydirish hissi, qichish, uretra va qindan kam miqdorda ajralma, siydik ajratish kanalini tashqi teshigi atrofiyasi va qizarish bilan kechadi. Ayrim hollarda urogenital xlamidioz belgilarsiz kechishi mumkin. Bunday bemorlarda initsial leykotsituriya kuzatiladi. Ko‘zni shikastlanishi ko‘pincha kon’yungtivit, kam hollarda irit, iridotsiklit, uveit, retinit, retrobulbar nevrit, keratit ko‘rinishida namoyon bo‘ladi.

Reyter (kasalligi) sindromida tizza,boldir–tovon,oyoqni plyusnofalang, falangalararo bo‘g‘imlari «zinapoyasimon» (pastdan yuqoriga) ko‘rinishda shikastlanadi. Ular yuzasidagi teri qizaradi va bo‘shlig‘ida suyuqlik paydo bo‘ladi. Bo‘g‘imdagi og‘riqlar tunda va tongda kuchayadi. Aynan urogen artritda (Reyter kasalligi) butun barmoqda pereartikulyar shish, barmoqni sosiskasimon defiguratsiyasi, teri qoplamini qoramtir-ko‘kish rangda bo‘lishi hamda oyoqni birinchi barmog‘i shikastlanganda psevdopodagrik belgilar bilan kechishi xosdir. Ko‘pincha kuchli og‘riq bilan kechuvchi axillov payi yallig‘lanishi, tovon sohasida bursit kuzatiladi va qisqa vaqt ichida tovonda shpora paydo bo‘ladi. Ayrim bemorlarda umurtqa pog‘onasida og‘riq va sakroileit qayd etiladi. Bemorlarning 50% da bo‘g‘im sindromi izsiz yo‘qoladi, 30% da qaytalanib turadi, 20% da esa surunkali kechib bo‘g‘im harakatini chegaralanishi va atrofidagi mushaklar atrofiyasi rivojlanadi. Ba’zan yassi oyoqlik belgilari kuzatiladi. Rentgen tekshirishda simmetrik bo‘lmagan bo‘g‘im oldi osteoparozi, uning tirqishini assimetrik torayishi, jarayon uzoq kechganda – eroziv-destruktiv o‘zgarishlar, periostit hisobiga tovonda va 1-2 ta umurtqa tanasida yakkalangan shporalar, plyus-falang bo‘g‘imini assimmetrik eroziyasi va bir tomonlama sakroileit belgilari aniqlanishi mumkin.

Reyter kasalligi (sindromida) yuqorida sanab o‘tilgan uchlikdan tashqari, teri va shilliq qavatlarni shikastlanishi ham kuzatiladi. Og‘iz bo‘shlig‘ini shilliq qavatida (stomatit, glossit) va tashqi jinsiy a’zo boshchasida og‘riqli yaralar paydo bo‘ladi, balanit yoki balanopastit rivojlanadi. Terini shikastlanishi uncha katta bo‘lmagan papula, ayrim hollarda eritematoz dog‘ ko‘rinishida kechadi. Ushbu kasallikda qo‘l va oyoq kafti sohasida (ayrim hollarda peshona va tanada) yorilgan, qizargan teri asosida bir biriga qo‘shilib ketuvchi giperkeratoz o‘choqlari xos. Ayrim bemorlarda asosan chov sohasidagi limfa tugunlarini og‘riqsiz kattalashishi, yurak (miokardit, miokardiodistrofiya), o‘pka (o‘choqli pnevmoniya, plevrit), asab tizimi (polinevrit), buyrak (nefrit, amiloidoz) uzoq vaqt davom etuvchi isitmalash kuzatilishi mumkin. Tashhis qo‘yishda bemor anamnezi, klinik belgilar, rentgen va sinovial suyuqlikni laborator tekshirish natijalari muxim ahamiyatga ega.

