BƏZİ KİMYƏVİ termiNLƏRİn yaranmasi tariXİ haqqinda (I məqalə) V. M. Abbasov, A. M. Tağıyeva, M. M. Abbasov, Z.Ə. Həsənov, Ş. V. Salmanzadə

Kimya məktəbdə

BƏZİ KİMYƏVİ TERMİNLƏRİN YARANMASI TARİXİ HAQQINDA

(I məqalə)

V.M.Abbasov, A.M.Tağıyeva, M.M.Abbasov, Z.Ə.Həsənov, Ş.V.Salmanzadə
Kimyanın əksər terminlərinin və anlayışlarının yaranmasının maraqlı tarixləri var. Bir çox hallarda bu terminlər və anlayışlar coğrafi məkanlarla, tarixi hadisələrlə bağlı olaraq yaranmış, sonralar kimya elminin dilində geniş istifadə olunmağa başlamışdır. Bu məlumatların şagirdlərə çatdırılması sözün mahiyyətini başa düşməkdə onlara kömək edir. Eyni zamanda tarixi məlumatların şagirdlər tərəfindən yaxşı mənilsənilməsinə kömək edir.

Bu məqalədə antrasit, arqon, askarbin turşusu, atmosfer, atom, asetat sözlərinin yaranma tarixinə aid maraqlı məlumatları təqdim edirik.

Kimyanın əsas anlayışlarından biri adsorbsiya-dır.

Cazibə qüvvəsinin təsirindən asılı olmayaraq qubka və ya islana bilən kağız nəmi özünə çəkir. Lakin, əvvəllər kapilyar güclərinin təsiri ilə bu hadisənin bağlılığı məlum deyildi. Qədim insanlara belə gəlirdi ki, qubka sadəcə suyu sorur. Hadisənin özünü adsorbsiya adlandırdılar:latın sözü “ad”-ondan və “sorbeo”-udmaq.

Kimyaçılar incə xırdalanmış tozların xassələrini tədqiq edərkən belə hadisələrlə qarşılaşdılar.

Əgər qazlar qarışığı aktivləşmiş (incə xırdalanmış) ağac kömüründən təzyiq altında qovularsa, onda qazın ayrı-ayrı molekulları kömür hissəcikləri üzərində möhkəm əlaqələnir və onunla əlaqələnmiş şəkildə qalır. Molekullar nə qədər böyük olursa onlar bir o qədər möhkəm əlaqələnirlər, eyni zamanda xırda molekullar kömür hissəciklərindən asanlıqla keçirlər.

Əlehqazın fəaliyyəti bu prinsipə əsaslanır. Zəhərləyici qazların molekulları adətən atmosferdə olan oksigen və azot molekullarından böyük ölçüdə və böyük enerjiyə malik olur. Zəhərli qazlarla qarışmış hava aktivləşmiş kömür ilə doldurulmuş qutudan keçdikcə zəhərləyici maddələrin molekulları orada ləngiyir, oksigen molekulları isə asan keçərək nəfəs almağa imkan verir.

Belə çıxır ki, qədim insanların hesab etdikləri kimi qubka suyu “sorduğu” kimi kömür də zəhərli qazı havadan “sorur”. Lakin, əslində bu hadisələrin mexanizmləri olduqca fərqlidir. Aktivləşmiş kömürdə kapilyar qüvvələri yox, onun çoxsaylı hissəciklərinin sərbəst enerjisi təsir edir və bu hissəciklərin səthlərinə qaz molekulları “yapışır” (adgeriya olunur). Buradan da hadisənin adı adsorbsiya adlandırılmışdır (latın sözü “ad”-yanında və “sorbeo”-udmaq).

Amma hər halda kapilyar qüvvələrinin təsiri zamanı adsorbsiya müəyyən rol oynayır və çox zaman absorbsiya və adsorbsiya-nı fərqləndirmək çətin olur. Odur ki, bəzi alimlər hər iki tip qarşılıqlı təsiri ümumi termin olan “sorbsiya” adlandırmağı təklif edirlər.

Maraqlıdır ki, latınca sorbus – quş armudu deməkdir. Yəqin ki, bu ağacı onun qırmızı meyvələrinə görə belə adlandırıblar və hesab edirlər ki, bu meyvələr yerin şirəsini özünə sorur. Bu meyvələrdən şəkərin olduqca hiqroskopik əvəzedicisi ayrılmışdır. Bu əvəzedici havadan suyu “sorur”. Bu maddəni “sorbit”, onun oksidləşmə məhsulunu isə “sorbin turşusu” adlandırırlar. Sorbin turşusu konservləşdirmədə istifadə olunur.

