“Fistula” termini Latın dilində “boru” mənasını verir və iki epitel səth arasında qeyri-normal əlaqənin olduğunu ifadə etmək üçün istifadə olunur.
BAĞIRSAQ FİSTULALARI – bağırsaq mənfəzi ilə bədən səthi və ya digər boşluqlu orqanın mənfəzi arasında əlaqənin olmasına deyilir.
Nazik bağırsaqların uzunluğu, eləcə də xüsusi spiralvari anatomiyaya malik olması onun müxtəlif xəstəliklərə cəlb olunmasına meyllik yaradır. Qarın boşluğunda demək olar ki, istənilən cərrahi əməliyyat zamanı nazik bağırsaqların yatrogen zədələnməsi mümkündür ki, bu da sonradan fistulanın formalaşması ilə nəticələnə bilər.
Əksər hallarda enterokutan fistulalar əməliyyatdan sonrakı ağırlaşmalar kimi inkişaf edir və əsasən qarın boşluğu əməliyyatları zamanı buraxılan texniki səhvlərlə əlaqədar olurlar.
Enteroenteral və enterokolik fistulalar isə əsasən Kron xəstəliyi ilə əlaqədar transmural iltihabi proses nəticəsində inkişaf edirlər.
ETIOLOGIYASI VƏ PATOFIZIOLOGIYASI
Webster və Carey fistulanın formalaşmasında 5 əsas mexanizmi qeyd edirlər
1. Anadangəlmə. Nazik bağırsağın nadir anadangəlmə fistulasına omfaloenterik axacağın obliterasiyasının tam çatmamazlığı aiddir. Bu anomaliya göbək nahiyəsində enterokutan fistula ilə nəticələnir. Axacağın natamam obliterasiyası baş verən hallarda axacağın bağırsaq hissəsi saxlanır və Mekkel divertikulunu əmələ gətirir.
Nadir hallarda omfaloenterik axar davamlı olaraq bütünlüklə saxlanılır və xarici fistula formalaşır. Göbəkdən xaric olan möhtəviyyatın nəcis xarakterində olması diaqnozun qoyulmasına imkan verir.
ETIOLOGIYASI VƏ PATOFIZIOLOGIYASI
2. Travma. Fistula ilə nəticələnən nazik bağırsaq travmaları adətən udulmuş balıq sümüyü, metal əşyalar və s. kimi daxili səbəblər hesabına meydana çıxır.
Bu əşyaların nazik bağırsağın qonşu ilgəklərinə sirayət etməsi daxili enteroenteral fistulaların əmələ gəlməsi ilə nəticələnir.
Bıçaq və ya güllə yarası kimi daha böyük penetrasion travmalar nadir hallarda fistulaların formalaşmasına səbəb olur, çünki, belə hallar adətən cərrahi müdaxilə ilə nəticələnir və bağırsağın zədələnmiş hissəsi bərpa olunur.
Yaranın lokal təftişi zamanı nazik bağırsağın kiçik zədələnməsi nəzərdən qaçan hallarda enterokutan fistulanın inkişaf etməsi mümkündür
ETIOLOGIYASI VƏ PATOFIZIOLOGIYASI
3. İnfeksiya. Abses və ya invaziv bağırsaq infeksiyası bağırsaq divarından keçərək fistula yarada bilər.
Amebiaz, coccidiomycosis, tuberculosis, cryptosporidiosis, actinomycosis və Salmonella ştammlarının bağırsaq fistulasının meydana çıxmasında rolu müəyyən edilmişdir.
Fistulalara həmçinin parenximatoz orqanda meydana çıxan absesə nazik bağırsaq ilgəyinin yaxın yerləşməsi zamanı da rast gəlinə bilər. Məsələn, perirenal absesin dağılması nefroenteral fistula ilə nəticələnə bilər.
Nazik bağırsaq divarının şiş, iltihab və ya operativ travma nəticəsində zədələnməsi absesin formalaşmasına səbəb ola bilər.
Bu abses tədricən qonşu orqanların divarını əridərək ona sirayət edərsə, onda fistula formalaşır.
Əksər enterokutan fistulalar cərrahi müdaxilə zamanı nazik bağırsağın zədələnməsi və ya nazik bağırsağın böyük ölçülü abdominal defektə cəlb olması, yaxud da belə defektləri bərpa etmək üçün prostetik torlardan istifadə zamanı meydana çıxır.
Zədələnmə yerində perforasiya və sonradan absesin formalaşması baş verir.
Bu abses tədricən qonşu bağırsaq ilgəyinə açılmaqla daxili fistulanı əmələ gətirir.
Bəzi hallarda isə abses qarın divarından və ya yaradan keçərək xarici enterokutan fistulanın formalaşmasına səbəb olur.
ETIOLOGIYASI VƏ PATOFIZIOLOGIYASI
5. İltihab, şüalanma və ya şiş.
Nazik bağırsaq və qonşu strukturlar xroniki iltihabi vəziyyət, qarın boşluğunun şüa zədələnməsi və ya şiş nəticəsində sıx bitişmiş vəziyyətdə ola bilərlər.
Bitişmə nəticəsində yaranmış ümumi divarın tədricən degenerasiyası fistulanın formalaşması ilə nəticələnir.
Bağırsağın iltihabi xəstəliklərindən xüsusilə Kron xəstəliyinin enteroenteral, enterokolik, perineal və digər fistulalar əmələ gətirir.
Mədənin və ya yoğun bağırsağın böyüyən xərçəngi qonşu nazik bağırsaq ilgəyinə sıx bitişərək onun divarından daxilə sirayət edir.
Çanaq orqanlarının bədxassəli şişlərinə görə şüa müalicəsi təyin edilən hallarda fistulanın formalaşmasına xüsusilə tez-tez rast gəlinir
KLİNİK XÜSUSİYYƏTLƏRİ
Nazik bağırsağın daxili fistulaları simptomsuz ola bilər.
Bu xüsusilə o halda olur ki, fistula vasitəsilə dolayı keçilən absorbtiv sahənin həcmi kiçik olsun.
Belə hallarda daxili fistulalar asanlıqla təyin edilməyə bilər, çünki, onun simptomları birincili xəstəliyin əlamətlərini əks etdirir. Məsələn, Kron xəstəliyi nəticəsində ikincili yaranan enteroenteral fistula əksər hallarda qarında ağrılar, ishal, bədən çəkisinin azalması və ya hərarətlə təzahür edir.
Qeyd edilən bu simptomlar həmçinin birincili Kron xəstəliyinin də kəskinləşmə dövrünü müşayiət edir.
Xarici nazik bağırsaq fistulalarının ümumi simptomlarına fistuladan nazik bağırsaq möhtəviyyatının xaric olması aiddir.
Yoğun bağırsaq fistulalarında isə nəcis və qaz xaric olur.
DIAQNOSTIKASI
İndiqokarminin peroral qəbulu
Nazik bağırsaqla sidik kisəsi arasında, eləcə də nazik bağırsaqla qarın divarı arasında əlaqənin olmasını nümayiş etdirə bilər.
Bu sınaq yalnız fistulanın olmasını təsdiqləyir, lakin onun yerini və mənbəyini təyin edə bilmir.
Nazik bağırsaq fistulalarının aşkar edilməsində kontrast rentgenoloji müayinə ən faydalı vasitə olaraq qalmaqdadır.
DIAQNOSTIKASI
Fistuloqrafiya
Bu məqsədlə kiçik diametrli kateter fistulanın drenləşdiyi yerdən fistula daxilinə yeridilir və suda həll olan kontrast maddə infuziya edilərək flüoroqrafiya icra edilir.