Surunkali ichak kasalliklarida (nospetsefik yarali kolit, Kron kasalligi) asosiy klinik belgilar bilan birga bo‘g‘im sindromi ham kuzatiladi.

Nospetsefik yarali kolitda ichak va bo‘g‘im sindromidan tashkari, perianal yallig‘lanish, psevdopoliplar, tugunchali eritema, gangrenoz, piodermiya, iridotsiklit kuzatiladi. Bo‘g‘im sindromi ko‘proq 20-40 yoshlar oralig‘idagi bemorlarda qayd etiladi.

Kron kasalligigaqorindagi og‘riq, qon aralash najas, miopatiyalar, tugunchali eritema, stomatit, irit, o‘ng yonbosh suyagi osteomieliti, barmoqlarning «baraban tayoqchasi» shaklini olishi xos. Bo‘g‘im sindromi yosh va o‘smir yoshdagi bemorlar orasida ko‘proq uchraydi. Ushbu kasalliklarda ko‘pincha periferik bo‘g‘imlar, umurtqa pog‘onasi va uning bo‘g‘imlari zararlanadi. Bo‘g‘im sindromi ikkala kasallikda ham bir xil qaytalovchi o‘tkir artrit xurujlari ko‘rinishida kechadi va asosiy kasallikni qo‘zish davri bilan bog‘liq.. SHikastlangan bo‘g‘im atrofida shish, og‘riq, mahalliy qizarish, sinovial bo‘shliqda yallig‘lanish xususiyatiga ega bo‘lgan suyuqlik aniqlanadi. Kasallikning har bir xurujida uchtadan ko‘p bo‘lmagan bo‘g‘im (asosan tizza va boldir-tovon) shikastlanadi va jarayon ko‘chib yuruvchi xususiyatga ega bo‘ladi. Qo‘l va oyoqlarni mayda bo‘g‘imlari juda kamdan-kam hollarda shikastlanishi va xurujlar bir necha oy davom etishi mumkin. Jarayonni uzoq vaqt davom etishi va tez-tez qaytalashi shikastlangan bo‘g‘imning turg‘un defiguratsiyasiga (shaklini o‘zgarishiga) olib keladi. Laborator tekshirishlar kasallikni faollik darajasini aniqlashga yordam beradi. Rentgen tekshirish natijalari katta ma’lumot bermaydi. Nospetsefik yarali kolit va Kron kasalligida kuzatiladigan ankilozlovchi spondiloartritni klinik va rentgen belgilari Bexterev kasalligidan ko‘p farq qilmaydi. Tashhis qo‘yishda bemor shikoyati, anamnezi (bir necha yil davomida ichak infeksiyasi bilan og‘rigani) va ob’ektiv ko‘rik natijalari muhim ahamiyatga ega.

Iersiniozli artrit Iersinia entercolitika tomonidan chaqirilib, ko‘proq ayollarda uchraydi. Bo‘g‘im sindromi 1-3 hafta oldin o‘tkazilgan enterokolit: qisqa muddatli ich ketish, o‘ng yonbosh sohada (terminal ileit yoki mezodenit) og‘riqlardan keyin yoki bir vaqtning o‘zida kuzatiladi. Artrit tanada, oyoq va qo‘llarda, aksariyat hollarda yirik bo‘g‘imlar sohasida urtikar, makulopapulez toshmalar, boldir sohasida tugunchali eritema paydo bo‘lishi bilan birga kechadi. Bunda oyoq bo‘g‘imlarining assimetrik shikastlanishi xarakterli bo‘lib, jarayonga akromial-o‘mrov, to‘sh-o‘mrov bo‘g‘imlari, qo‘l va oyoq barmoqlarining birinchi bo‘g‘imlari qo‘shilishi mumkin. SHuningdek, bir tomonlama sakroileit, tendovaginit, bursitlar, isitma, bo‘g‘imdan tashqari o‘zgarishlar (episklerit, kon’yuktivit, irit, miokardit, perikardit) xos. Qon tahlilida leykotsitoz, ECHT ni oshishi, iersiniyaga qarshi antitela aniqlanadi. Artrit o‘rtacha hisobda 4 oy davom etib, 70% bemorlarda butunlay o‘tib ketadi, 30% da esa yirik bo‘g‘imlarni surunkali seronegativ (RO bo‘yicha), eroziv bo‘lmagan artriti yoki sekin avj olib boruvchi sakroileit rivojlanadi.

