Bilim Dili Olarak Türkçe’yi Kullanmak 2 Terim Kolu Başkanı’ndan Türk Nefroloji Derneği Başkanı 3 Bilim Dili Olarak Türkçe’yi Kullanmak Bu yazı
[spesies] Lat. variegatio - İng. variegation - Tür. variyegasyo > variyegasyon
Yüklə 168,15 Kb. Pdf görüntüsü
|
|
[spesies] Lat. variegatio - İng. variegation - Tür. variyegasyo > variyegasyon
Lat. Angioma – İng. angioma - Tür. angiyoma > angiyom
Lat. Biopsia – İng. biopsy - Tür. biyopsiya > biyopsi
Lat. Biorhythmus - İng. biorhythm - Tür. biyoritmus > biyoritm
5
6 Lat. Cardiomyopathia - İng. cardiomyopathy - Tür. kardiyomiyopatiya > kardiyomiyopati [kardiomiopati] Lat. Dermatomyositis – İng. dermatomyositis - Tür. dermatomiyozitis > dermatomiyozit [dermatomiozit] Lat. Endometrioma - İng. endpmetriyoma - Tür. endometriyoma [endometrioma] Lat. Endometriosis - İng. endometriosis - Tür. endometriyozis
Lat. Eruption - İng. eruption - Tür. erupsiyo > erupsiyon
Lat. faciodermalis - İng. faciodermal - Tür. fasiyodermalis > fasiyodermal
Lat. frictionalis - İng. friktional - Tür. friksiyonalis > friksiyonal
Lat. Heliotropismus - İng. heliotropism - Tür. heliyotrpismus > heliyotropizm
Lat. Infektio – İng. infection - Tür. infeksiyo > infeksiyon
Lat. infectiosus - İng. infectious - Tür. infeksiyozus > infeksiyoz
Lat. -ioma - İng. -ioma - Tür. -iyoma
Lat. -iosis İng. -iosis - Tür. –iyozis
Lat. Leiomyoma - İng. leiomyoma - Tür. leiyomiyoma
Lat. Myoma – İng. myoma - Tür. miyoma
Lat. Myosis - İng. myosis - Tür. miyozis .......................................
Lat. Myositis - İng. myositis - Tür. miyozitis
Lat. Calcium - İng. calcium - Tür. kalsiyum
Lat. Acrosyringium - İng. acrosyringium - Tür. akrosiringiyum
Lat. Acanthium - İng. acanthium - Tür. akantiyum
Lat. Corynobacterium - İng. corynobacterium - Tür. korinobakteriyum [korinobakterium] Lat. Cadmium - İng. cadmium - Tür. kadmiyum
Lat. Cilium - İng. cilium - Tür. siliyum
Lat. Milium - İng. milium - Tür. miliyum
Lat. Genitalium - İng. genitalium - Tür. genitaliyum
Lat. Endometrium - İng. endometrium - Tür. endometriyum
Günümüzde “-ia-, -ie-, -io-, -iu-” harfl i batı kökenli terimlerin geçerli Türkçeleştirme kuralı şudur: “Sözcüğün okunmasında sesliler arasına “y” harfi konuyorsa Türkçeleştirilen yazımında da “y” harfi kullanılır. Dolayısıyla ödünçlenen tüm terimlerde “-ia-, -ie-, -io-, -iu-” harfl eri arasına “y” harfi konur”. Eğer bu kural değiştirilerek yeni bir kural getirilmek isteniyorsa, o taktirde “y” harfi nin tüm ilgili terimlerden kaldırılması ve yeni bir terimce yaratılması gerekir. Ancak “y”yi kaldırmak için yeterli gerekçe yoktur ve bu durum Türkçe’nin “okuduğunu yazma” temel ilkesine de uymamaktadır.
