Cinsiyyət yetişkənliyi zamanı cinsiyyət aparatının morfoloji və funksional
cəhətdən formalaşması, erkəklərdə dişiləri mayalandırma, dişilərdə isə ziqotanı
yaratma və boğazlıq qabiliyyətinin olmasından ibarət prosesdir, təsadüfi və
qəflətən xarakter daşımır, orqanizmin fərdi inkişafı nəticəsində yaranır və tam
irsi və növdaxili xarakter daşıyır. Bu proses zamanı cinsiyyət orqanları tədricən
inkişaf edir, böyüyür, formalaşır və ikinci cinsiyyət əlamətləri yaranır. Cinsi
yetişkənlik müddəti heyvanın növündən, genetik statusundan, cinsindən,
yemlənmə, saxlanma şəraitindən və iqlim amillərindən asılı olaraq müxtəlif olur.
Dişi heyvanlarda cinsiyyət yetişkənliyinin müddəti (aylarla) aşağıdakı kimidir:
dəvədə (mayada)-9-12
düyədə-6-9
dayçada-16-18
qoyn və keçidə-5-8
donuzda-5-8
itdə-6-8
pişikdə və dovşanda-4-5
eşşəkdə-12-15
Erkəklərdə də cinsiyyət yetişkənliyi təxminən həmin yaşlarında başlayır.
Cinsi yetişkənlikdə hipofizin-follikulastimullaşdırıcı (FCH) və lyuteinləşdirici
(LH) hormon əsas rol oynayır. Bu prosesdə mərkəzi sinir sistemi
(hipotalamusun preoptik nahiyəsi, badamvari nüvəsi və beyinin limbik sistemi)
də iştirak edir. Cinsiyyət yetişkənliyi orqanizmin fizioloji cəhətdən tam inkişaf etməsindən əvvəl başlayır, vaxtından əvvəl cütləşmə nəticəsində həm ananın,
115
həm də embrionun normal inkişafı ləngiyir, balasalma müşahidə edilir, zəif