Dizenteriyali va salmonelyozli artritlar iersiniozli reaktiv artritlardan kam farq qiladi va kasallikni 2-3-haftasida paydo bo‘ladi. Bu artritga kuchli yaqqol ifodalangan og‘riq sindromi xos. Tashhis klinik belgilarga, ichak infeksiyalariga bog‘liqligi to‘g‘risidagi ma’lumotlar, najasda qo‘zg‘atuvchining aniqlanishi, musbat serologik reaksiyalarga asoslanib qo‘yiladi.

Burun - xalqum infeksiyalarida artritlar adenoviruslar, streptakokkning «norevmatik» shtammlari tasirida kelib chiqadi. YUqori nafas yo‘llaridagi kataral o‘zgarishlar negizida isitma, mialgiya, umumiy holsizlik yirik va mayda bo‘g‘imlarda o‘tib ketuvchi artritlar kuzatiladi. Bo‘g‘im sindromi 2-4 hafta davomida yo‘qoladi. Qonda yallig‘lanish belgilari aniqlanadi.

Davolash. Kasallikning infeksion bosqichida xlamidiyani ingibirlovchi antibiotiklar bilan davolash maqsadga muvofiq. Ulardan tetratsiklin qatoridagi dori vositalari Reyter kasalligiga olib keluvchi barcha mikroorganizmlarga, jumladan, xlamidiyalarga ham yaxshi ta’sir ko‘rsatadi. Antibiotiklarni quyidagi dozalarda 4 haftadan kam bo‘lmagan vaqt davomida qabul qilish tavsiya etiladi: tetratsiklin - kuniga 1,2-2 g, metatsiklin gidroxlorid (rondomitsin)- kuniga 0,3 gdan 2-4 marta, doksitsiklin gidroxlorid (vibramitsin) – 0,1 gdan 1-2 marta.

Kasallik og‘ir kechganda antibiotiklarni qabul qilish 1,5-2 oyga uzaytiriladi. Xlamidiyali infeksiyada makrolidlar (eritromitsin 0,25-0,5 gdan kuniga 4 marta, oleandomitsin 0,25-0,5 gdan 4 marta, eritsiklin (eritromitsin +oksitetratsiklin) 0,25-0,5 gdan kuniga 4 marta ovqatdan 1-1,5 soat oldin, sumamed 1-2 gdan kuniga 2 marta) yaxshi samara beradi. Iersiniozli infeksiyada levomitsitin, gentamitsin, salmonelez va shigeleozda esa levomitsitinni qo‘llash maqsadga muvofiqdir. Reyter kasalligida ftorxinolin unumlari (maksakvin 400-800 mgdan kuniga 1-2 marta, abaktal 400 mg 2 marta ichishga yoki v/i) ham samarali hisoblanadi. Ushbu kasallikda antibakterial davo bilan bir vaqtda kandidamikozga qarshi vositalar va polivitaminlar qabul qilish tavsiya etiladi.

