Baki – 023 Tərtibçi: Mirvari Abbas qızı İsmayılova

 
 
14-cü mövzu. Akademik yazının janrları 
Akademik və elmi mətn anlayışı. Akademik mətnlərin tipləri: 
1.İlkin janrlar: məqalə, akademik esse, monoqrafiya, resenziya (rəy), 
dərslik və ya dərs vəsaiti, məruzə, çıxış, prezentasiya, mühazirə, 
dissertasiya. 2.Sonrakı janrlar (yəni ilkin janrlar əsasında onların 
qısaldılması yolu ilə yaranan mətnlər): annotasiya (məqalə, məruzə, 
dissertasiya və ya kitab haqqında qısa məlumat), avtoreferat 
(dissertasiyanın qısaldılmış şərhi), tezis (məqalə və ya çıxışın 
materiallarının qısa təsviri, xülasəsi), konspekt (bir və ya bir neçə 
ilkin mətnin əsas müddəaları). 3.Tədris-metodik: metodik 
göstərişlər, iş proqramı, metodik göstərişlər. 4.Elmi-tədris mühazirə, 
məruzə, seminarda çıxış, esse, referat. 
 

---

34 
15-ci mövzu. Akademik natiqlik
 
Akademik natiqlik ritorikanın qədim növlərindən biri, ali, 
elitar nitq mədəniyyəti nümunəsi kimi. Akademik natiqlik 
anlayışının definisiyası. Peşəkar nitq. Ali məktəb müəlliminin dil 
kimliyi, ona verilən tələblər. Pedaqoji təkmilləşmə. Ali məktəb 
müəlliminin devizi:: “Decondo diskumus” – “Öyrədərək özümüz 
öyrənirik”. Akademik natiqliyə verilən tələblər: maksimal dərəcədə 
informativ, elmi, motivasiyaedici, inandırıcı, müəllimin erudisiyası, 
təfəkkürü, nitqinin keyfiyyəti, anlaşıqlı olması. Müəllimlə tələbə 
arasında ortaqlıq, şəriklik hissi. Ortaqlıq hssi nədir. Akademik 
natiqliyin ümumi qanunları: 1.Dialoqu ahəngdar edən qanun, bu 
qanunun realizə olunması üçün dörd prinsipi: 1) adresata diqqət; 2) 
nitqin məzmununun adresatın maraqlarına uyğun qurulması; 3) 
materialın şərhində konkretlik; 4) hərəkət prinsipi. 2.Adresatın 
nitqin inkişafını izləyərək bələdçilik etməsi qanunu. 3. Məmnun 
olmaq, zövq almaq qanunu. 4. Ritorikanın əsas qanunları. Akademik
natiqin peşəkar səriştəliliyinin komponentləri: dil səriştəliliyi, nitq 
səriştəliliyi, kommunikativlik səriştəliliyi, etik səriştəlılik, natiqlik 
səriştəliliyi. Akademik natiqin – ali məktəb müəlliminin obrazı. 
Nitqin növləri: mühazirə, məruzə, məruzə, çıxış, nitq. Mühazirə - 
yeni biliklərin (fakt və tədqiqatların) sistemli təqdimi, dinləyicilərin 
elmi, mədəni və ictimai-siyasi dünyagörüşünü genişləndirməsi 
vasitəsi. Akademik natiqliyin növləri. Mühazirə: ali məktəbdə 
oxunan mühazirə, elmi-kütləvi mühazirə, birdəfəlik oxunan 
mühazirə; Məruzə: elmi məruzə, elmi icmal (xülasə); Elmi xəbərlər; 
çıxış.

---

35