Fistuloqrafiya xəstəliyin erkən dövrlərində aparılmalı və aşağıdakıları müəyyən etməyə imkan verməlidir:
1) fistulanın yerini;
2) fistula ilə bağırsaq arasındakı əlaqəni;
3) fistuladan distal tərəfdə bağırsaq obstruksiyasının olub-olmamasını;
4) fistula ilə bilavasitə qonşu olan bağırsağın təbiətini;
5) intra-abdominal absesin olub-olmamasını.
Fistuloqrafiyanın ardınca mədə-bağırsaq traktının tam kontrast rentgenoloji müayənəsi aparılmalıdır.
DIAQNOSTIKASI
İntra-abdominal absesə şübhə olan hallarda KT-müyinə və USM-si faydalı ola bilər.
Nefroenterik fistulanın təyin edilməsində venadaxili pieloqrafiya və retroqrad pieloqrafiya faydalı ola bilər.
DIAQNOSTIKASI
Enterovezikal fistulanın olması isə sistoqrafiya vasitəsilə daha dəqiq təyin edilə bilir.
Bu zaman sidik kisəsi ilə nazik bağırsaq ilgəyi arasındakı əlaqənin olduğu görünür.
FISTULALAR ZAMANI MEYDANA ÇIXAN POZĞUNLUQLAR
1. Maye və elektrolit pozğunluqları.
Maye və elektrolit pozğunluğuna əsasən enterokutan fistulası olan xəstələrdə rast gəlinir.
Ağız suyu vəzlərindən, mədədən, onikibarmaq bağırsaqdan, mədəaltı vəzdən, qaraciyərdən və nazik bağırsaqlardan ifraz olunan sekresiyanın miqdarı təxminən 8-10 litr/sutka təşkil edir və o, natrium, kalium, xlorid və bikarbonatla zəngindir.
Həcm itkisinin dərəcəsi və elektrolit balansının pozulması fistulanın anatomik lokalizasiyasından asılıdır və 50-3000 ml/sutka arasında dəyişə bilər.
Onikibarmaq bağırsaq fistulaları maye və elektrolit itkisinə xüsusilə meyllidir və belə yüksək səviyyədə yerləşən fistulaları olan xəstələrin daha aqressiv maye və elektrolit müalicəsinə ehtiyacı vardır.
Kron xəstəliyində qalça bağırsağın terminal hissəsində formalaşan fistulalar kimi distal fistulalar adətən az maye və elektrolit itkisi ilə müşayiət olunurlar, çünki nazik bağırsağın proksimal hissəsində artıq kifayət qədər absorbsiya baş vermiş olur.
FISTULALAR ZAMANI MEYDANA ÇIXAN POZĞUNLUQLAR
1. Maye və elektrolit pozğunluqları
Xaricə açılan yüksək səviyyəli fistulalar zamanı ən çox rast gəlinən pozğunluqlar hipovolemiya, hipokalemiya və metabolik asidozdur.
Hipovolemiyaya cavab olaraq natriumun böyrəklərdən reabsorbsiyası və kaliumun isə ekskresiyasının artmasına baxmayaraq hipokalemiyanın ilkin olaraq fistula ilə itirilən kalium hesabına yarandığı qeyd edilir.
Metabolik asidoz adətən bikarbonatlarla zəngin mədəaltı vəz şirəsinin itirilməsi nəticəsində meydana çıxır və ona görə də bu hal proksimal yerləşən fistulalarda daha çox təzahür edir.
Maye və elektrolit pozğunluğu törədən fistulası olan xəstələrdə ölüm faizi yüksəkdir. Ona görə də maye və elektrolit balansının ciddi tənzimlənməsi, mümkün olan hallarda fistulanın ləğv edilməsi vacibdir.
FISTULALAR ZAMANI MEYDANA ÇIXAN POZĞUNLUQLAR
2. Həzm pozğunluğu.
Nazik bağırsaqlarda maye ilə zəngin həzm olunmuş qida maddələri, eləcə də fermentlər və albumin kimi endogen proteinlər toplanmışdır.