“Azot” sözünün mənşəyi də maraqlıdır.

XVIII əsrin 70-ci illərinin əvvəllərində alimlər belə fikrə gəldilər ki, havada iki qaz var ki, onlardan biri həyat üçün vacibdir, ikincisi yox. Aydın oldu ki, əgər heyvan şüşə kalpak altında yerləşdirilərsə və ya orada şam yandırılarsa, onda havanın bir hissəsi (həyatı təmin edən və ya yanmanı təmin edən) tezliklə sərf olunur, qalan hissədə isə canlı orqanizm ölür, alov sönür.

İsveç kimyaçısı Karl Şeele (1742-1786) ilk olaraq havanın tərkibinin mürəkkəb olduğunu söyləmiş (1772-ci il), yanmaya kömək edən qazı “yanar hava” (bu oksigendir), qalan hissəni isə “zəhərli ruh” adlandırmışdı. İngilis kimyaçısı Cozef Pristli (1733-1804) Şeeledən iki il sonra oksigeni kəşf etsə də məhz onu bu qazın ilk kəşf edəni hesab edirlər.

Həmin 1772-ci ildə ingilis kimyaçısı Daniel Rezerford “Şeele zəhərli ruhunu” mefitik” adlandırdı (latınca “mefitic” (mephitis)-zəhərli buxarlanma). Amma, fransız Antuan Lavuazenin verdiyi “azot” (həyatsız) sözü qəbul edildi. Bu söz latınca mənfi hissəcik a və “zoe” – həyat sözündən yaranmışdır. Almanlar onu eyni prinsiplə ştikştof” adlandırır ki, bu da “boğucu substansiya” deməkdir. İngilis dilində bu adların heç biri qalmamışdır.

1790-cı ildə fransız kimyaçısı J.Şaptal qara barıtın tərkibinə daxil olan şorada azotu aşkar etdi və onu azot yox, nitrogenom-şoradan alınmış adlandırmağı təklif etdi (yunan sözü “nitran”-şora, təbii duz).

Bu ad D.İ.Mendeleyevin dövri sistemində azotun adı oldu – Nitrogenium. İngilis dilində də nitrogen.

“Şora” sözü (sal nitrum) latın mənşəlidir.

“Alkohol” sözü də qədim tarixə malikdir.

Hər zaman gözəl olmağa cəhd edən qadınlar gözlərini boyayardılar. Ərəb qadınları bunun üçün xüsusi xırdalanmış toz istifadə edirdilər ki, onun da adı “al-ko(x)l” (ərəbcə al-kuhl) səslənirdi və “toz, pudra, kül, toz” mənasını verirdi. Orta əsrlər və əlkimyaçıları onun ifadəsini bir az dəyişməklə həmin ifadəni qəbul etdilər və azca üfürməklə havaya qalxan istənilən xırda dispersli tozu “alkohol” adlandırmağa başladılar.

XVI əsrin əvvəlində bu termini bəzi mayelərin “buxarlarına” aid istifadə etdilər. Məsələn, çaxırı qızdırdıqda əmələ gələn buxar əvvəllər çaxır alkoholu adlandırılırdı, sonra daha sadə deməyə başladılar – çaxır sözünü atdılar və alkohol qaldı. Alkoholun qaynama temperaturu suyun qaynama temperaturundan aşağı olduğundan çaxırı qızdırdıqda ayrılan buxar ilkin çaxıra nəzərən alkohol ilə daha zəngin olur. Buxarları soyutduqdan sonra alınan maye daha tünd içki olur. Belə qovulma prosesi distillə adlanır (latın dilində “distillyatsio” (distillatio) – damcılarla axma deməkdir).

Distillə əhəmiyyətli kimyəvi proses olub maye qarışıqları tərkibinə görə fərqlənən fraksiyalara ayırmaq üçün istifadə olunur. Molekulu hidroksil qrupuna malik olan istənilən maddənin adında “-ol” sonluğu olur ki, bu da alkohol ilə əlaqəni göstərir.

Çaxır spirti (“çaxır alkoholu”) həmçinin efirdə olduğu kimi iki karbonlu qrupa malikdir, odur ki, onu həmçinin etil spirti və ya etanol adlandırırlar.

