Fяxrяddиn mustafayev

3.3. Hüceyrədə zülal sintezi. 
 
Zülaların  əsas  quruluş  vahidi  karbon  zəncirindəki  hidrogenlərdən biri  NH
2
 
(amin  qrupu)  ilə  əvəz  olunmuş  karbon  turşularının  törəməsi  sayılan  amin 
turşularıdır.  Zülalların  tərkibindəki  amin  turşularının  (prolindən  başqa)  ən 
səciyyəvi  əlaməti  onların  tərkibində  sərbəst  karboksil  və  əvəzlənməmiş  amin 
qrupunun, karbon atomuna birləşmiş yan zəncirin (R-qrupunun) olmasıdır. Təbii 
amin  turşularının  əksəriyyətində  amin  qrupu  karboksilə  görə  £,  çox  nadir 
hallarda isə 

 (aminpropion) və ᵞ  (amin yağ turşuları) vəziyyətində yerləşir. 
 
                                        
         NH
2
 
R       C– COOH 
ᵞ 
         H 
 
RNT növü 
Ümumi 
RNT-nin 
%-lə 
nisbəti 
Komponentlər 
(Svedberq əmsalı) 
Eukariotlar 
(E) və ya 
prokarotlar 
RNT-lərin 
sayı 
r-RNT 
(ribosomal 
RNT) 
 
 
 
 
n-RNT 
(nəqliyyat 
RNT) 
 
 
 
m-RNT 
(məlumat 
RNT) 
80 
 
 
 
 
 
 
 
15 
 
 
 
 
5 
 
5S 
5,8S 
16S 
18S 
23S 
28S 
 
4S 
 
 
 
 
 
Dəyişir 
E və P 
E 
P 
E 
P 
E 
 
E və P 
 
 
 
 
 
E və P 
120 
160 
1542 
1874 
2904 
4718 
 
75-90 
 
 
 
 
 
100-10000 

---

 
142 
Amin  turşuları  zülallarda  ölçüsü,  forması,  hidrogen  rabitəsi  və  kimyəvi 
reaksiya  qabiliyyətinə  görə  bir-birindən  fərqli  olur.  Yan  zəncirin  xarakterindən 
asılı olaraq (R-qrupları) amin turşuları atsiklik (alifatik) və tsiklik olurlar. Amin 
və karboksil qruplarının sayına görə isə aminturşular aşağıdakılara bölünür: 
1.
 
Monoaminmonokarbon (qlisin, alanin, valin, leysin, izoleysin, serin, 
treonin, sistein, metionin, triptofan, tirozin, fenilalanin);  
2.
 
Diaminmonokarbon (lizin, arginin, sitrulin); 
3.
 
 Monoamindikarbon (asparagin və qlutamin); 
4.
 
 Diamindikarbon (sistin).