Buna görə də absorbtiv sahədən yan keçilməsinə, eləcə də çoxlu bağırsaq şirəsi itkisi ilə nəticələnən fistulalar olduqda həzm pozğunluğu demək olar ki, nazik bağırsaq fistulası olan bütün xəstələrdə inkişaf edir.
Septik vəziyyət və ya cərrahi əməliyyatlar hesabına metabolik tələbatın əlavə artması hesabına qidalanma defisiti daha da pisləşə bilər
FISTULALAR ZAMANI MEYDANA ÇIXAN POZĞUNLUQLAR
3. Qarın divarı və yarada pozğunluqlar.
Nazik bağırsağın xaricə drenləşən fistulalarında əksər hallarda dəridə eroziya və ekskoriasiya meydana çıxır.
Mədə-bağırsaq sekresiyasının, xüsusilə mədəaltı vəz fermentlərinin lokal həzm fəallığı xəstələrdə ciddi diskomforta səbəb olur.
Dəridə lokal ekskoriasiyanın dərəcəsi xaric olan möhtəviyyatın həcmindən və tərkibindən asılı olub, proksimal fistulalarda daha kəskin olur.
Qidalanmanın pozulması isə yarada çapıq və qranulyasion toxumanın əmələ gəlməsinin ləngitməsinə səbəb olur.
Nazik bağırsaq fistulalarının müalicəsində ilk mərhələ dövr edən qanın həcminin normallaşdırılması, elektrolit və turşu-qələvi tarazlığının bərpa olunmasıdır.
Bu baxımdan mərkəzi venaların kateterizasiyası və lazım gəldikdə total parenteral qidalanma üçün ondan istifadə olunması həddən artıq faydalı ola bilər.
Xəstənin sidik ifrazı 30 ml/saatdan artıq olmalı və bununla da böyrəklərin fəaliyyətində pozğunluğun olmaması sübut olunmalıdır.
Ürək-damar sistemində pozğunluq və ya şok əlamətləri olan xəstələrdə dövr edən qanın həcminin monitorinqində Swan-Ganz kateteri faydalı ola bilər.
MÜALICƏSI
Konservativ tədbirlər:
Reanimasion tədbirlər.
Dövr edən qanın həcmindəki defisit ilk növbədə hüceyrəxarici maye həcminin itkisi hesbına baş verdiyindən onun yerinin doldurulması izotonik məhlul formasında olmalıdır.
Bu məqsədə izotonik məhlul (0,9%-li NaCl) və ya Ringer laktat məhlulları daha müvafiq hesab olunurlar.
Anemiya və xroniki xəstəliklər zamanı xroniki qanitirmənin olması eritrositar kütlənin transfuziyasısını tələb edə bilər.
Kalium, kalsium və digər elektrolitlərin çatmamazlığı korresiya olunmalıdır.
Adətən proksimal fistulalardan çoxlu miqdarda bağırsaq möhtəviyyatının itirilməsi sayəsində meydana çıxan metabolik asidozu aradan qaldırmaq məqsədilə vena daxilinə natrium-bikarbonatın köçürülməsi lazım gələ bilər.
MÜALICƏSI
Konservativ tədbirlər:
Septik vəziyyətə nəzarət
Dövr edən qanın həcminin və maye-elektrolit müvazinətinin bərpa edilməsi ilə yanaşı infeksiya və ya septik vəziyyət olan hallarda onların da aradan qaldırılması vacibdir.
İnfeksiyanın klinik əlamətləri olan hallarda əksər bağırsaq mikroorqanizmlərinə təsir edən geniş spektrli antibiotiklərdən istifadə olunmalıdır.
Abses boşluğunun adekvat drenləşdirilməsi həyata keçirilməlidir.
Mümkün olan hallarda ümumi anesteziya və böyük həcmli cərrahi əməliyyatlardan çəkinmək lazımdır və ya xəstənin vəziyyəti stabilləşənə qədər o, təxirə salınmalıdır.
MÜALICƏSI
Konservativ tədbirlər:
Septik vəziyyətə nəzarət
Peritonit və ya intra-abdominal absesin olmasını aşkar etmək üçün KT-müayinə və ya USM-si lazım gələ bilər.