Ən maraqlısı odur ki, hazırda ərəblər alkoholu ingilis sözü olan spirt adlandırırlar. Bu ingilis sözü öz növbəsində latın sözü olan “spiritus”-ruh sözündəndir. Alkoholun rusca “spirt” adı da ingilis mənşəlidir.

Radioaktivliyin kəşfindən sonra işlədilən “alfa-hissəciklər” sözünün yaranma tarixi aşağıdakı kimidir.

Elmdə çevriliş edən radioaktivliyin kəşfi aşağıdakı kimi olmuşdur. Fransız fiziki Antuan A.Bekkerel uran duzlarının fosforessensiyasını tədqiq edirdi. O, bilmək istəyirdi ki, günəş şüalarının təsirinə məruz qalan fosforessensiya edən cismlər bir az əvvəl kəşf olunmuş rentgen şüalarını buraxa bilərmi. Bekkerel bir qədər uran duzunu sıx qara kağıza bükülmüş fotolövhə üzərinə tökmüş və onları günəş şüalarının güclü təsirinə məruz qoymuşdur. Fotolövhə aydınlaşdırıldıqdan sonra onun üzərində sıxılmış pulcuqların konturları aşkar olundu. Aydın idi ki, uran duzu kağızdan keçən və fotolövhəni işıqlandıran hansısa şüalar buraxır. Amma, bu, fosforessensiya ilə əlaqədar idimi?

Xoşbəxt təsadüf Bekkerelə bu suala cavab vermək imkanı yaratdı. Buludlu gündə növbəti təcrübəni aparmaq mümkün olmadıqda alim bütövlükdə qurğunu masanın qutusuna qoyur. Bükülmüş fotolövhə üzərində alüminium lövhə, onun üzərində mis xaç və onun üzərində kalium və uranın ikiqat sulfatı var idi. Lövhəni aydınlaşdırarkən Bekkerel gözlənilmədən onun üzərində xaçın aydın konturlarını aşkar etdi. Bu, o demək idi ki, şüalanma qaranlıqda və uran duzunun əvvəlcədən günəş işığı ilə işıqlandırılması olmadan baş vermişdi. Ən qəribəsi o idi ki, rentgen şüaları kimi bu şüalar da adi şüanın qabiliyyəti ilə müqayisə olunmaz dərəcədə nüfuzetmə qabiliyyətinə malik idilər.

1899-cu ildə Bekkerel və bir sıra digər tədqiqatçılar müşahidə etdilər ki, əgər Bekkerel şüaları dəstəsi maqnit sahəsini keçirsə, onda şüaların bir hissəsi bir tərəfə, bir hissəsi başqa tərəfə istiqamətlənir. Bu o demək idi ki, Bekkerel şüaları qeyri-bircinsdir və elektrik yükü daşıyır. Bu nəticəyə eyni zamanda ingilis fiziki Ernst Rezerford da gəldi. O, müəyyən etdi ki, “uranın şüaları mürəkkəbdir və ən azı iki müxtəlif növdən ibarətdir.” Çox sürətlə udulan bir növü o, α-şüalar, daha çox nüfuz edən digərini isə -şüalar adlandırdı.

1990-cü ildə fransız fiziki Pol Viyyar göstərdi ki, uranın şüalarının qeyri-adi nüfuzedici qabiliyyətə malik üçüncü tərkib hissəsi də var ki, bu şüalar maqnit sahəsində istiqamətini dəyişmir. Digər iki tərkib hissəsinə analoji olaraq üçüncü hissə yunan əlifbasının üçüncü hərfi ilə - -şüalar adlandırıldı. Həmin ildə Pyer və Mariya Kürilər göstərdilər ki, -şüalar sürətlə uçan elektronlar selindən ibarətdir, Rezerford isə 1909-cu ilə qədər sübut etdi ki, α-şüalar helium atomlarının ionlarından ibarət olub nisbətən ağır hissəciklərdən ibarətdir. Odur ki, biz indi böyük sürətlə uçan elektronları -hissəciklər, iki neytron və iki protondan ibarət kombinasiyanı α-hissəciklər (-şüalar hissəciklərdən ibarət deyil, öz təbiətinə görə o, rentgen şüalarına oxşardır, amma, daha çox enerjiyə malikdir və uyğun olaraq yüksək nüfuzetmə qabiliyyətinə malikdir).