7
ünümüzde İngilizcenin yoğun baskısı altında bulunan dilimiz, Tıp terimleri alanında da ayni baskıyı iliklerine kadar duyumsamaktadır. İngilizcenin bu yeni baskısı Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki Fransızcanın etkileri ile birleşince ortaya yarı Fransızca yarı İngilizce ve kısmen de Türkçe bir karışım çıkmaktadır: 1268 yabancı terimin yeraldığı bir çalışmamızda Meme Hastalıkları ve Cerrahisi alanında en sık kullanılan terimler incelenmişti (1). Bunların 45’i Arapça, 33’ü Fransızca (%2.6), 30’u Latince ve birer Almanca ve Farsça terimden oluşurken gerikalan 1158’i (%91.3) İngilizce kökenli idi. Ancak 2. Mahmut döneminde kurulan ilk modern Tıp Okulu’nda (Tıbbiye-i Şahane) eğitim dili olarak Fransızca seçilmişti (2). Ayni dönemde günümüzün Harvard’ı olan Viyana Tıp Okulu (Josephinum)‘nda ise eğitim dilinin Fransızca ve yeni okula atanan dekanın Avusturyalı bir doktor oluşu bilinçli bir seçimi yansıtır. Nitekim 2. Mahmut okulun açılış törenindeki konuşmasında: “Biz bu okulda eğitim dili olarak Fransızcayı seçtik. Çünkü Arapça öğrenmesi zor bir dildir ve batı ülkeleri bilimde arap dünyasını geride bırakmıştır. Ancak bu dili sürekli kullanasınız diye almadık. Batının ileri bilimini daha kolay ele geçirmeniz için bir araç olarak düşündük. Hedefe ulaşılınca Türkçe eğitime dönülmesi en büyük dileğimizdir.” Fransızca eğitim yerli hocaların karşı çıkmalarına karşın 31 yıl (1839-1870) sürmüş ve tıp terimlerimiz üzerinde bugüne kadar ulaşan etkilerini oluşturmuştur: enjeksiyon, enfeksiyon, entübasyon, endürasyon, enfl amasyon, enfarktüs, larenks, sempozyum..... bunlara örnektir... Günümüzde bunların yerine İngilizce’nin de etkisiyle injeksiyon, infeksiyon, intübasyon indürasyon, infl amasyon, infarktüs, larinks, simpozyum... giderek daha sık kullanılmaktadır. Terimlerimizi kullanırken onları hangi dilin etkisinde kalırsak ona göre değiştirmemiz, sağlam bir dil bilincimizin henüz oluşmadığının acınası bir kanıtıdır. Aslında 110 yıl gibi uzun bir süre (1839-1950) Fransızca’nın etkisinde kalmış olan Tıp dilimiz, son 50-60 yıldır İngilizcenin yoğun etkisi altındadır. Bu durum günümüz Tıp dili yazımını (imla)da kötü etkilemektedir. Hangi yerli dergiye bakarsanız bakın çoğu makalede şu garip durumu görebilirsiniz: Yazar tek bir kavram için farklı yazım kullanmış! Örneğin bir yerde “enfeksiyon” derken sonraki satırlarda “infeksiyon” demiş. İşin asıl üzücü yanı bu tür yanlış kullanımlardan yazıyı inceleyen hakemler, yayın kurulu ve editörlerin rahatsız olmayışlarıdır. Dil bilincini oluşturmak için üniversite çok geç kalınmış bir yerdir. Dil bilinci ilk eğitimde, temel eğitimde oluşturulmalıdır. Kişi kendi dilini sevmeli, beğenmeli, duygu ve düşüncelerini anlamayı ve açıklamayı bu araçla Doç. Dr. Ragıp KAYAR > Tepecik Eğitim Araştırma Hastanesi 1. Cerrahi Klinik Şefi Fransızca’nın Tıp Terimlerimize Etkisi 6 Lat. Cardiomyopathia - İng. cardiomyopathy - Tür. kardiyomiyopatiya > kardiyomiyopati [kardiomiopati] Lat. Dermatomyositis – İng. dermatomyositis - Tür. dermatomiyozitis > dermatomiyozit [dermatomiozit] Lat. Endometrioma - İng. endpmetriyoma - Tür. endometriyoma [endometrioma] Lat. Endometriosis - İng. endometriosis - Tür. endometriyozis
Lat. Eruption - İng. eruption - Tür. erupsiyo > erupsiyon
Lat. faciodermalis - İng. faciodermal - Tür. fasiyodermalis > fasiyodermal
Lat. frictionalis - İng. friktional - Tür. friksiyonalis > friksiyonal
Lat. Heliotropismus - İng. heliotropism - Tür. heliyotrpismus > heliyotropizm
Lat. Infektio – İng. infection - Tür. infeksiyo > infeksiyon
Lat. infectiosus - İng. infectious - Tür. infeksiyozus > infeksiyoz
Lat. -ioma - İng. -ioma - Tür. -iyoma
Lat. -iosis İng. -iosis - Tür. –iyozis
Lat. Leiomyoma - İng. leiomyoma - Tür. leiyomiyoma
Lat. Myoma – İng. myoma - Tür. miyoma
Lat. Myosis - İng. myosis - Tür. miyozis .......................................