Bu iki müayinə metodu prosesin lokalizasiyasını təyin etməklə yanaşı, həm də böyük əməliyyatlara dözmə ehtimalı az olan ağır xəstələrdə onların nəzarəti altında perkutan drenləşdirməni həyata keçirməyə imkan verir.
Nazik bağırsaq fistulası olan xəstələrdə nəzarət oluna bilməyən septik vəziyyətin olması ölümə səbəb olan əsas faktorlardandır.
Taxikardiya, yüksək hərarətin olması və leykositoz fistulaya və ya absesin formalaşmasına qeyri-adekvat nəzarətin olduğunu göstərir
MÜALICƏSI
Konservativ tədbirlər:
Fistulaya lokal nəzarət
Fistulaya lokal nəzarət müalicənin əsas komponentlərindəndir.
Müalicənin reanimasion tədbirlər mərhələsində peroral qəbulun dayandırılması və total parenteral qidalanma vacibdir.
Onikibarmaq bağırsaq və ya acı bağırsağın proksimal hissəsinin fistulalarında nazoqastral və ya nazoenteral zondun fistuladan proksimal tərəfdə yerləşdirilməsi faydalı ola bilər.
Enterokutan fistulanın ətrafında dərinin kəskin ekskoriasiyasının qarşısının alınması vacib şərtlərdəndir.
Ekskoriasiyanı qabaqlayıcı tədbirlər mərhələsi erkən başlanmalıdır, belə ki, əgər ekskoriasiya varsa, drenləşdirmə fonunda onun sağalması çətin olur və uzun müddət tələb edir.
MÜALICƏSI
Konservativ tədbirlər:
Qidalanma tələbatının təmin edilməsi
Nazik bağırsaq fistulası olan xəstələrin qidalanma tələbatlarının qiymətləndirilməsi və onun təmin edilməsi xəstəliyin nəticəsinin yaxşılaşmasına kömək edir.
Xəstələr gündə 100-200 g aminturşu ilə birlikdə 3000-5000 qeyri-protein mənşəli kalori qəbul etməlidirlər.
Qidalanma parenteral və ya enteral yollarla həyata keçirilə bilər. Bir çox hallarda total parenteral qidalanmaya xəstəliyin müalicəsinin erkən mərhələsində başlanılır. Total parenteral qidalanma adinamik bağırsaq keçməməzliyi olan müddətdə, eləcə də fistulanın yolu tam təyin edilməmişdən əvvəl aparıla bilər.
Mədə-bağırsaq fistulası olan xəstələrdə total parenteral qidalanmaya başlayarkən hiperqlikemiyaya tez-tez rast gəlinir.
Təyin edilmiş total parenteral qidalanma rejimində yeni başlayan hiperqlikemiyanın olması bəzi hallarda müalicə həkimini intra-abdominal absesin olması barədə düşünməyə vadar etməlidir.
MÜALICƏSI
Konservativ tədbirlər:
Qidalanma tələbatının təmin edilməsi
Bağırsaqlara trofik təsirnə görə nazik bağırsaq fistulalarının müalicəsində həm oral, həm də zondla enteral qidalanmadan geniş istifadə olunur.
Element tərkibli enteral qidalanma və eləcə də parenteral qidalanmanın üstün və çatışmayan cəhətləri vardır.
İlk vaxtlar mümkün qədər total parenteral qidalanmadan istifadə olunmalıdır. Bundan sonra fistulanın lokallaşmasına və infeksiyaya nəzarətə yönəlmiş mərhələlər həyata keçirilməlidir.
Abdominal septik vəziyyət aradan qaldırıldıqdan və maye-elektrolit balansı tənzimləndikdən sonra bağırsaqların normal peristaltikası və digər funksiyaları bərpa olunur.
Fistulanın lokalizasiyası qidalanmanı mümkün edən hallarda element tərkibli enreral qidalanmaya başlanılır və total parenteral qidalanma isə dayandırılır.
