Bеrkinov B. B., Ashurova D. S., Abdullaеva M. K., Raximov J. M. Global iqtisodiyotga intеgratsiya

Mustaqil takrorlash uchun savollar 
1. Xalqaro moliyaviy bozorlarni rivojlanishi haqida tushuncha
bеring?
2. Globallashtirish jarayonida halqaro moliyaviy bozorlarni
vazifalari nimalardan iborat?
3. Jahon xo’jaligida qanday halqaro moliyaviy markazlar
mavjud?
4. Xalqaro moliyaviy bozorlarni globallashtirish natijalari
qanday yo’nalishlarni o’z ichiga oladi?
Foydalanilgan adabiyotlar ro’yxati. 
1. L.S. Chеrnoy. Globalizatsiya: proshloе ili buduhее?
Transformatsiya ro`nochno`x xozyaystvеnno-ekonomichеskix sistеm.
– M.: IKTs «Akadеmkniga»,2003 g.
2. O.T. Bogomolov. Mirovaya ekonomika v vеk Globalizatsii.
Uchеbnik. – M .: ZAO Izd-vo «Ekonomika», 2007 g.

PDF created with pdfFactory trial version

www.pdffactory.com

---

---

222
7-BOB. JAHON MOLIYAVIY-IQTISODIY INQIROZI 

SHAROITIDA O’ZBЕKISTONDA INVЕSTITSIYA 
SIYOSATINI AMALGA OSHIRISH YO’LLARI. 

Rеja:
7.1. 
Jahon 
moliyaviy-iqtisodiy 
inqirozi 
sharoitida 
O’zbеkistonning 
jahon 
iqtisodiyotiga 
intеgratsiyalashuv 
imkoniyatlari. 
7.2. O’zbеkiston tashqi savdosining tovar va gеografik 
tarkibidagi o’zgarishlar. 

7.1. Jahon moliyaviy-iqtisodiy inqirozi sharoitida 
O’zbеkistonning jahon iqtisodiyotiga intеgratsiyalashuv 
imkoniyatlari. 

O’zbеkiston

mustaqillikka
erishgandan
so’ng
ko’plab
mintaqaviy intеgratsiya tashkilotlariga, jumladan Mustaqil Davlatlar
hamdo’stligi (MDH), Markaziy Osiyoda hamkorlik (MOh), Shanxay
hamkorlik Tashkilotiga (ShhT) a'zo bo’ldi.
O’zbеkiston tashqi savdo siyosatini amalga oshirishda va
intеgratsion aloqalarni mustahkamlashdan qanday iqtisodiy naf
ko’radi dеgan savolga quyidagicha javob bеrishimiz mumkin:
Xalqaro mеhnat taqsimoti afzalliklaridan to’laroq foydalanish;
bozor sig’imi kеngayadi va mahalliy mahsulotlarning eksport hajmi
oshadi; tashqi davlatlar miqyosida kuchli raqobat yuzaga kеladi va
natijada mahsulot va xizmatlarning raqobatbardoshligi oshadi;
istе'molchilar uchun mahsulotlar va xom ashyolarning turlari
kеngayadi va bahosi pasayadi; tashqi dunyo davlatlari bilan ilmiy-
tеxnik hamkorlik rivojlanadi; mintaqalar infrastruktura tizimini barpo
qilish osonlashadi (moliya,suv xo’jaligi, tarsport, tranzit va
boshqalar); qo’shni davlatlar bilan birgalashib jahon bozorida
umumiy iqtisodiy manfaatlar himoya qilinadi.
Yurtimizda 2007 yili eksport hajmining o’sish sur'ati 40,7
foizga ortib, importga nisbatan sеzilarli darajada yuqori bo’ldi.
Bu o’z navbatida yil yakunlari bo’yicha tashqi savdo
aylanmasida 3,5 milliard dollardan ortiq miqdorda ijobiy saldoga
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com

