Fяxrяddиn mustafayev

Əliyev Həsən Əlirza oğlu  
(1907-1993) 
 
Dünya  şöhrətli  korifey  alim,  Azərbaycanda 
ekologiya  elminin  banisi,  akademik  Həsən 
Əlirza  oğlu  Əliyevin  ölkəmizin  milli,  endemik 
flora  və  fauna  növlərinin  öyrənilməsində  və 
onların  genefondunun  qorunub  saxlanması 
sahəsində müqayisə olunmaz dərəcədə və misil-
siz  xidmətləri  olmuşdur.  H.Əliyev  olduqca 
zəngin,  yaradıcı,  səmərəli  və  məzmunlu  ömrü-
nün sonunadək milli flora və faunamızın genetik 
fondunun  saxlanmasının  ən  sadiq  və  zəhmətkeş 
keşikçisi  olmuş,  təbiətin  mühafizəsi  sahəsində  olduqca  geniş  diapozonlu  elmi-
tədqiqat  işləri  aparmış  və  böyük  alimlər  ordusunun  yaranmasında  misilsiz 
xidmətlər  göstərmişdir.  O,  1907-ci  ildə  Zəngəzur  qəzasının  Comərdli  kəndində 
anadan  olmuş,  Azərbaycan  Dövlət  Aqrar  Universitetinin  ona  şərəf  gətirən  ilk 
məzunlardandır.  H.Əliyevin  həyatının  ilk  dövrü  Gəncə  ilə  bağlıdır,  11  yaşında 
Gəncədə  Şah  Abbas  məscidinin  həyətindəki  məktəbdə  5-ci  sinifdə  oxumuş, 
sonra ADAU-nun aqronomluq fakültəsində  təhsil almış, burada işləmiş və elmi 
fəaliyyətlə  məşğul  olmuşdur.  Akademik,  Əməkdar  Elm  Xadimi  H.Əliyevin 
həyatı,  onun  çoxşaxəli  elmi  fəaliyyəti  ekologiya,  torpaqşünaslıq,  təbiəti 
mühafizə, coğrafiya, biologiya üzrə müxtəlif məsələlərin həllinə həsr edilmişdir. 
H.Əliyev  500-dən  artıq  elmi  əsərin,  o  cümlədən  bir  çox  monoqrafiyanın, 
―Həyəcan təbili‖, «Təbiətin keşiyində» və s. adlı monoqrafik əsərin və yüzlərlə 
elmi-kütləvi  məqalənin  müəllifidir.  Azərbaycanın  təbii  ehtiyatlarından  səmərəli 
istifadə  sahəsində  kompleks  işlər  silsiləsinə  görə  H.Əliyev  Dövlət  Mükafatına 
layiq  görülmüşdür.  H.Əliyev  Azərbaycan  KP  MK-nın  katibi işləmiş,  Coğrafiya 
və Botanika İnstitutuna və bir sıra elm  müəssisələrə başçılıq etmişdir. H.Əliye-
vin təşəbbüsü ilə 1963-cü ildə Respublika Təbiəti Mühafizə Cəmiyyəti yarandı. 
Onun 1975-ci ildə yaratdığı və baş redaktoru olduğu ―Azərbaycan təbiəti‖ elmi-
kütləvi  jurnalı  xalqın  ekoloji  təfəkkürünün  genişlənməsi,  ətraf  mühitin 
mühafizəsində  fəal  iştirakı,  təbii  ehtiyatların  qorunması  və  bərpası  sahəsində 
geniş  elmi  və  təbliğat  işləri  aparırdı.  Akademik  H.Əliyevin  adını  daşıyan 
ADAU-nun  ekologiya  mühəndisliyi  və  meşəçilik  kafedrasının  nəzdində  ekolo-
giya  və  meşəçilik  muzeyi  fəaliyyət  göstərir,  H.Əliyev  adına  əlaçı  tələbə  üçün 
adlı təqaüd  də təsis  edilmişdir.  Gəncədə  H.Əliyevin  adını  daşıyan  küçədə  vaxtı 
ilə onun yaşadığı binaya xatirə lövhəsi və barelyefi vurulmuşdur. 
 

---

 
39