Bu üsulların hər ikisinin kombinasiyasından istifadə etməklə müalicə kursu ərzində xəstənin adekvat qidalanması saxlanıla bilər.
MÜALICƏSI
Konservativ tədbirlər:
Farmakoloji vasitələr
Xüsusilə proksimal yerləşən fistulalarda və mədə şirəsinin sekresiyası çox olan hallarda famotidin və ranitidin kimi H2-histamin reseptoru antaqonistləri fistuladan xaric olan möhtəviyyatın həcminin azalmasında faydalı ola bilər.
Somatostatinin analoqu olan oktreotidin ayrılıqda total parenteral qidalanmaya nisbətən fistulanın daha qısa müddətə bağlanmasına kömək etməsi müəyyən edilmişdir. Adi doza dəri altına hər 8 saatdan bir 100-250 mg yeritməkdən ibarətdir.
Somatostatinin uzunmüddətli təsirə malik analoqu parenteral qidalanma ilə birlikdə istifadə olunduqda 24 saatlıq müalicə ərzində fistuladan xaric olan möhtəviyyatın həcmi 55%-ə qədər azalır. Bu müalicə ilə 6 gündən sonra davamlı bağlanma hallarının 77% olduğu qeyd edilir.
MÜALICƏSI
Konservativ tədbirlər:
Farmakoloji vasitələr
Kron xəstəliyi ilə əlaqəsi olan davamlı fistulaların siklosporinlə qısa müddət ərzində müvəffəqiyyətlə müalicə olunduğu qeyd olunur.
Müalicənin yanaşı təsirləri infeksion ağırlaşmalar, yüngül hipertenziya, paresteziya və hirsutizmdir.
Qısa müddətli müalicənin faydalı olmasına baxmayaraq siklosporinlə uzun müddətli müalicədən çəkinmək məsləhət görülür. Belə ki, potensial septik ağırlaşmalar, immunosupressiya, hipertenziya və nefrotoksiki təsir mümkündür.
CƏRRAHI MÜALICƏSI
İnfeksiyaya nəzarət edilən hallarda, qidalanma adekvat olduqda və distal obstruksiya olmadıqda əksər enterokutan fistulalar spontan olaraq bağlanır.
Nazik bağırsağın sağalmayan fistulaların müalicəsində cərrahi korreksiya son üsul hesab olunur.
Belə əməliyyatlar yalnız xəstənin vəziyyəti stabilləşdikdən, müsbət azot balansı əldə edildikdən və plazmada albuminin səviyyəsi normal göstəricilərə yaxınlaşdıqdan sonra icra edilməlidir.
Adətən buna ən azı bir neçə həftədən sonra nail olunur. Əməliyyata göstərişlər, əməliyyatın icra tarixi və korreksiya üsulu fistulanın növündən və fərdi xüsusiyyətlərdən asılıdır.
CƏRRAHI MÜALICƏSI
Enterokutan fistulalar
Enterokutan fistulaların spontan bağlanmasına mane olan amillərə yad cisimlərin olması, şüalanmış bağırsaq, iltihab (Kron xəstəliyində), fistula yolunun epitelizasiyası (xüsusilə uzunluğu 2 sm-dən qısa olan fistulalar), şişin olması, distal tərəfdə bağırsağın obstruksiyası, steroidlərin farmakoloji dozası aiddir
Enterokutan fistulaların cərrahi müalicəsinə əsas göstəriş aparılan müalicələrə baxmayaraq fistuladan çoxlu miqdarda ifrazatın xaric olmasıdır.
Fistulanın birbaşa tikilərək bağlanması tikişlərin açılması və residiv hallarının yüksək olması ilə müşayiət olunur
CƏRRAHI MÜALICƏSI
Enterokutan fistulalar
Bir çox hallarda üstünlük verilən əməliyyat prosesə cəlb olunmuş bağırsaq seqmentinin rezeksiyası və birincili uc-uca anastomozun qoyulmasıdır
İrinli-iltihabi proseslər olan hallarda birincili anastomozun qoyulması məqsədəuyğun sayılmır. Belə hallarda əvvəlcə bağırsağın proksimal və distal uclarının xaricə çıxarılması icra edilməlidir.