Lat. Myositis - İng. myositis - Tür. miyozitis
Lat. Calcium - İng. calcium - Tür. kalsiyum
Lat. Acrosyringium - İng. acrosyringium - Tür. akrosiringiyum
Lat. Acanthium - İng. acanthium - Tür. akantiyum
Lat. Corynobacterium - İng. corynobacterium - Tür. korinobakteriyum [korinobakterium] Lat. Cadmium - İng. cadmium - Tür. kadmiyum
Lat. Cilium - İng. cilium - Tür. siliyum
Lat. Milium - İng. milium - Tür. miliyum
Lat. Genitalium - İng. genitalium - Tür. genitaliyum
Lat. Endometrium - İng. endometrium - Tür. endometriyum
Günümüzde “-ia-, -ie-, -io-, -iu-” harfl i batı kökenli terimlerin geçerli Türkçeleştirme kuralı şudur: “Sözcüğün okunmasında sesliler arasına “y” harfi konuyorsa Türkçeleştirilen yazımında da “y” harfi kullanılır. Dolayısıyla ödünçlenen tüm terimlerde “-ia-, -ie-, -io-, -iu-” harfl eri arasına “y” harfi konur”. Eğer bu kural değiştirilerek yeni bir kural getirilmek isteniyorsa, o taktirde “y” harfi nin tüm ilgili terimlerden kaldırılması ve yeni bir terimce yaratılması gerekir. Ancak “y”yi kaldırmak için yeterli gerekçe yoktur ve bu durum Türkçe’nin “okuduğunu yazma” temel ilkesine de uymamaktadır.
7
ünümüzde İngilizcenin yoğun baskısı altında bulunan dilimiz, Tıp terimleri alanında da ayni baskıyı iliklerine kadar duyumsamaktadır. İngilizcenin bu yeni baskısı Osmanlı İmparatorluğu dönemindeki Fransızcanın etkileri ile birleşince ortaya yarı Fransızca yarı İngilizce ve kısmen de Türkçe bir karışım çıkmaktadır: 1268 yabancı terimin yeraldığı bir çalışmamızda Meme Hastalıkları ve Cerrahisi alanında en sık kullanılan terimler incelenmişti (1). Bunların 45’i Arapça, 33’ü Fransızca (%2.6), 30’u Latince ve birer Almanca ve Farsça terimden oluşurken gerikalan 1158’i (%91.3) İngilizce kökenli idi. Ancak 2. Mahmut döneminde kurulan ilk modern Tıp Okulu’nda (Tıbbiye-i Şahane) eğitim dili olarak Fransızca seçilmişti (2). Ayni dönemde günümüzün Harvard’ı olan Viyana Tıp Okulu (Josephinum)‘nda ise eğitim dilinin Fransızca ve yeni okula atanan dekanın Avusturyalı bir doktor oluşu bilinçli bir seçimi yansıtır. Nitekim 2. Mahmut okulun açılış törenindeki konuşmasında: “Biz bu okulda eğitim dili olarak Fransızcayı seçtik. Çünkü Arapça öğrenmesi zor bir dildir ve batı ülkeleri bilimde arap dünyasını geride bırakmıştır. Ancak bu dili sürekli kullanasınız diye almadık. Batının ileri bilimini daha kolay ele geçirmeniz için bir araç olarak düşündük. Hedefe ulaşılınca Türkçe eğitime dönülmesi en büyük dileğimizdir.” Fransızca eğitim yerli hocaların karşı çıkmalarına karşın 31 yıl (1839-1870) sürmüş ve tıp terimlerimiz üzerinde bugüne kadar ulaşan etkilerini oluşturmuştur: enjeksiyon, enfeksiyon, entübasyon, endürasyon, enfl amasyon, enfarktüs, larenks, sempozyum..... bunlara örnektir... Günümüzde bunların yerine İngilizce’nin de etkisiyle injeksiyon, infeksiyon, intübasyon indürasyon, infl amasyon, infarktüs, larinks, simpozyum... giderek daha sık kullanılmaktadır. Terimlerimizi kullanırken onları hangi dilin etkisinde kalırsak ona göre değiştirmemiz, sağlam bir dil bilincimizin henüz oluşmadığının acınası bir kanıtıdır. Aslında 110 yıl gibi uzun bir süre (1839-1950) Fransızca’nın etkisinde kalmış olan Tıp dilimiz, son 50-60 yıldır İngilizcenin yoğun etkisi altındadır. Bu durum günümüz Tıp dili yazımını (imla)da kötü etkilemektedir. Hangi yerli dergiye bakarsanız bakın çoğu makalede şu garip durumu görebilirsiniz: Yazar tek bir kavram için farklı yazım kullanmış! Örneğin bir yerde “enfeksiyon” derken sonraki satırlarda “infeksiyon” demiş. İşin asıl üzücü yanı bu tür yanlış kullanımlardan yazıyı inceleyen hakemler, yayın kurulu ve editörlerin rahatsız olmayışlarıdır. Dil bilincini oluşturmak için üniversite çok geç kalınmış bir yerdir. Dil bilinci ilk eğitimde, temel eğitimde oluşturulmalıdır. Kişi kendi dilini sevmeli, beğenmeli, duygu ve düşüncelerini anlamayı ve açıklamayı bu araçla Doç. Dr. Ragıp KAYAR > Tepecik Eğitim Araştırma Hastanesi 1. Cerrahi Klinik Şefi Fransızca’nın Tıp Terimlerimize Etkisi 8 yapabilmekten zevk almalıdır. Bu anlamda hangimiz temel eğitimimiz sırasında bu amaçlara yönelik bir eğitim aldık? Gerek temel eğitimi veren öğretmenlerin yetiştirildikleri Eğitim Fakültelerinde gerekse Türk Dili ve Edebiyatı Fakültelerinde geçerli dil eğitim anlayışı, ana dilimizi sevmek ve onu arılaştırmaktan yana bir dil bilinci kazandırma yetisi verilmemiş olmalı ki yukarıdaki hazin tablo açıklanabilsin. Bire bir temaslarımızda Türk Dili ve Edebiyatı öğrencilerinin bir Osmanlıca gönüllüsü olarak eğitildiklerini görmek bu varsayımı desteklemektedir. Dil bilincinin farkında olan Tıp eğiticisi sayısı beklenenin çok altında kalmaktadır. Buna ilginç bir örnek 1.Ulusal Meme Kanseri Konsensus Toplantısı’dır. Bu toplantıda eğitimcilerin % 74’ü Terim Kurulu’nun “Konsensus” yerine “Uzlaşı”nın kullanılması önerisini kabul etmiş (3), 2 yıl sonra yapılan 2. Ulusal Toplantı’nın adı yine Konsensus kalmıştır (!). Yani üst düzey eğitimcilerimizin bile düşündüğü ve yaptığı bir uyum içinde değildir. Bir başka deyimle bu kişilerin büyük çoğunluğu için “olması gerekenle” “olan” arasında önemli bir uzaklık vardır. Eğitimde dil sorununun en temel ve öncelikli bir sorun olduğunu kavrayan az sayıda üst eğitimci ile bu soruna kayıtsız kalan çoğunluğu değiştirmek yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi pratik olarak çok zordur. Sorunun temel eğitimde ele alınması ve çözüm için buna uygun yaklaşımlar geliştirilmesi daha sağlıklı olacaktır.
1. Kayar R. Meme Bilimi Terimleri. İzmir Meme Hstl. Dern. Yayın No:4 Deha Ozalit 2006. 2. Kayar R. Tıbbi terimlere Türkçe karşılıklar sorunu. SSK Tepecik Hstn Derg 2002:12(1):37-48. 3. Haydaroğlu A. I.Ulusal Meme Kanseri Konsensusu. Kongre Basımevi. İstanbul 2007:11. 9 Yard. Doç. Dr. Emine KOLAÇ > Anadolu Üniversitesi, Eğitim Fakültesi Küreselleşme, Dil ve Kültür Y irminci yüzyılın ikinci yarısından sonra iletişim teknolojilerinin hızla yaygınlaşması, ülkeler arasındaki sınırların kalkmaya başlaması, eskiye göre daha az önemli hale gelmesiyle birlikte dünya ülkelerinin ekonomik, siyasi, sosyal, kültürel alanlarda birbirlerine daha çok yaklaştıkları, daha bağımlı hale geldikleri, ortak değer, yaklaşım ve tavırlar benimsemeye başladıkları görülmektedir. Bütün dünyayı etkisine alan bu değişim süreci “küreselleşme” kavramıyla ifade edilmektedir. Ülkeler arasındaki sınırların ortaya kalkmaya başlamasına paralel olarak mal ve sermayenin serbest dolaşımı, iletişim teknolojilerinin, internetin akıl almaz bir hızla gelişmesi insanların yaşama bakışlarını değiştirmiş ve dünyayı bir bütün olarak görmeye başlamışlardır. Bu durum doğal olarak küresel bir bakış açısını beraberinde getirmiş, böylece tek tipleşmeye giden yolun önü de açılmıştır. Başlangıçta sadece mal ve sermayenin serbest dolaşımı