Baho tovar ishlab chiqarish natijasida pulning u m u m iy
ekvivalenti sifatida shakllanib borgan. Dastlabki ishlab c h i
qarish usullari davrida b a h o o dd iy to v a r ishlab chiqarish
uchun xizmat qilgan va mahsulotning bir qismi
ayirboshlanganda
baho belgilangan. U davrlarda mahsulotning ko ‘p qismi natural
shaklda b o ‘lib, ular tovar shaklida boMmagan va b a h o ham
belg ila n m ag a n . Keyingi ishlab c h iq a rish u su llarida b a h o
um u m iy xarakterga ega b o ‘lib, qiymatga ega tovarlar va barcha
m e h n a t m ahsu li,
ishchi kuchi baho si, y a ’ni m e h n a t(is h )
haqi ko‘rinishida o ‘z aksini topa borgan. Qiymati belgilanmagan
narsalar, m ulklar h a m (yer, aksiya) o ‘z bahosiga ega b o ‘ldi.
K orxonalar oldida d o im o o bz tovari yoki xizmatlari u chun
b a h o la r n i b elgilash kabi m u h im vazifa tu r a d i. Biz h a r
to m on lam a kundalik hayotda baholarga to'q nash kelamiz. Uy-
jo y u c h u n ijara to ‘lovlari, o ‘qish u c h u n sh a rtn o m a toMovlari,
sh ifo k o r u c h u n x iz m a t h aq i,
havo y o i l a r i , temiryoMlar,
taksi va avtobuslarda y o ‘l haqi, mahalliy k o m m u n a l xizmat
k o ‘rsatish tashkilotlari to m o n id a n belgilangan k o m m u n a l
x iz m a tla r u c h u n tariflar, b a n k d a n o lin g a n ssu da u c h u n
f o iz la r — bular barchasi b ah o n in g turli ko^rinishlaridir.
Iqtisodiyotda qaysi so had a
m e h n a t qilinsa, xizmat k o ‘rsa-
tilsa, ish bajarilsa, albatta u q a n d ay d ir darajada baholanadi.
K o rx o n a rahbari h a m boshqaruvchiligi u c h u n h a q oladi,
sotuvchining bahosi un in g xizmat haqi, ishchi m e h n atin in g
bahosi uning ish haqi hisoblanadi. A holining ishlovchi qismi
t o l a g a n d a ro m a d soligbi pulga aylanadigan b a h o b o ‘lib,
soliq
t o ‘lovlari budjetning d a ro m a d la r qismiga kelib tushadi.
Baholar x o ‘jalik subyektlari va xaridorlar o ‘rtasida m u -
nosabatlaro‘matuvchi vositaboNib, ulaming keyingi rivojlanishiga
ham ta ’sir ko‘rsatishi mumkin. Baholar xo ‘jalik subyektlarining
rentabelligi va daromadliligi, yashovchanligini aniqlab beradi
ham da korxonaning moliyaviy barqarorligini aniqlovchi element
sifatida raqobat kurashida kuchli qurol b o ‘lib hisoblanadi.
6
Ja m iy a td a b a h o la r h a r d o im to v a r yoki m a h su lo tn in g
qiymati va ularning nafliligini o lzida n a m o y o n etib kelgan.
A m aliyotda
qiym at tovar, m ahsulot ishlab chiqaruvchilarni
rag‘batlantirishga va ularning faoliyatini rivojlantirishga undaydi.
Naflilik esa iste'm olchilarning manfaati va ularning faoliyatini
rivojlantirishga xizmat qiladi.
Dostları ilə paylaş: