Binoning yer osti qismini loyihalash



Yüklə 95,5 Kb.
səhifə4/5
tarix23.05.2022
ölçüsü95,5 Kb.
#59138
1   2   3   4   5
3-mavzu

Metonimiya (yunoncha «qayta nomlash», «nomini almashtirish») narsa yoki hodisalarning makon va zamonda o‘zaro bog‘liqligi, doimiy aloqadorligi asosida birining nomi ikkinchisiga ko‘chishidir. Bunda narsa, harakat va belgi o‘rtasidagi o‘zaro o‘xshashlik emas, balki doimiy aloqadorlikning mavjudligi birining nomini aytganda ikkinchisini anglash, nazarda tutish imkonini beradi. Metonimiya asosida nom ko‘chishda narsalar (otlar) o‘rtasidagi quyidagicha uzviy aloqadorliklar asos bo‘lishi mumkin: 1) narsa yasalgan materialning umumiy aloqadorligi asosida uning nomi boshqa narsaga ko‘chadi: Moyi tugab piligi so‘xta bo‘lgan chiroq bir lip etib so‘ndi (S.Ahmad). Sochini mayda o‘rib uchiga pilik taqqan edi (S.Ahmad); 2) narsalarning o‘ziga xos harakat-holati, xususiyati jihatdan umumiy aloqadorligi asosida uning nomi boshqa narsaga ko‘chadi: beshik-maktab ta’lim va tarbiya beshigidir, qaldirg‘och-litseyimiz qaldirg‘ochlari; 3) o‘rinning unda joylashgan narsa bilan doimiy aloqadorligi asosida uning nomi boshqa narsaga ko‘chadi: kosa, qoshiq, tovoq-ovqat, zal-zal kulib yubordisinf-sinf oyoqqa qalqdi ma’nolarida ishlatiladi; 4) harakat-hodisaning nomi shu harakat-hodisaning bajarilgan vaqtiga ko‘chiriladi: Machitdan shom azoni eshitildi…(Sh.Toshmatov). Azonga yaqin bir iloj qilib qochibdi (P.Tursun); 5) narsaning nomi shu narsaga xos bo‘lgan belgi aloqadorligi asosida ko‘chadi: tulki-ayyor, mug‘ombir odam, iflos-betayin, jirkanch kishi; 6) harakat, o‘yin obyekti shu o‘yinning nomi sifatida ko‘chadi: uloq-uloq chopmoq va boshqalar. Sifat va fe’l turkumiga mansub so‘zlar doirasida ham metonimiya hodisasi mavjud bo‘lib, ularda ko‘chma ma’no belgining yoki harakatning aloqadorligiga asoslanadi. Masalan: qisqa yo‘l - qisqa nutq, qisqa ovoz, beg‘ubor osmon-beg‘ubor odam, beg‘ubor ko‘ngil; bola boqmoq-kishini hunar boqadi, bog‘ni boqsang bog‘ bo‘lur.
Sinekdoxa narsa va hodisaning nomi bilan uning qismini atash yoki qismining nomi bilan shu qism mansub bo‘lgan butunni atash orqali yangi ma’no hosil qilish usulidir. Masalan: Tirnoq so‘zining farzand ma’nosida ishlatilishi (U tirnoqqa zor edi) qism nomi bilan butunni ifodalashnishidir. Qo‘l so‘zi bilan uning bir qismini, ya’ni barmoqning atalishi esa (Qo‘liga uzuk taqdi) butun nomi bilan qismning nomlanishidir. Ajratib ko‘rsatilgan so‘zlarning quyidagi gaplardagi ma’nolariga e’tibor bering: Rux samovar. Egamberdi, Sen darrov o‘t sol! (A.Qodiriy) Mirzo kechqurun  samovarga chiqdi, ikkita choy ichdi (A.Qahhor). Devorlarda Tamara o‘z qo‘li bilan tikkan kashtalar osilgan edi (M.Muhammedov). U yenglariga chiroyli qizil kashtalar tikilgan ukraincha oq shoyi kofta kiygan edi (P.Tursun).

Yüklə 95,5 Kb.

Dostları ilə paylaş:
1   2   3   4   5




Verilənlər bazası müəlliflik hüququ ilə müdafiə olunur ©azkurs.org 2024
rəhbərliyinə müraciət

gir | qeydiyyatdan keç
    Ana səhifə


yükləyin