“Amalqama” termini də kimyada geniş istifadə olunur. Hələ metallurgiyanın başlanğıcında adamlar başa düşdülər ki, əlavələr əsas metalın xassələrini həm yaxşılaşdıra, həm də pisləşdirə bilər. Misə az miqdarda sinkin əlavə edilməsi latun ərintisi verir. Bu ərinti “qızılı” rəngə malikdir və dekorativ məqsədlərlə istifadə oluna bilər. Əgər misə qalay əlavə olunarsa, onda bürünc alınır. Bu ərinti hər iki metalın ayrı-ayrılıqda olduğu hala nəzərən daha möhkəm materialdır. Dəmir kəşf olunana qədər bürünc insana məlum olan ən bərk material idi. Ondan silah hazırlanırdı və həmin dövr indi bürünc əsri adlanır. Və indi də təmiz metallar olduqca nadir hallarda istifadə olunur. Əlavələrin köməyi ilə yüzlərlə müxtəlif xassəli ərintilər alınır.

Ərintilərin növlərindən biri civə ərintisidir. Civə maye metaldır, odur ki, onun ərintiləri də mayedir və ya yumşaqdır. Amalqama təhrif olunmuş yunan sözü “malyaqma”-yumşaq altlıq sözündəndir. Yunanlar istənilən yumşaq və boş materialı malyaqma adlandırırdılar.

Diş həkimliyi işində gümüş amalqaması (bir neçə metal, əsasən gümüş əlavə etməklə civə) istifadə olunur. Bu ərinti kifayət qədər yumşaqdır.

Kimyanın terminləri içərisində “ametist” sözünün xüsusi yeri var.

Təbiətdə nadir hallarda rast gəlinən qiymətli daşlar həmişə heyranlıq yaradır. Onlar təkcə öz gözəllikləri ilə yox, həm də zaman keçdikcə bu qabiliyyəti itirməmələri ilə insanı heyran edirlər.

Romantik təbiətli qədim insanlar qiymətli zinət daşlarını maqik xassələrsiz təsəvvür etmirdilər. Belə ki, hesab edirdilər ki, bənövşəyi rəngli şəffaf daş sərxoşluqdan qoruyur, hətta bu daşdan düzəldilmiş piyalədən içilən çaxır heç bir pis təsir göstərmir. Bu daş ametist adlandırıldı. Yunanca “ametistos” – sərxoşluğa qarşı təsir edən deməkdir: a-mənfi hissəcik və “meti”-çaxır.

Ammonyak termininin maraqlı tarixi var. Qədim Misirdə ən çox səcdə edilən günəş allahı Amon idi. Amona sitayiş Yuxarı Misirdə başlamışdı (Fiv şəhərində) və sonra bütün Misirə yayılmışdı. Makedoniyalı İskəndər Yaxın və Orta Şərq dövlətləri arasında Misiri də işğal etdi (bizim eradan əvvəl 332-ci ildə). Makedoniyalı İskəndər öldükdən sonra onun nəhəng dövləti dağıldı və İskəndərin yaxın silahdaşları arasında bölündü. Misirdə Ptolomey hökmüdarlıq edirdi. Ptolomeylər dinastiyası orada 300 ilə yaxın hökmüdarlıq etdi. Misir mədəniyyətinin və dininin ellinizləşməsi (qədim yunan dilindən başqa dillərə keçmiş xüsusiyyət, ellin mədəniyyəti) bu dövrə aid edilir. Yunanlar burada tədricən özlərinin allahlarını Nil sahillərində sitayiş edilən allahlarla eyniləşdirməyə başladılar. Liviya səhrası vahəsində (səhrada yaşıllıq və su olan yer) Zevs-Ammona məbəd ucaldıldı (sonuncunun adı yunan traksliterasiyasında Ammon deyilir). Səhrada insanın qarşılaşdığı problemlərdən biri yanacağı necə tapmaqdır. Bu, çox sadə həll olundu – dəvə nəcisindən alov alındı. Məbədin divarlarında və tavanında dəvə nəcisindən yaranan tüstüdəki çöküntüdə xarici görünüşü ilə duza bənzəyən ağ kristallar aşkar olundu. Onları sal ammoniac-ammon duzu adlandırmağa başladılar.

