Bilim sohasi: 100000- gumanitar fanlar Ta’lim sohasi: 110000 –Pedagogika Ta’lim yo’nalishi: 5110900- pedagogika va psixologiya

Nazorat savollari:
1.1. Eriksonningego-psixologiyasining mohiyati haqida nimalarni bilib oldingiz
2-savol bo’yicha o’quv maqsadi: E.Eriksonning tadqiqot ishlarida tadqiqot metodlari haqida tushuncha shakllantirish.
2- savolbayoni
Yetakchi nazariyachilardan bo’lgan Erik Erikson (1902-1994) o’z ayoli Joan Erikson bilan hamkorlikda ishlagan. Nizodan tashqari ishonch va ishonchsizlik holatini ta`riflab, Erikson, kichik bolalardagi biror narsaga umidning paydo bo’lishi, natijada keyinchalik undagi biror narsaga ishonishga olib kelishning ilk ko’rinishi deb hisoblagan.(1983) shuningdek, uning fikriga ko’ra, hayotga e`tiqod bilan bog`langan bolalar o’zini ishonchli va hotirjam his qiladi va dunyoni o’zi kutgandek deb biladi. U ishonchning tub mohiyatini ijtimoiy yoki tug`ma sabablarga bog`lamaydi, uning negizini g`amxorlik tashkil qiladi deb o’ylaydi. Uning nazariyasini asosini hayotdan qo’rqadiganlardan ko’ra, ta`sirchan, g`amxorlikni sevuvchi va turli pozitsiyadagi hayotga ishonuvcilar tashkil qiladi.⁷
Developmental theorist Erick Erikson (1902-1994), working in collaboration with his wife, Joan Erikson, said that securely attached children approach life with a sense of basic trust- a sense that the world is predictable and reliable. He attributed basic trust not to environment or inborn, but to early parenting. He theorized that infants blessed with sensitive, loving caregivers form a lifelong attitude of trust rather than fear. “Out of the conflict between trust and mistrust, the infant develops hope, which is the earliest form of what gradually becomes faith in adults” (1983)
E.Erikson klinik amaliyotdagi psixoanalitiklar uchun (an`anaviy bo’lgan) odatiy bo’lgan muammoli va aniq vaziyatlarning sermazmun tahlildan tashqari sog`lom bolalarda longyutd tadqiqot o’tkazgan. SHuningdek, u etnografik (krossmadaniy) metodni ham qo’llagan: zamonaviy, texnika taraqqiy etgan amerika jamiyati sharoitidagi va amerikalik hindular qabilalaridagi bolalar tarbiyasining o’ziga xosligini o’rgangan. Bu unga turli madaniyatlarni shaxs shakllanishiga ta`sirini batafsil tahlil qilish imkoniyatini berdi. Ijtimoiy rollar qattiq qonun-qoidalarga bo’ysundirilgan jamiyatda va juda keng doirada yuzaga chiqishga tayyor turgan imkoniyatlar kuzatilayotgan demokratik jamiyatda (kasbiy, siyosiy va idealogik va boshqalar) individ tomonidan identiklikka muvofiqlikka erishishdagi tafovutlar xususidagi masala qo’yilgan edi. E.Eriksonning masalan, Martin Lyuter yoki Maxatma Gandi kabi buyuk shaxslarga bag`ishlangan tadqiqoti mashhurlikka erishdi. E.Erikson bu vaziyatda, insonning asosiy hayot mavzulari bilan tarixiy hodisalar va sharoitlarni taqqoslashga harakat qilgan ya`ni psixo-tarixiy metodni qo’llagan. E.Erikson insoniyat hayotining yaxlit jarayonini ko’rsatib unda uchta muhim aspektlar (somatik,shaxsiy va ijtimoiy) o’zoro bog`langanligini va faqatgina tahlil va o’rganishga qulaylik yaratish uchun ajratish mumkinligini ta`kidlagan. Insonda har doim organizm, jamiyat a`zosi va Ego (men,shaxs) bo’lgan.
E.Erikson bolalik davriga katta ahamiyat qaratib aynan, insonga uzoq bolalik xosligini ta`kidlagan: “Bolalikni davom etish texnik va intellektual ma`nolarda insonni mohir, omilkorlik qiladi, lekin, shuningdek, u insonda bir umrga emotsional etilmaganlik izini… bolalik davridan sodir bo’ladigan aqlga sig`maydigan qo’rquvni qoldiradi ”. Biroq E. Eriksonning insonning qiyinchiliklarni engib o’tish qobiliyati va shaxs rivojlanishi qaraganda bir muncha optimistroq. E.Erikson inson yangi darajada avvalgi noadekvat hal etilgan nizoni bartaraf qilish uchun o’z-o’zini rivojlantirishga qodir deb hisoblanadi. E.Erikson tomonidan yaratilgan “Ego” rivojlanish nazariyasi, individning butun hayot davrlarini (go’daklikdan to etuklik va qarilikkacha) qamrab oladi uni ba`zan shaxs hayot yo’lining kontseptsiyasi deb atashlari bejizga emas.