Kasallikning ikkinchi – immun yallig‘lanish bosqichida artritlarni davolash uchun NYAQV (indometatsin - metindol) yoki ushbu guruhga kiruvchi boshqa dorilar kuniga 100-150 mg) qo‘llaniladi. Og‘riq sindromi yaqqol namoyon bo‘lganda, pirazolon unumlarini (reopirin yoki pirabutol 3-5 ml. m/o) 5-7 kun davomida, keyin boshqa NYAQV ni (piroksikam, metindol - retard, voltaren, ortofen) qabul qilish tavsiya etiladi. Reyter kasalligi yuqori faollikda og‘ir bo‘g‘im sindromi bilan kechganda va NYAQV samara bermaganda, GKS (prednizalon kuniga 5-20 mg, gidrokortizon 15-125 mg. (bo‘g‘im katta kichikligiga qarab) yoki kenalog 10-40 mg bo‘g‘im ichiga) yuboriladi. Kasallik cho‘zilgan yoki surunkali kechganda, aminoxinolin unumlarini (kuniga delagil 0,25 yoki plakvenil 0,2-0,4 g) 1 yil davomida qabul qilish tavsiya etiladi. Enterokolitdan keyingi Reyter sindromida sulfasalazin yoki salazopiridozin kuniga 1,5-2 g.dan berish yaxshi samara beradi.

QVP yoki OP sharoitida bemorlar shifoxonada tavsiya etilgan bazis davoni UAV zarur bo‘lganda revmatolog, urolog, okulist nazorati ostida davom ettiradilar. Klinik tuzalish kuzatilganda ular har 6 oyda, surunkali kechganda esa har 3 oyda mutaxasislar ko‘rigidan o‘tishlari lozim.

Infeksiyaga bog‘liq artritlar

Infeksiyaga bog‘liq artritlar ikkita, infeksiyaga bog‘liq va reaktiv artritlar guruhiga bo‘linadi. Birinchi guruh mikroorganizmlarni birlamchi o‘choqdan (aksariyat hollarda burun-halqum, siydik ajratish va jinsiy a’zolar, ichak tizimi) gematogen, limfogen yo‘l bilan yoki to‘g‘ridan-to‘g‘ri (jarohatlanishda yoki ayrim bo‘g‘im ichi muolajalarida) bo‘g‘im to‘qimasiga, jumladan, sinovial qobiqqa tushishi natijasida yuzaga keladi. YUqorida ta’kidlaganimizdek, reaktiv artritlar esa – bo‘g‘imni “steril” yallig‘lanishi bo‘lib, ma’lum vaqtda (1-1,5 oy) aniq infeksiya (streptokokk, miningokokk, iersiniya, esherixiya, salmonela va boshqalar) bilan bog‘liq holda yuzaga keladi. Bunda bo‘g‘imdan tashqarida bo‘lgan mikrob antigeniga makroorganizmni yuqori darajada immun javobi natijasida hosil bo‘lgan immun komplekslarni bo‘g‘im yuzasi va sinovial qobig‘iga o‘tirib qolishi va natijada yuzaga keladigan immun yallig‘lanish muhim ahamiyatga ega.

Infeksiyaga bog‘liq artritning tashhisiy mezonlari:

• 
  o‘tkir boshlanishi, shikastlangan bo‘g‘im sohasida kuchli og‘riq, shish, teri qizarishi, mahalliy haroratni ko‘tarilishi va harakatni chegaralanishi;
  
• 
  aksariyat hollarda bitta yirik bo‘g‘im shikastlanishi, og‘ir holatlarda oligoartrit ko‘rinishida kechishi;
  
• 
  ko‘pincha tizza, kam hollarda son–chanoq, boldir-tovon, bilak-kaft bo‘g‘imlari shikastlanishi;
  
• 
  ayrim bemorlarda ko‘p terlash, qaltirash bilan kechuvchi isitmalash (60 yoshdan katta bemorlarda tana harorati kam ko‘tariladi);
  
• 
  regionar limfoadenit;
  
• 
  qon yoki sinovial suyuqlikda mikroorganizm aniqlanishi;
  
• 
  UQT - ECHT oshishi, neytrofilli leykotsitoz, leykoformulani chapga siljishi;
  
• 
  sinovial suyuqlik tahlili - tiniqligini xiralashishi, pufakchalar mavjudligi, yopishqoqligini pasayishi, leykotsitoz≥ -50-100x10⁹/l, neytrofilez, siydik kislotasi miqdorini oshishi; ekmada mikroorganizm aniqlanishi.
  