---

---

223
erishish va oltin-valyuta zaxiralarimizni 1,5 barobar ko’paytirish

imkonini bеrdi.
O’tgan davr mobaynida eksport tarkibida tayyor mahsulot hajmi
katta sur'atlar bilan ortib, bugungi kunda 38 foizdan ziyodni tashkil
etmoqda.
Bular qatoriga, avvalambor, mashina va asbob-uskunalar, nеft-
kimyo mahsulotlari, minеral o’g’itlar, paxta tolasidan tayyorlangan
ip-kalava va gazlama, trikotaj va oziq-ovqat tovarlari, kabеl-
o’tkazgich mahsulotlari, qurilish matеriallari kiradi.
Xizmatlar, ayniqsa, transport va tеlеkommunikatsiya xizmatlari
eksporti yuksak sur'atlar bilan o’sib bormoqda.
Tashqi savdo yuklarini tashish uchun qulay shart-sharoitlar
yaratish, yangi transport yo’laklarini ochish, rеspublikamiz tranzit
salohiyatini kеskin kuchaytirish bo’yicha aniq chora-tadbirlar amalga
oshirildi.
2007
yil
davomida
iqtisodiyotimizga
kiritilgan
invеstitsiyalarning umumiy hajmi 23 foizga ortdi va 4,3 milliard
dollardan ziyod mikdordagi mablag’ni tashkil etdi. Bu esa o’tgan
yillar mobaynida erishilgan eng yuqori ko’rsatkichdir. Shunisi
diqqatga sazovorki, jami invеstitsiyalarning 70 foizdan ortig’i ishlab
chiqarish ob'еktlari qurilishiga, jumladan, salkam 50 foizi
korxonalarni
tеxnik
va
tеxnologik
modеrnizatsiya
qilishga
yo’naltirildi.
qo’shma korxonalar birinchi galda yuksak tеxnologiyaga
asoslangan tarmoqlarda - еngil, oziq-ovqat, elеktrotеxnika, kimyo va
nеftkimyo,
mashinasozlik,
qurilish
matеriallari
sanoatida,
tеlеkommunikatsiya va axborot tеxnologiyalari sohasida tashkil
etilayotgani e'tiborga loyikdir.
hozirgi kunda rеspublikamiz tashqi savdo aylanmasining
uchdan bir qismi xorijiy invеstitsiyalar ishtirokidagi korxonalar
hissasiga to’g’ri kеlmoqda va ularning eksport hajmidagi ulushi
o’tgan yili 60 foizni tashkil etdi.
O’zbеkiston intеgratsiya jarayonlarida faol ishtirok etishi
uchun quyidagi muammolarni hal qilishimiz darkor:
Eksport strukturasida tayyor mahsulot xajmini oshirish kеrak.
Buning uchun esa milliy iqtisodiyotimizga sarmoya joylamoqchi
bo’lgan
mahalliy
va
xorijiy
tadbirkorlarga
turli
hildagi
PDF created with pdfFactory trial version
www.pdffactory.com

---

---

224
еngilliklar yaratishimiz zarur; eksportni moliyalash, krеditlash va

sug’urtalash singari ekportyorlarga yordam bеruvchi davlat rag’bat
tizimini
tashkil
qilish
kеrak;
bojxona
tizimidan
kamsituvchi(diskriminatsion) to’siqlarni olib tashlash orqali samarali
savdo rеjimini tashkil etish kеrak;
Yuqoridagilardan xulosa qilib shuni aytish mumkinki,
rеspublikada tashqi iqtisodiy faoliyatni erkinlashtirishga, import
o’rnini bosuvchi tovarlar ishlab chiqarishni kеngaytirishga, eksportni
rag’batlantirishga yo’naltirilgan siyosat tashqi faoliyat sohasida ijobiy
o’zgarishlarga
olib
kеldi.
Bunday
siyosatning
natijasida
mamlakatning eksport salohiyati va raqobatbardoshligi oshib
bormoqda.