Fяxrяddиn mustafayev

Nuklein  turĢularının  bioloji  rolu  və  quruluĢu.  Canlı  orqanizmlərin  bütün 
xassələri  zülal  molekullarının  quruluşu  və  funksiyası  ilə  müəyyən  olunur.  Heyvan 
orqanizmində də irsiyyətin formalaşması və inkişafı zülalların biosintezi prosesində 
icra olunur. F.Engels XIX-əsrin 80-ci illərində yazmışdır: «Həyat zülali maddələrin 
varlıq  fomasıdır».  Həyat  üçün  ən  vacib  zülal  fermentlər  olmaqla,  onlar  yüksək 
differensiasiyalaşması  ilə  səciyyələnir  və  hüceyrələrdə  gedən  minlərlə  müxtəlif 
biokimyəvi  və  fizioloji  proseslərin  baş  verməsini  təmin  edir.  Bütün  genetik 
məlumatların  hamısı  məhz  zülallar-fermentlər  tərəfindən  realizə  və  idarə  olunur. 
Zülallar bütün bioloji proseslərdə iştirak edən ən mürəkkəb üzvü birləşmələr olub, 
hidroliz  zamanı  amin  turşuları  əmələ  gətirən  yüksək  molekullu  polimer 
birləşmələrdir.  Heyvan  orqanizmində  zülalların  miqdarı  quru  kütlənin  40-50%-ni, 
bitkilərdə  isə  20-25%-ni  təşkil  edir.  Zülallar  orqanizmdə  aşağıdakı  mühüm 
funksiyaları yerinə yetirir: 
– katalitik funksiya (fermentativ kataliz); 
–  quruluş (struktur) funksiyası; 

---

 
138 
– hərəkət funksiyası (əzələlərin, kirpiklərin, hüceyrədə sitoplazmanın bütün 
hərəkət növləri zülalların hesabına icra olunur); 
–  nəqletmə  və  ehtiyat  funksiyası  (kiçik  molekulların  daşınması-qanla 
oksigen,  dəmir  və  s.  toxumalara  çatdırılır,  CO
2 
-  onlardan  xaric  olunur, 
mioqlobin isə əzələlərdə O
2
 ehtiyatını toplayır); 
– mühafizə funksiyası (immunitetin formalaşması, qanın laxtalanması və s.); 
–  hormonal  funksiya  (insulin  və  digər  hormonlar  öz  quruluşuna  görə 
zülallara və ya peptidlərə aiddir); 
– ehtiyat funksiyası (yumurtada albumin, süddə kazein və s. ehtiyatı); 
– dayaq funksiyası (vətərlər, bağlar, oynaq birləşmələri, skeletin sümükləri 
və s.) əsasən zülalardan ibarətdir; 
–  reseptor  funksiyası  (sinir  hüceyrələrinin-neyronların  spesifik  impulsları 
nəql  etməsi  reseptor  zülalları  vasitəsilə  icra  olunur).  Zülalların  müxtəlif 
funksiyaları  yerinə  yetirməsi  onların  tərkibindəki  20  amin  turşusunun  («tikinti