Gonoreyali (so‘zak) artrit - o‘tkir va surunkali gonoreya bilan og‘rigan bemorlarda birlamchi urogenital o‘choqdan infeksiya tarqalishi natijasida bo‘g‘imlarni yallig‘lanishi. Ushbu holatda quyidagilarga asoslangan holda tashhis qo‘yiladi:

• 
  artritni 2-4 kun davomida qaltirash va yuqori isitmalash bilan birga kelishi, ko‘chib yuruvchi artralgiya;
  
• 
  aksariyat hollarda tizza va boldir-tovon, kamdan-kam hollarda kaft-bilak va tirsak bo‘g‘imlari mono- hamda oligoartrit ko‘rinishida shikastlanishi;
  
• 
  artritni keskin og‘riq, ekssudativ o‘zgarishlar, shikastlangan bo‘g‘im sohasida teri qizarishi va mahalliy haroratni ko‘tarilishi bilan birga kechishi;
  
• 
  tendovaginit;
  
• 
  kasallikning erta davrlaridayoq kontraktura va bo‘g‘im atrofidagi mushaklar atrofiyasi, defiguratsiyasi hamda harakatni chegaralanishi;
  
• 
  “gonoreyali yassi oyoq (tovon)” rivojlanishi (boldir-tovon bo‘g‘imini shikastlanishi + tendovaginit + yallig‘lanish jarayonini oyoqni kaft oldi va kaft bo‘g‘imlariga tarqalishi + boldir va oyoq kafti mushaklari atrofiyasi + ikkilamchi yassi oyoq);
  
• 
  ba’zan fibrozli ankiloz rivojlanishi;
  
• 
  qonning umumiy va biokimyoviy tahlilida leykotsitoz, ECHT oshishi, sial kislotasi, fibrin, seromukoidlar, gaptoglobin miqdorini oshishi;
  
• 
  sinovial suyuqlik tahlilida leykotsitlar miqdorini (50-150x10⁹/l) oshishi, neytrofilez, gonokokklarni aniqlanishi;
  
• 
  serologik tekshirishda musbat Borde–Jangu sinamasi (2-4 haftadan keyin yoki surunkali jarayon qo‘zg‘alganda);
  
• 
  shikastlangan bo‘g‘im rentgenografiyasida bo‘g‘im tirqishini kengayishi, epifizar osteoparoz, tog‘ay shikastlanganda esa bo‘g‘im tirqishini torayishi, yuzasini naqshlanishi va ankiloz, ayrim hollarda deformatsiyalanuvchi osteoartroz belgilari paydo bo‘lishi.
  

Zaxmli artrit. Zaxmda bo‘g‘imlardan ko‘ra ko‘proq suyaklarni shikastlanishi xos. Artritlar tug‘ma orttirilgan zaxmni kechki (gummoz) davrlarida kuzatiladi. Zaxmli artritlarni birlamchi-suyak, birlamchi-sinovial (infeksiyani to‘g‘ridan-to‘g‘ri bo‘g‘im bo‘shlig‘iga kirishi bilan) hamda infeksion-allergik turlari farqlanadi. Tug‘ma zaxmda (6 yoshgacha) uzun naysimon suyaklarning chekkalarida joylashgan va yaqqol namoyon bo‘lgan periartikulyar shish bilan birga kechuvchi osteoxondritlar kuzatiladi. Suyaklar diafizi ham zaximli periostit va osteomielit hisobiga deformatsiyalanishi mumkin. Ushbu kasallikning yana bir ko‘rinishi barmoqlarni urchuqsimon defiguratsiyalanishiga, siljishiga va qisqarishiga olib keluvchi zaxmli falangitdir (daktilit). Kasallikni kechki bosqichlarida (6-16 yosh) yaxshi sifatli gidroartroz (“Klatton bo‘g‘imlari”), aksariyat hollarda ikkala tizza bo‘g‘imlari artriti kuzatilishi mumkin. Tug‘ma zaxm tashhisi yuqorida sanab o‘tilganlar bilan bir qatorda, uning boshqa belgilariga (keratit, nervli karlik, Getchinson tishlari) asoslangan holda qo‘yiladi.