CƏRRAHI MÜALICƏSI
Enteroenteral fistula
Son illər bəzi müalicə mərkəzləri enteroenteral fistulanın müalicəsində cərrahi müdaxiləyə ehtiyac olmadığını qeyd edirlər.
Cərrahi müdaxilə qaçılmaz olan hallarda seçim əməliyyat zədələnmiş bağırsağın fistula da daxil olmaqla en-blok xaric edilməsindən ibarətdir
İltihab və ya abses olan hallarda birincili rezeksiya məsləhət görülmür. Belə hallarda proksimal və distal ilgəklər arasında enteroenteroanastomoz və onunla əlaqəli olan absesin drenləşdirilməsi məqsədəuyğundur.
Zədələnmiş bağırsağın və fistulanın rezeksiyası iltihabi infiltratın sorulması məqsədilə mümkün olan hallarda 6 həftəyə qədər təxirə salınmalıdır
CƏRRAHI MÜALICƏSI
Enterovezikal fistula
Enterovezikal fistulaların yarıdan çoxu Kron xəstəliyinin ağırlaşması kimi meydana çıxır.
Enterovezikal fistulası olan xəstələrin 80%-dən çoxunda fekaluriya və ya pnevmaturiya kimi sidik simptomları olur.
Obstruksiya, iltihabi infiltrat və abses olmayan hallarda üstünlük verilən cərrahi əməliyyat prosesə cəlb olunmuş bağırsaq seqmentinin və sidik kisəsinin cəlb olunan hissəsinin rezeksiyasıdır.
Bağırsağın ardıcıllığını bərpa etmək üçün birincili anastomoz qoyulur və sidik kisəsinin divarı tikilir.
Bağırsaq iltihabi infiltratlaşmış olduqda bağırsağın kəsilməsi və onların proksimal və distal uclarının qarın divarından xaricə istiqamətləndirilməsi (stomanın yaradılması) məsləhət görülür.
CƏRRAHI MÜALICƏSI
Nefroenteral fistula
Nefroenteral fistula inkişaf edən hallarda adətən böyrəyin funksiyası pozulmuş olur, yaxud da o, ümumiyyətlə fəaliyyət göstərmir.
Fistulaya cəlb olunmuş nazik bağırsaq geniş sahədə iltihabi dəyişikliyə məruz qalmış olur.
Buna görə də əksər hallarda bağırsağın rezeksiyası ilə birlikdə nefrektomiya seçim əməliyyat sayılır.
Xəstəliyin kəskinlik dərəcəsindən asılı olaraq bağırsağın birincili anastomozu qoyula bilər
CƏRRAHI MÜALICƏSI
Enterovaginal fistula
Uşaqlıq yolundan yeridilməklə lokal direnləşdirmə septik vəziyyətə adekvat nəzarət olunmasına, eləcə də fistuladan xaric olan möhtəviyyatın həcmini müəyyənləşdirməyə imkan verir.
Əgər septik vəziyyət aradan qaldırılarsa, fistuladan xaric olan möhtəviyyatın həcmi azdırsa və qidalanma tələbatı adekvat ödənilərsə, enterovaginal fistulanın spontan bağlanması mümkündür.
Fistula ilə birlikdə uşaqlıq yolunu əhatə edən toxumanın və cəlb olunmuş bağırsağın rezeksiyasına üstünlük verilir.
Ətraf iltihabi proses imkan verən hallarda birincili bağırsaq anastomozu qoyula bilər.
Əməliyyadan sonrakı dövrdə çanaq boşluğunun xaricə drenləşməsini təmin etmək məqsədilə uşaqlıq yolundakı defekt açıq saxlanıla bilər.