olarak algılanan ve ekonomik boyutu ağırlık kazanan küreselleşme sürecinin aslında çok farklı boyutlarının olduğu, özellikle ekonomik olarak güçlü olan ülkelerin kültürlerinin hızla dünyaya yayılarak baskın, egemen kültür haline geldiği, ekonomik açıdan zayıf ülkelerin toplumsal yapılarında, kültürlerinde ortaya çıkan değişikliklerle iyice belirginleşmiştir. İletişim teknolojileriyle insanların, toplumların birbirinden etkilenme hızının anlık zaman dilimlerine indiği, yaşananların toplumlara, ekonomilere ve bireylere şiddetli dalgalar gibi çarptığı bir gerçek olarak karşımıza çıkmaktadır. Bu sürecin toplumların kültürlerinde yarattığı en ufak değişim, aileden toplumsal yaşama, çalışma yaşamına, ekonomiye, eğlenceye anlayışına, ikili ilişkilere kadar yansıyan pek çok farklılaşmayı beraberinde getirmektedir (Kağıtçıbaşı, 1988, 275). Her ne kadar küreselleşme sürecinin kültürel zenginliğin önünü açtığı, kültürel alışverişi hızlandıracağı yönünde yaklaşımlar, bakış açıları olsa bile dünyanın her yerindeki insanların yaşam tarzlarının, zevklerinin, yediklerinin, içtiklerinin hayata bakışlarının aynılaşmaya başlaması bir “çokluğa” değil “tekliğe” doğru hızlı bir gidişin varlığını göstermektedir. Dünya artık Mc Donalds’da hamburger yiyen Coca Cola içen, Malboro marka sigara içen, Hollywood fi lmleriyle neşelenen, hüzünlenen, Microsoft’un bilişim teknolojisini kullanan insanların oluşturduğu, üretilenin potansiyel alıcısı olan, tüketim canavarı insanların oturduğu küçük bir köy olma yolunda tek tipleşmeye doğru hızla ilerlemektedir. Küresel kitle kültürünün akıl almaz bir teknolojik destekle dünyanın her yerinde olduğu, hiçbir kültür biçiminde görülmediği kadar endüstriyel bir boyut kazandığı açıkça ortadadır. Tasarlanan, biçimlendirilen ve dünyayı pazar olarak gören bir boyuta sahip olan küresel kültür bu özelliğiyle kendisine karşı direnmeyi neredeyse olanaksız 8 yapabilmekten zevk almalıdır. Bu anlamda hangimiz temel eğitimimiz sırasında bu amaçlara yönelik bir eğitim aldık? Gerek temel eğitimi veren öğretmenlerin yetiştirildikleri Eğitim Fakültelerinde gerekse Türk Dili ve Edebiyatı Fakültelerinde geçerli dil eğitim anlayışı, ana dilimizi sevmek ve onu arılaştırmaktan yana bir dil bilinci kazandırma yetisi verilmemiş olmalı ki yukarıdaki hazin tablo açıklanabilsin. Bire bir temaslarımızda Türk Dili ve Edebiyatı öğrencilerinin bir Osmanlıca gönüllüsü olarak eğitildiklerini görmek bu varsayımı desteklemektedir. Dil bilincinin farkında olan Tıp eğiticisi sayısı beklenenin çok altında kalmaktadır. Buna ilginç bir örnek 1.Ulusal Meme Kanseri Konsensus Toplantısı’dır. Bu toplantıda eğitimcilerin % 74’ü Terim Kurulu’nun “Konsensus” yerine “Uzlaşı”nın kullanılması önerisini kabul etmiş (3), 2 yıl sonra yapılan 2. Ulusal Toplantı’nın adı yine Konsensus kalmıştır (!). Yani üst düzey eğitimcilerimizin bile düşündüğü ve yaptığı bir uyum içinde değildir. Bir başka deyimle bu kişilerin büyük çoğunluğu için “olması gerekenle” “olan” arasında önemli bir uzaklık vardır. Eğitimde dil sorununun en temel ve öncelikli bir sorun olduğunu kavrayan az sayıda üst eğitimci ile bu soruna kayıtsız kalan çoğunluğu değiştirmek yukarıdaki örnekte görüldüğü gibi pratik olarak çok zordur. Sorunun temel eğitimde ele alınması ve çözüm için buna uygun yaklaşımlar geliştirilmesi daha sağlıklı olacaktır.
Yüklə 168,15 Kb. Dostları ilə paylaş:
|