Fяxrяddиn mustafayev

Mustafayev Qara Teyfur Oğlu 
(1931) 
 
Ölkəmizdə və xarici ölkələrdə nüfuzlu alim kimi 
tanınan  məşhur  bioloq,  professor,  Beynəlxalq  Peda-

---

 
75 
qoji Elmlər Akademiyasının akademiki, Həsən Əliyev adına Ekologiya Mükafatı 
Laureatı,  «Şərəf  Nişanı»  ordenli,  BDU-nun  «Onurğalılar  zoologiyası» 
kafedrasının  müdiri  Qara  Teyfur  oğlu  Mustafayev  çoxşaxəli  və  olduqca  geniş 
diapazonlu  elmi  yaradıcılıq  yolu  keçmiş,  milli  elimizə  və  beynəlxalq  biologiya 
elminə  mühüm  töhfələr  vermişdir.  O,  «Ornitofaunanın  keyfiyyət  və 
kəmiyyətinin  kompleks  landşaft-ekoloji  təhlili»,  «Ekoloji  rayonlaşdırmanın 
prinsipləri»,  «Faunanın  keyfiyyəti  və  kəmiyyəti  ilə  yaşama  yerinin  antropogen 
təkamülü arasında paralelizm», «Quru sahə heyvanlarına ətraf mühit amillərinin 
təsir  mexanizmi»,  «Nadir  və  nəsli  kəsilmək  qorxusu  yaranan  heyvanların 
qoruqdan  kənarda  saxlanmasının  kompleks  tədbirlər  sistemi»  və  s.  yeni  elmi 
konsepsiyalarının,  «Quru  sahə  heyvanlarının  obyektiv  yem  xarakteri  şkalası», 
«Heyvanların  sinantroplaşması  şkalası»,  «Heyvanlarm  yem  əlaqəsi  spektri» 
şkalalarınının  müəllifidir.  Q.Mustafayev  həm  də  «Biotik  əlaqələrin  üçbucaqlı-
qoşaxətli forması» qanununun, «Ekologiya sxemlərdə», «Ekoloji hüquq» (1999), 
«İnsanın  ekologiyası»  (1999),  «Ekologiya»  (2001),  «Onurğalı  heyvanların 
ekologiyası»  (2001)  kitabları  və  çoxlu  sayda  dərsliklərin  müəllifidir.  Alimin 
apardığı bütün elmi tədqiqat işlərinin əsas qayəsini ətraf mühit amillərinin çirk-
lənməsinin  fauna  və  ornitofaunaya  neqativ  təsiri  nəticəsində  onların  genetik 
modifikasiyaya  uğraması,  bəzi  genetik  əlamətlərdə  dəyişkənliklərinin  baş 
verməsi  və  qarşısının  alınması  üçün  yeni  üsulların  tətbiq  olunması  təşkil  edir. 
Alim  müasir  ekologiya  və  biologiyanın  ən  qlobal  və  aktual  problemlərinə  həsr 
olunmuş  yeni  elmi  axtarışlar  sahəsində  elmi-tədqiqat  işlərini  uğurla  davam 
etdirir.  Onun  elmi  rəhbərliyi  ilə  çoxlu  sayda  elmlər  namizədi  və  doktorları 
hazırlanmışdır.  Q.  Mustafayev  ümumi  biologiya,  zoologiya,  ornitologiya, 
teriologiya, ümumi, tətbiqi, regional, insan və heyvanların ekologiyası sahəsində 
ölkəmizdə, eləcə də onun hüdudlarından kənarda tanınan, məşhurlaşan, 600-dən 
çox  elmi  əsəri  olan,  olduqca  zəhmətkeş,  38  nəfər  alim  yetişdirmiş  bir  elm 
fədaisidir. «İndiki dövrdə Q.Mustafayev kimi çox alimləri olan xalq xoşbəxtdir» 
(«Qaranın zirvə yolları» əsərinin, 2009, müəllifi jurnalist Tofiq Abdullayev). O, 
1959-cu  ildə  «Azərbaycanda  quşların  bəzi  kütləvi  növlərinin  ekologiyası» 
mövzusunda  namizədlik,  1985-ci  ildə  isə  Moskva  Dövlət  Universitetində 
«Azərbaycan yerüstü ekosisteminin quşları» (rus dilində) mövzusunda doktorluq 
dissertasiyasını müdafiə etmişdir. Alimi şöhrətləndirən həm də onun bir sıra yeni 
elmi  konsepsiyaları  («Ornitofannanın  keyfiyyət  və  kəmiyyətinin  kompleks 
landşaft-ekoloji təhlili», «Faunanın keyfiyyəti və kəmiyyəti ilə  yaşama yerinin 
antropogen təkamülü arasında paralelizm», «Quru sahə heyvanlarına ətraf mühit 
amillərinin  təsir  mexanizmi»,  «Nadir  və  nəsli  kəsilmək  qorxusu  yaranan 
heyvanların  qoruqdan  kənarda  saxlanmasının  kompleks  tədbirlər  sxemi»  və  s.) 
olmuşdur.