Orttirilgan birlamchi va ikkilamchi zaxmda asosan tunning birinchi yarmida kuchayuvchi, tez o‘tib ketuvchi bo‘g‘imlardagi yallig‘lanish jarayoni xos. Ushbu holatda asosan oyoq–qo‘llarni yirik va o‘rtacha kattalikdagi bo‘g‘imlari shikastlanadi. Kasallikning kechki bosqichlarida ko‘pincha bitta bo‘g‘im (tizza, tirsak, boldir-tovon, elka) sinovial qobig‘ida, suyak va tog‘ay sohasida to‘qimani zaxmli granulematozi, ayrim bemorlarda esa zaxmli spondiliti kuzatilishi mumkin. Zaxmli artritda bo‘g‘im shakli keskin o‘zgarishiga qaramasdan uning faoliyati uncha o‘zgarmaydi. Rentgendagi o‘zgarishlar klinik belgilar bilan mos kelmaydi. CHunki rentgenogrammada yaqqol o‘zgarishlar aniqlanishiga qaramasdan, bemorlar aniq shikoyatlar bildirmasligi mumkin. Kasallikni yana bir asosiy rentgen belgisi suyaklarda yaqqol namoyon bo‘lgan destruktiv o‘zgarishlarni osteoparozsiz kechishi hisoblanadi. Tashhis bemor anamnezi, zaxmni bo‘g‘imdan tashqari belgilari (shankr, teridagi toshmalar - rozeolalar, soch to‘kilishi, limfadenopatiya), rentgen tekshirish va serologik (Vasserman va Zaks-Vitebskiy) sinamalari natijalariga asoslaniladi. Davolash venerolog tomonidan olib boriladi va keyin bemorlar UAV nazoratida bo‘ladilar. Bo‘g‘im sindromini kamaytirish maqsadida gormonal bo‘lmagan yallig‘lanishga qarshi vositalar qo‘llaniladi.

O‘tkir parazitar artritlar. O‘tkir parazitar artritlarbarcha gelmentlar va bir qator sodda hayvonlar tomonidan chaqiriladi. Bo‘g‘imning jarohatlanishi infeksion (parazitning bo‘g‘im bo‘shlig‘iga yoki suyak to‘qimasiga kirib olishi natijasida) yoki rektiv artrit (qonga tushgan parazitlar antigenlariga qarshi javob reaksiyasi) ko‘rinishida kechadi. Tashhis laboratoriya va asbobiy tekshirishlar (eozinofiliya, qonda va sinovial suyuqlikda IgE miqdorining oshishi, najasda parazit yoki uning tuxumi topilishi) natijasiga asoslangan holda qo‘yiladi. Asosiy kasallikni samarali davolangan bo‘g‘im sindromi izsiz yo‘qoladi. NYAQV yaxshi samara bermaydi.

Mikrokristalli artritlar. Mikrokristalli artritlarning asosida turli kristallarni sinovial bo‘shliqqa o‘tirib qolishi, bo‘g‘im hamda bo‘g‘im oldi to‘qimani ular bilan impregnatsiyasi va natijada reaktiv sinovit rivojlanishi yotadi. Bu guruh artritlarga bo‘g‘im sindromini hurujsimon kechishi xos. Mikrokristalli artritlarga podagrik artrit, pirofosfatli va gidroksiapatitli artropatiyalar kiradi. Quyida UAV faoliyatida ko‘p uchraydigan podagraga batafsilroq to‘xtalib o‘tamiz.