Bu maddənin bir çox əsrlər tədqiqatına uğursuz cəhdlərdən sonra ingilis kimyaçısı və filosofu Cozef Pristli onu tədqiq etməyə başladı. 1774-cü ildə o, ammon duzundan boğucu qaz ayırdı və onu qələvi və ya “alkalin” hava adlandırdı. Çünki, bu qaz suda həll edildikdə su qələvi xassəli olurdu. Amma, bu qaz əvvəlcə ammonyak, sonra isə qısa olaraq ammiak adlandırıldı. Bu ad bu gün də saxlanılmaqdadır. Məişətdə (adi danışıqda) ammonyakın suda məhlulu naşatır spirti, bəzən isə sadəcə olaraq naşatır adlanır (baxmayaraq ki, kimyaçıların baxışlarına görə bu, düzgün deyil). Ammonyakın molekulu azot atomundan və üç atom hidrogendən ibarətdir. Ona daha bir hidrogen atomu əlavə olunduqda ammonium ionu əmələ gəlir ki, bu ion ammonium duzlarının tərkibinə daxildir (bizim “ammonium duzu” ammonium xloriddir). Əgər ammonyak molekulundan bir və ya bir neçə hidrogen atomu götürülsə, onda amin qrupları alınır. Çatışmayan hidrogen atomları karbohidrogen radikalları ilə əvəz olunduqda aminlər alınır. Aminlərə malik nisbətən sadə birləşmələrin uzun zəncirlərindən zülallar qurulur ki, əsasən bütün canlı orqanizmlər onlardan ibarətdir. Belə birləşmələr amin turşular adlanır. Belə alınıb ki, bizim bədənimizi qurmaq üçün ən əhəmiyyətli maddələr Misir Allahı Amona aid xatirəni daşıyır.

Anatomiyadakı terminlərdən biri də Amon adı ilə əlaqədardır. Bizim beynimizin gicgah payının əsasında qoyun buynuzuna bənzər burulmuş bölmə var ki, o da ammon buynuzu adlanır. Bu ad ənənəvi olaraq qoyun buynuzuna malik insan kimi Amonun ənənəvi təsviri ilə əlaqədardır.

Anilin termini də maraqlı yaranma tarixinə malikdir.

1826-cı ildə alman kimyaçısı O.Unferdorben indiqonu güclü qızdırmaq yolu ilə bu boyağın molekulunu daha kiçik tərkib hissələrinə parçalamışdı. Onların birində əvvəllər məlum olmayan azotlu birləşmə molekulları var idi ki, bu birləşmə rəngsiz maye olub kristallin adlandırıldı. Daha sonra, 1840-cı ildə bu maddənin alınma üsulu təkmilləşdirildi.

Peterburq elmlər akademiyasının adyunktu Y.F.Fritşe indiqoya qələvi ilə təsir edərək anilin aldı. O, yeni maddəni ərəb sözü olan “an-nil” (annil) götürərək anilin adlandırdı. Annil eyni zamanda qiymətli indiqo boyasını və onun alındığı bitkini ifadə edirdi. Bu bitki hind bitkisi olub sanskritdə “nila” adlandırıldı. Ərəblər onu “annil”, portuqaliyalılar “anil”adlandırmışdılar.

Romalılar bu bitkini sadəcə “indikus” adlandırdılar. Sonralar artıq ispanlar onu indiqo adlandırmağa başladılar.

Anilini 1842-ci ildə rus üzvi kimyaçısı N.N.Zinin nitrobenzoldan sintez etdi. Bu zaman baş verən kimyəvi reaksiya Zinin reaksiyası adlanır və çox məşhurdur.

Bir qədər sonra aydınlaşdı ki, anilini boz kömürü havasız şəraitdə qızdırdıqda əmələ gələn daş kömür qətranından da almaq olar.

1856-cı ildə 18 yaşlı ingilis tələbə-kimyaçısı U.Perkin malyariya əleyhinə vasitə olan xinini daha sadə maddələrdən almağa cəhd etdi. O vaxt xininin sintezi haqqında heç bir təsdiqedici məlumat yox idi və qəribə deyil ki, gənc adam uğursuzluğa məruz qaldı.

Amma, hansı uğursuzluq? Təcrübələr zamanı gənc Perkin anilini müxtəlif maddələrlə işlədi (o,səhv olaraq hesab edirdi ki, anilin molekulunun quruluşu xinin molekulunun quruluşuna oxşardır) və boz, azcəlbedici məhlul aldı. O, yəqin ki, bu məhlulu atardı, amma, işıqda həmin maye parlaq al-qırmızı (purpur) rəng alması onun diqqətini cəlb etdi. Perkin maye nümunəsini boyaq fabrikantlarına göndərdi və onlar yeni məhsul ilə maraqlandılar.

Bütün digər işləri ataraq Perkin bütün gücünü boz məhluldan purpur boyanı ayırmağa cəmləşdirdi. Boyağın çıxımını artırmağa cəhd edərək o, anilinin daş kömür qətranından alınmasının daha əlverişli üsulunu kəşf etdi. Boyağı “anilin purpuru” adlandırdılar və o, kimya sənayesinin buraxdığı yüzlərlə sintetik boyaların sırasında birincidir. Onlar bütöv bir sinif anilin boyalarını əmələ gətirir ki, indi onlar sintetik boyalar adlanırlar.

Perkin zavod tikmişdi və yarım əsr müddətində anilin boyalarının istehsalı ilə məşğul olmuşdu.

Yuxarıda verilən məlumatlar göstərir ki, müasir kimyanın terminlərinin əksəriyyəti maraqlı və tarixi köklərə malikdir. Bu terminlərin mənşəyi haqqında şagirdlərin məlumatlanması bir çox cəhətdən vacibdir. Bir tərəfdən terminin yaranma yeri və tarixi haqqında məlumat əldə etməklə onun mənasını dərk edirlər. Digər tərəfdən bu terminlərin aid olduqları maddələrin, üsulların, hadisələrin mahiyyətini öyrənirlər. Bir çox hallarda bir terminin mahiyyətinin bir neçə digər termin ilə əlaqəli olması və əlaqəli öyrənilməsi həmin terminlərin hamısının yaddaşda yaxşı qalmasını təmin edir.

Kimya müəllimləri hər bir kimyəvi terminin, anlayışın mahiyyətini şagirdlərə çatdırmaq üçün dərslikdən əlavə materiallar toplamalı, bu işə şagirdləri də cəlb etməlidir. Yaxşı olar ki, bu sahədə şagird “tədqiqatları” kimya dərnəklərində, kimya gecələrində müzakirə olunsun və mümkün olan hallarda təcrübələrdə müşayiət edilsin.

İstifadə edilmiş ədəbiyyat:


1. Айзек Азимов. Язык науки. Санкт-Петербург. АМФОРА. 2002, 375с.

2. Современный Русско-Азербай-джанский словарь. «КМ» Kitab Print. Баку, 2010, 1000 с.

3. Глобалистика. Международный, междисциплинарный энциклопедии-ческий словарь. Главные редакторы и составители. доктор технических наук, профессор И.И.Мазур, доктор фило-софских наук, профессор А.Н.Чумаков. издательский центр «ЕЛИМА». Издательский дом «Питер». Москва-Санкт-Петербург-Нью-Йорк, 2006, 1160с.

4. Энциклопедический словарь юного химика. Составители: Крицман В.А., Станцо В.В. М., Педагогика, 1990, 320с.

5. Химическая энциклопедия. Издательство «Советская энцикло-педия», Москва, 1988, 623 с.

6. Большой справочник химия для школьников и поступающих в вузы.. М.:Дрофа, 1999, 784 с.

7. Айзек Азимов. Краткая история химии. Развитие идей и представлений в химии от алхимии до ядерной бомбы. Санкт-Петербург, АМФОРА, 2000, 269с.

8. Большая Российская Энциклопедия. Москва, Научное Издательство. Большая Российская Энциклопедия, том 1-18, 2005-2011 гг.

История образования некоторых химических терминов

В.М.Аббасов, А.М.Тагиева, М.М.Аббасов, З.А.Гасанов, Ш.В.Салманзаде
АНОТАЦИЯ
В статье представляется материал по истории образования нижеследующих терминов: абсорбция, адсорбция, азот, алкоголь, дистилляция, альфа-частицы, амальгама, анилин.

В этой статье информация по химии представляется в сочетании с историческими фактами и событиями. Эти информации позволяют школьникам более подробно узнать смысл химических терминов и понять сущность того, что подразумевается под этими терминами.

The history of education in some of the terms in chemistry

V.M.Abbasov, A.M.Tagiyeva, M.M.Abbasov, Z.A.Hasanov, Sh.V.Salmanzade
SUMMARY
This article is the material on the history of education the following terms: absorption, adsorption, nitrogen, alcohol distillation, alpha particles, amalgam aniline.

In this paper, information on the chemistry presented in conjunction with the historical facts and events. These data allow students to know more chemical meaning of the terms and understand the essence of what is meant by these terms.

Açar sözlər: adsorbsiya, absorbsiya, şora, alkoqol, distillə

Ключевые слова: адсорбсия, абсорбсия, селитра, алкоголь, дистиллирования

Key words: adsorption, absorption, saltpeter, alkohol, distilled